Από τις σπουδαιότερες κινηματογραφικές φωνές αντίστασης διεθνώς, ο ισραηλινός ντοκιμαντερίστας, συγγραφέας και θεωρητικός Εγιάλ Σιβάν / Eyal Sivan  βρίσκεται - μαζί με τους Άμος Γκιτάι και Αβί Μογκράμπι - στην πρώτη γραμμή της κριτικής που αναφέρεται στο κράτος του Ισραήλ.
O Δημήτρης Κερκινός περιγράφει ως εξής το στίγμα του : «Έχοντας ως αφετηρία ότι το ντοκιμαντέρ αποτελεί στάση και άποψη για την πραγματικότητα, ο Εγιάλ Σιβάν είναι μία ξεχωριστή περίπτωση στο σινεμά τεκμηρίωσης. Χρησιμοποιώντας το ντοκιμαντέρ ως μέσο έκφρασης ενός κριτικού λόγου και πολιτικής συνείδησης, μας δίνει την ευκαιρία να δούμε τα πράγματα επανεξετάζοντας την πραγματικότητα μέσα από τη γλώσσα του μοντάζ. Τα θέματα που τον απασχολούν είναι οι ισραηλινο-παλαιστινιακές σχέσεις, η πολιτική του Ισραήλ, η αποικοιοποίηση και η από-αποικιοποίηση, ενώ δε διστάζει να σπάει μύθους, γεγονός που τον φέρνει σε ρήξη με την λογική του Ισραήλ».
Γεννημένος το 1964 στην Χάιφα, ο Σιβάν εργάστηκε ως φωτογράφος στο Τελ Αβίβ και το 1985 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Έκτοτε μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στην Ευρώπη και το Ισραήλ. Σκηνοθέτης, παραγωγός, συγγραφέας και θεωρητικός, ο δημιουργός επιχειρεί να στοιχειοθετήσει μια εναλλακτική, τολμηρή ανάγνωση του αδιεξόδου ισραηλινών – παλαιστινίων, η οποία συχνά τον έχει φέρει αντιμέτωπο με λογοκρισία και αντιδράσεις. Η γεωγραφική και πληθυσμιακή διχοτόμηση, ο ξεριζωμός των παλαιστινίων, οι αρχές του επίσημου κράτους, αλλά και τα παθήματα του Ολοκαυτώματος ως άλλοθι του Ισραήλ για τις αδικίες σε βάρος της Παλαιστίνης, διατρέχουν θεματικά το έργο του Σιβάν, ο οποίος μέσα από ρεαλιστική ματιά, υποδειγματική χρήση μοντάζ και εικαστική δύναμη, ανασκαλεύει με το φακό του μια ανοιχτή πληγή της Ιστορίας.
Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και το πρόσφατο ντοκιμαντέρ του Κοινό κράτος, δυνητική συζήτηση (1). Όπως σημειώνει ο δημιουργός, η ταινία λειτουργεί αλληλοσυμπληρωματικά με το βιβλίο «L’ etat comun», που κυκλοφορεί στα τέλη Μαρτίου και το συνυπογράφει ο Σιβάν με τον ανατρεπτικό γάλλο εκδότη και συγγραφέα Ερίκ Χαζάν. Κεντρική ιδέα, η συζήτηση γύρω από τη συνταγματική κατοχύρωση ενός κοινού ισραηλινοπαλαιστινιακού κράτους, αντί της επικρατούσας άποψης για δύο ξεχωριστά κράτη, μετά τη ρήξη.  Στην ταινία αναπτύσσουν τις απόψεις τους γύρω από το συγκεκριμένο σκεπτικό, τόσο ισραηλινοί όσο και παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι, μελετητές, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, ακτιβιστές, άποικοι, πρόσφυγες, κ.ά. Το ντοκιμαντέρ ουσιαστικά επιχειρεί να θέσει τις βάσεις για έναν γόνιμο, πολυφωνικό διάλογο, με στόχο τη χάραξη μιας εντελώς νέας προοπτικής.
«Αυτή η ταινία ξεπερνά την πολιτική (...) Φωνάζει μέσα στην απλότητά της, ραγίζει την καρδιά», σχολίασε ο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν για το σπαρακτικό ντοκιμαντέρ Άκαμπατ Τζάμπερ: Είμαστε περαστικοί / Aqabat-Jaber: Vie de passage (1987). Ο ομώνυμος καταυλισμός, από τους μεγαλύτερους στη Μέση Ανατολή, ιδρύθηκε το 1948 από τον ΟΗΕ ως προσωρινό μέτρο για τους παλαιστίνιους πρόσφυγες, ωστόσο διαιωνίζεται «φιλοξενώντας» γενιές και γενιές απόκληρων. Γυρισμένο το 1987, λίγους μήνες πριν από την πρώτη Ιντιφάντα, το Aqabat-Jaber: Vie de passage  αφηγείται την ιστορία μιας απόκληρης γενιάς που μεγάλωσε νοσταλγώντας τόπους που ποτέ δεν γνώρισε και που πια δεν υπάρχουν. Η ιστορία μιας προσωρινής λύσης που έγινε μόνιμος τρόπος ζωής. Μια ταινία για μια πόλη-φάντασμα, που τρέφεται από νοσταλγία και αναμνήσεις.Ο Εγιάλ Σιβάν αποτυπώνει με αντικειμενικότητα την καθημερινότητά τους, ως μαρτυρία ενός εκπατρισμένου λαού, ο οποίος, με φόντο μια πόλη φάντασμα, επιμένει να προσδοκά την επιστροφή και να ζει με νοσταλγία και αναμνήσεις για την πάτρια γη, σύμβολο του χαμένου αυτοσεβασμού.
Οι εύθραυστες δυναμικές ανάμεσα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη αποτυπώνονται εύστοχα στο ντοκιμαντέρ Εθνική Οδός 181: Θραύσματα ενός ταξιδιού σε Παλαιστίνη – Ισραήλ /Route 181, Fragments of a journey in Palestine-Israel (2003), το οποίο ο Εγιάλ Σιβάν σκηνοθέτησε μαζί με τον παλαιστίνιο συνάδελφό του Μισέλ Κλεϊφί/Michel Khleifi. Καθώς ταξιδεύουν, συναντούν άνδρες και γυναίκες, Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, νέους και γέρους, αμάχους και στρατιώτες, και τους κινηματογραφούν στις καθημερινές στιγμές τους. Ο καθένας απ’ αυτούς τους χαρακτήρες έχει τον τρόπο του να αναφέρεται στα σύνορα που τους χωρίζουν από τους γείτονές τους: μπετόν, συρματόπλεγμα, κυνισμός, χιούμορ, αδιαφορία, υποψία, επιθετικότητα... Τα σύνορα υψώθηκαν σε λόφους και πεδιάδες, σε βουνά και κοιλάδες, αλλά κυρίως μέσα στο νου και στις ψυχές αυτών των δύο λαών και στο συλλογικό ασυνείδητο των δύο κοινωνιών. Η ταινία είναι ένα αποκαλυπτικό ημερολόγιο δρόμου, που υπερνικά τα φυσικά και ιδεολογικά σύνορα Ισραήλ–Παλαιστίνης. Πρόκειται για ένα οδοιπορικό των δυο κινηματογραφιστών στην περιοχή, κατά το οποίο εστιάζουν στις ιστορίες των ανθρώπων που συναντούν, για να αναδείξουν την πολυπλοκότητα του πληθυσμιακού δυναμικού του τόπου. Ακρότητες, συμφωνίες, ρήξεις, σοκαριστικές αλήθειες, ποικίλες ερμηνείες για ό,τι χωρίζει και ενώνει τις δύο πλευρές, συνθέτουν ένα εκρηκτικό ανθρωπολογικό ντοκουμέντο, από το οποίο ενίοτε δεν λείπει η επιθυμία για συμφιλίωση και συνύπαρξη.
Με παρόμοια λογική, λαμβάνοντας ως αφετηρία το πορτοκάλι με την επωνυμία «Γιάφα», ο Σιβάν ξετυλίγει και στοχάζεται επάνω στο χρονικό της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, στο ντοκιμαντέρ Γιάφα, ο μηχανισμός του πορτοκαλιού / Jaffa The Orange’s Clockwork (2009). Η προσεκτική ανάγνωση της ιστορίας αυτής της ποικιλίας πορτοκαλιού είναι ένας στοχασμός πάνω στα δυτικά, οριενταλιστικά φαντάσματα που περιβάλλουν τους «Αγίους Τόπους» και το «κράτος του Ισραήλ», καθώς κι ένα χρήσιμο εργαλείο για την αποκάλυψη της άγνωστης ιστορίας αυτού που αποτελούσε κάποτε κοινή βιομηχανία και σύμβολο για τους Άραβες και τους Εβραίους στην Παλαιστίνη. Κοινό σύμβολο των δυο λαών -αρχικά ενωτικό και έπειτα διχαστικό-, το πορτοκάλι της Γιάφα «καθοδηγεί» το επιλεγμένο αρχειακό υλικό (επίκαιρα, παραδοσιακά τραγούδια, αφίσες, προπαγανδιστικά φιλμ), αλλά και τις απόψεις ειδικών, καλλιτεχνών και πολιτών, έτσι ώστε να αποκαλύψει μεγάλες αλήθειες για την ιστορία και την πολιτική της Μέσης Ανατολής.
Ο προβληματισμός για τους μύθους, τα σύμβολα και τις αξίες του ισραηλινού κράτους κυριαρχεί στο σύνολο της φιλμογραφίας του Εγιάλ Σιβάν. Στο προκλητικό ντοκιμαντέρ Ιζκόρ, σκλάβοι της μνήμης /  Izkor, Les Esclaves de la mémoire (1990) αμφισβητεί ανοικτά ένα από τα θεμέλια του ισραηλινού κράτους: την επίσημη εθνική συλλογική μνήμη, η οποία μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα και το στρατό, διαποτίζει κάθε άτομο, από την παιδική ηλικία ως την ωριμότητα. Με επίκεντρο την ανοιξιάτικη περίοδο, όπου εορτάζονται διαδοχικά τέσσερα ορόσημα για το Ισραήλ (Πάσχα, θύματα Ολοκαυτώματος, πεσόντες στρατιώτες, Ημέρα Ανεξαρτησίας), ο Σιβάν μιλά με μαθητές, δασκάλους, φαντάρους, αλλά και τον διανοούμενο Yeshayahu Liebovitz, και διερευνά κριτικά την κυρίαρχη ιδεολογία του Ισραήλ, η οποία συνδέει την ανάμνηση με τη θυματοποίηση.  Εξερευνώντας τους μύθους και τα σύμβολα που συνετέλεσαν στη διαμόρφωση της ταυτότητάς του, όπως και της ταυτότητας κάθε Ισραηλινού, o Σιβάν βάζει στο τραπέζι τη δική του προσωπική εμπειρία.
Στο ντοκιμαντέρ Ο σπεσιαλίστας - Το πορτρέτο ενός σύγχρονου εγκληματία / Τhe Specialist: Portrait of a Modern Criminal (1999), ο Σιβάν οπτικοποιεί τη λεγόμενη «κοινοτοπία του κακού» έτσι όπως αυτή εκφράζεται στο βιβλίο της θεωρητικού Χάνα Άρεντ «Eichmann in Jerusalem: A Report on the Banality of Evil». Πρωταγωνιστής της ταινίας, ένας «ιδεαλιστής» γραφειοκράτης με ανατριχιαστική προσήλωση στο καθήκον: ο Άντολφ Άιχμαν, συνταγματάρχης των SS και υπεύθυνος του Γραφείου Εβραϊκών Υποθέσεων της Γκεστάπο, ο οποίος εκτελέστηκε το 1962, έπειτα από μια πολύκροτη δίκη που ενδυνάμωσε την παγκόσμια συζήτηση περί Ολοκαυτώματος. Η ταινία αυτή με θέμα την υπακοή και την υπευθυνότητα είναι το πορτρέτο ενός ειδικού στην επίλυση προβλημάτων· ενός άνδρα υπεύθυνου για την εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων· ενός σύγχρονου εγκληματία. Καθηλωτικά απλό, το ντοκιμαντέρ βασίζεται σε εξαιρετικό μοντάζ του αρχειακού υλικού της δίκης. Απαλλαγμένο από αφήγηση, αφενός ανατρέπει υπαινικτικά το δίπολο κατηγορούμενος /κατήγορος και αφετέρου υπερτονίζει την αντίθεση «κανονικός άνθρωπος-εξωπραγματικό έγκλημα», για να καταλήξει στην απειλητική διαπίστωση ότι το απόλυτο κακό μπορεί να «ανθήσει» μέσα σε καθετί φυσιολογικό και συνηθισμένο.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στο ντοκιμαντέρ Για την αγάπη του λαού / I love you all (2004) –σκηνοθεσία Εγιάλ Σιβάν και Όντρεϊ Μάριον/Audrey Marion- όπου τον πρώτο λόγο έχει ένας πρώην αξιωματικός της Στάζι, σε μια συγκλονιστική μαρτυρία-απολογισμό της εικοσαετούς θητείας του, κατά την οποία, όπως λέει, έπραξε τα πάντα «από αγάπη» στην υπηρεσία του λαού. Το Φεβρουάριο του 1990, λίγο μετά την πτώση του Τείχους, το Υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας καταργείται. Η Στάζι θα πρέπει να διαλυθεί. Ο ταγματάρχης Σ. ήταν ένας από τους διοικητές του Υπουργείου. Στο ντοκιμαντέρ η μαρτυρία του κυρίου Σ. εναλλάσσεται με μοναδικό οπτικό υλικό από τα υπόγεια του κτιρίου Γκάουκ –που στέγαζε την υπηρεσία που ασχολήθηκε με το κλείσιμο της Στάζι–, αλλά και με εικόνες από δημόσια και ιδιωτικά αρχεία. Το ντοκιμαντέρ ξεπερνά τα στεγανά του απλού κατηγορητηρίου ενός πατριώτη με υπερβάλλοντα ζήλο, και μιλά διαφωτιστικά για την τυφλή πίστη και την αυταπάτη, μέσα από σπάνιο οπτικό υλικό, που φέρνει στο φως τη σοσιαλιστική ουτοπία, την παράνοια του ελέγχου και την οριστική κατάρρευση της μυστικής υπηρεσίας της DDR. Μια ταινία για την επιτήρηση και την τυφλότητα· την καταδίκη και την απογοήτευση.  

(πηγή δελτίο τύπου 14ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης)