(μια συνέντευξη του διευθυντή της Viennale)

Η πόλη, το φεστιβάλ και το αυστριακό σινεμά
Υπάρχουν δεσμοί ανάμεσα στο φεστιβάλ και τον αυστριακό κινηματογράφο -όχι όμως ισχυροί δεσμοί: είμαστε πάντα ένα διεθνές φεστιβάλ. Με την υπόλοιπη καλλιτεχνική σκηνή της πόλης δεν έχουμε κάποιους ιδιαίτερους δεσμούς: δεν είμαστε απομονωμένοι, ωστόσο δεν έχουμε κάποιες ιδιαίτερες σχέσεις. Νομίζω ότι η Viennale είναι από μόνη της μια κουλτούρα.
Με το Austrian Film Museum υπάρχει εδώ και χρόνια η συν-διοργάνωση μιας ρεστροσπεκτίβας κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, ωστόσο αυτή η συνεργασία δεν υπάρχει στον υπόλοιπο χρόνο.
Με την πειραματική σκηνή της Βιέννης συνδέομαι προσωπικά: γνωρίζω τους σκηνοθέτες αυτούς εδώ και χρόνια είμαστε φίλοι. Με τον Peter Kubelka (σ.τ.σ. σημαντικός αυστριακός σκηνοθέτης του πειραματικού σινεμά) είμαστε πολύ καλοί φίλοι εδώ και πολλά χρόνια. Είμαι επίσης φίλος και μ’ άλλους σκηνοθέτες, όπως ο Peter Tscherkassky…
(Όλοι αυτοί) Είναι μια κοινότητα και έτσι τους γνωρίζεις όλους. Είναι κάτι αυτόματο: υπάρχει μια άτυπη φιλική σχέση όλων αυτών με το φεστιβάλ. Μού συστήνουν ταινίες που είδαν σ’ άλλα φεστιβάλ κ.λ.π.
Ωστόσο απ’ αυτήν τη σκηνή του πειραματικού σινεμά υπάρχει ένας σκηνοθέτης με τον οποίο αισθάνομαι πολύ κοντά: είναι ο Kurt Kren (σ.τ.σ. μέλος της κίνησης Vienna Aktionists). Πέθανε πριν 15 χρόνια και για μένα είναι ο μεγαλύτερος αυστριακός avant-garde σκηνοθέτης.

Προγραμματισμός
Δεν μ’ αρέσει η ιδέα της επιμέλειας προγράμματος (curating). Είναι πολύ της μόδας: οι πάντες είναι επιμελητές (curator). Εγώ είμαι απλώς κάποιος που επιλέγει ταινίες: επιλέγω τη μια ή την άλλη ταινία. Ωστόσο ποτέ δεν επιλέγω κάποια ταινία σε συνδυασμό με κάποια άλλη. Αν μια ταινία είναι ενδιαφέρουσα, ανεξάρτητα αν είναι μια γκανγκστερική ταινία από την Κορέα ή μια πειραματική στη φόρμα από τις Φιλιππίνες, τότε την προβάλλω. Εξετάζω μόνο αν είναι μια καλή ταινία στο είδος της.
Θέλω η τελική εικόνα που ένας θεατής εισπράττει από το φεστιβάλ να’ ναι η εικόνα ενός ανοιχτού φεστιβάλ. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δείχνω τα πάντα. Είμαι πολύ αυστηρός: προσπαθώ το φεστιβάλ να’ ναι σαν μια βεντάλια: όσο το δυνατόν πιο ανοιχτή. Ωστόσο κάποια φεστιβάλ έχουν αυτή τη βεντάλια σχετικά κλειστή: νομίζω ότι θα πρέπει η βεντάλια να’ ναι όσο το δυνατόν πιο ανοικτή.
Πρέπει όμως να’ σαι πάντα πολύ αυστηρός στην επιλογή των ταινιών. Είμαι πολύ επιλεκτικός: κάποιες ταινίες τις βλέπω δύο ή και τρεις φορές για να αποφασίσω αν θα τις προβάλλω.
Για μένα, μια ταινία πρέπει να υπάρχει από μόνη της, πρέπει να ‘ναι φτιαγμένη από εικόνες, ήχους, αισθήματα. Πρέπει να’ ναι αυθύπαρκτη. Δεν βλέπω μια ταινία που’ χει «καλή ιδεολογία», δεν μ’ ενδιαφέρει. Υπάρχουν πολλές ταινίες που’ ναι πολιτικά ορθές, αλλά είναι αδιάφορες.
Μια ταινία υπάρχει όταν από μόνη της έχει μια μορφή/ μορφοποιείται-, και αυτό ισχύει για όλες τις ταινίες, είτε είναι ντοκιμαντέρ, είτε μυθοπλασίας, είτε μεγάλου, είτε μικρού μήκους. Όλες είναι ταινίες- δεν μ’ αρέσουν οι κατηγοριοποιήσεις αν και στο τέλος όλοι τις χρησιμοποιούμε. Δεν νομίζω ότι αυτές κατηγορίες βοηθούν.
Αντιμετωπίζω κάθε ταινία απομονωμένα: δεν δημιουργώ συσχετισμούς μ’ άλλες ταινίες. Δεν θα προβάλλω μια ταινία επειδή ταιριάζει με κάποια άλλη. Δεν θα προβάλλω μια ταινία ενός σκηνοθέτη επειδή πρόβαλλα την προηγούμενη του. Αυτό δεν είναι καλό για κανένα: για το φεστιβάλ, τους σκηνοθέτες, το κοινό.
Έχω δει τόσο πολλές ταινίες. Είναι δύσκολο να δεις κάτι καινούργιο. Προσπαθώ όταν βλέπω μια ταινία να ‘μαι λίγο αθώος. Δεν ξέρω αν αυτό λειτουργεί κάθε φορά. Ο κόσμος με ρωτά ποίο είναι φέτος το θέμα της Viennale; Τους απαντώ ότι το φεστιβάλ δεν αφορά κάτι: είναι τα πάντα, είναι για ταινίες -αυτό είναι το θέμα του.

Πονταρίσματα
Οι σκηνοθέτες στους οποίους κάθε χρόνο εστιάζω και κάνω ένα μικρό αφιέρωμα στο έργο τους είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους. Κάνω αφιέρωμα σ’ αυτούς πριν γίνουν γνωστοί στο ευρύτερο κοινό.
Πριν ο Miguel Gomes γίνει ευρύτερα γνωστός με το Tabu (2012) αποφάσισα να τού κάνω ένα αφιέρωμα: είχε κάνει τότε δύο μεγάλου μήκους ταινίες και κάποιες μικρού. Το ίδιο έκανα πριν χρόνια και με τον Alain Guiraudie: ήμασταν το πρώτο φεστιβάλ που τού έκανε αφιέρωμα -τώρα πια είναι ένα μεγάλο αστέρι. Επίσης ήμασταν το πρώτο φεστιβάλ που έκανε αφιέρωμα στον Denis Cote. Δεν λέω ότι τους ανακαλύψαμε εμείς- δεν μ’ αρέσει η λέξη «ανακάλυψη»: είναι σαν να λες ότι εμείς τους φτιάξαμε -όμως δεν τους φτιάξαμε εμείς.
Ποντάρω σ’ αυτούς: είναι σαν ένα στοίχημα που όμως δεν το κερδίζω εγώ, αλλά οι σκηνοθέτες.
Επίσης στην άποψη μου για το φεστιβάλ υπάρχει και κάτι άλλο: δεν παίζουμε μόνο νέες ταινίες αλλά και παλαιότερες. Το φεστιβάλ δεν πρέπει να ‘ναι μόνο για το σήμερα του σινεμά, αλλά και για το παρελθόν. Δεν μ’ αρέσει αυτό που υπάρχει στα φεστιβάλ: ότι δηλαδή δεν υπάρχει κάτι πριν από το σήμερα. Έτσι προσπαθώ να το συνδέσω με το παρελθόν: είναι κάτι σαν fluxus. Προβάλω την ταινία Big Sky στην μεγάλη οθόνη σήμερα. Δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος γι’ αυτό, και ωστόσο υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι να το κάνεις.
Είναι δύσκολο να εξηγήσω πως κάνω τον προγραμματισμό: είναι μια ανάμιξη ενστίκτου,  ιδιοσυγκρασία και συνειδητού. Δεν προσπαθώ διανοητικά να κατασκευάσω ένα πρόγραμμα, και επίσης δεν είμαι φαν (οπαδός).
Και φυσικά έχω πολλά «τυφλά σημεία»: σίγουρα υπάρχουν πράγματα που χάνω, που δεν βλέπω.
Νομίζω ότι ο προγραμματισμός είναι σαν να ζούμε σ’ ένα απολυταρχικό όνειρο: θέλουμε και το κοινό, θέλουμε και τις ταινίες. Όμως θα ‘ταν καλό να μη ζούμε μέσα σ’ αυτό το απολυταρχικό όνειρο: πρέπει να ‘μαστε προσεκτικοί.

Το σινεμά σήμερα
Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι πραγματικά νέο, ένα καινούργιο κίνημα (όπως ήταν η nouvelle vague). Υπάρχουν ωστόσο κάποια σημεία συγκέντρωσης -όπως είναι π.χ. το ρουμάνικο σινεμά σήμερα. Όμως, ύστερα από λίγο, αυτά τα σημεία εξαφανίζονται. Κάποτε ήταν το ταϊβανέζικο σινεμά. Σήμερα είναι το ελληνικό ή το αυστριακό. Πιστεύω ότι, στο τέλος, όλα αυτά τα σημεία είναι κάποια πρόσωπα: δεν έχουμε μια εθνική κινηματογραφία, επειδή δεν υπάρχει από πίσω μια βιομηχανία όπως συμβαίνει το αμερικάνικο σινεμά. Έτσι αν υπάρχει κάτι καινούργιο αυτό είναι ότι υπάρχοπυν ίσως κάποιοι σκηνοθέτες που προσπαθούν να καινοτομήσουν.
Ορισμένες φορές το νέο δείχνει πολύ παλιό, και κάποιες φορές το παλιό είναι και πολύ νέο. Όπως είναι φυσικό η νέα ψηφιακή τεχνολογία αλλάζει την αισθητική του σινεμά. Κάποιες φορές όμως το ψηφιακό μπορεί να δείχνει όπως το φιλμ και αυτό συμβαίνει με την τελευταία μικρού μήκους ταινία του Jean-Marie Straub.
Πιστεύω ότι οι αλλαγές που το ψηφιακό μέσο φέρνει στη σκηνοθεσία είναι όπως οι αλλαγές έφερε ο υπολογιστής στο γράψιμο και τη σκέψη: το χέρι είναι διαφορετικό από τη μηχανή. Ωστόσο, όπως σε κάθε καινούριο, κάτι χάνεις και κάτι κερδίζεις. Ακούγεται πολύ κοινότυπο όμως είναι επίσης κάτι πολύ αληθινό: δεν είναι μια διαδικασία βήμα-βήμα, αλλά ένα ζικ-ζακ.
Δεν είμαι φετιχιστής με το σελιλόιντ, ωστόσο για 100 χρόνια αυτό ήταν το μέσο και γι’ αυτό θα πρέπει να μείνει ζωντανό. Θέλω να προβάλλω στο φεστιβάλ παλιές ταινίες, όπως αυτές έχουν γίνει σε φιλμ. Αν και σε ψηφιακή μορφή είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση, ωστόσο θέλω να προβάλλω τις παλιές ταινίες με τις φθορές που έχει η κόπια. Όμως αυτό πλέον είναι όλο και πιο δύσκολο. Αυτό που φοβάμαι δεν είναι η χρήση του ψηφιακού μέσου, αλλά η αντίληψη ότι όλα πρέπει να’ ναι σε ψηφιακή μορφή, ότι το σελιλόιντ πρέπει να εξαφανιστεί. Για κάποιους το σκράτς, οι φθορές στην κόπια είναι ενόχληση, είναι βρωμιά.

Αγορά ή φεστιβάλ;
Νομίζω ότι κάθε φεστιβάλ έχει τον ρόλο του. Διαφορετικά φεστιβάλ έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες –κάτι που είναι καλό. Δεν μ’ ενοχλεί η μεγάλη αγορά στις Κάννες: έτσι παίζεται το παιχνίδι. Ωστόσο από την άλλη, υπάρχουν φεστιβάλ πιο εξειδικευμένα.
Νομίζω ότι σήμερα τα φεστιβάλ είναι πιο σημαντικά από ποτέ. Όλο και λιγότερες ταινίες προβάλλονται στον κινηματογράφο: είναι οι 10 αμερικάνικες ταινίες που κάνουν το 80% των εισπράξεων. Το εμπορικό σινεμά έχει πλέον ένα πολύ μικρό εύρος.
Πιστεύω ότι στα φεστιβάλ υπάρχει η δυνατότητα να δείξεις στον κόσμο ότι το σινεμά είναι κάτι πολύ πιο ευρύ και διαφορετικό από το εμπορικό σινεμά: υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις, γλώσσες, αισθητικές απόψεις. Υπάρχουν ταινίες που δεν έχουν διανομή, και έτσι γι’ αυτές τις ταινίες τα φεστιβάλ είναι μία από τις πιθανότητες που έχουν να προβληθούν. Το άλλο είναι το internet -που είναι κάτι πολύ διαφορετικό δεν έχει την κοινωνική διάσταση του σινεμά.
Τα φεστιβάλ μπορούν να’ ναι ένας τρόπος για να προβληθούν και να παρουσιαστούν και οι άλλες μορφές, οι εκτός του εμπορικού σινεμά. Ταινίες που βλέπεις σε φεστιβάλ δεν διανέμονται ούτε καν στις χώρες παραγωγής τους. Νομίζω ότι ένα καλό φεστιβάλ κρατά ζωντανό το ίδιο το σινεμά: την ιδέα ότι το σινεμά είναι κάτι πολύ ευρύ.

(η συνέντευξη δόθηκε στον Δημήτρη Μπάμπα, στη Βιέννη στις 29-10-2013)