(σχόλιο για την ταινία Panic του Henry Bromell)

Η σκηνή της δραματικής κορύφωσης είναι όταν ο μικρός γιος της οικογένειας -ηλικίας περίπου 7 ετών - διακόπτει την βραδινή συζήτηση των γονιών του. Τους εξομολογείται, με τρεμάμενη φωνή και γεμάτος τύψεις, ότι έχει κάνει κάτι πολύ κακό: Κατά την διάρκεια ενός μαθήματος σκοποβολής (μια απασχόληση ελάχιστα συμβατή με την ηλικία του) με τον παππού του έχει σκοτώσει ένα σκίουρο. Μια βίαιη και αποτρόπαιη πράξη που ρίχνει βαριά την σκιά της στην παιδική ψυχή.
Για να φθάσει σ' αυτή την σκηνή η σκηνοθεσία της ταινίας Panic έπρεπε να στήσει ένα στρατήγημα παραπλάνησης. Τοποθετώντας τον κεντρικό ήρωα -έναν επαγγελματία δολοφόνο - στον καναπέ ενός ψυχαναλυτή και επικεντρώνοντας την προσοχή του θεατή στην εξωσυζυγική σχέση που προσπαθεί να έχει με μία γοητευτική νεαρή κοπέλα, δημιουργεί στον θεατή την εντύπωση ότι έχουμε να κάνουμε με άλλη μια ταινία που αφηγείται τις πολλαπλές συνέπειες μίας ανδρικής κλιμακτηρίου. Αν και η έντονη παρουσία (αλλά και οι ευφυείς ατάκες) του μικρού γιου του μας προϊδεάζουν για έναν άλλο από τα συνήθη ρόλο, η παραπλάνηση αυτή έχει την χρησιμότητα της: Ζώντας την ανδρική κλιμακτήριο, μια περίοδο έντονης προσωπικής κρίσης, ο ήρωας θέτει όλη την ζωή σε ερωτηματικό. Έτσι καθ' όλη την διάρκεια της ταινίας θέτει υπό αμφισβήτηση τόσο την σχέση του με την γυναίκα του (η ερωμένη) όσο και την σχέση με την δουλειά του (θέλει να σταματήσει να σκοτώνει επί πληρωμή!).
Όμως αυτό που καταρχάς μένει στο απυρόβλητο είναι η σχέση με του πατέρα του.
Για να αμφισβητηθεί όμως και αυτή τελικά με τον πιο έντονο τρόπο.
Η σκηνοθεσία οργανώνει την δραματική πλοκή γύρω από δύο δίπολα σχέσεων: Από την μια ο ήρωας- δολοφόνος με τον μικρό γιο του -και από την άλλη η σχέση με τον πατέρα του. Επιπλέον φορτίζει αυτές τις σχέσεις, όχι μόνο μ' έντονο συναίσθημα, αλλά και με ηθικές σημασίες δίδοντας έτσι στην ταινία έναν άλλο από τα συνήθη τόνο.
Και αν η σχέση με τον μικρό γιο χαρακτηρίζεται από την αθωότητα, η σχέση με τον πατέρα δημιουργεί ένα αρνητικό κλίμα: ο ηλικιωμένος προσπαθεί να ελέγξει και ποδηγετήσει τόσο την ζωή του γιου του όσο και του εγγονού του. Τα συνεχή φλάσμπακ μάς υποδεικνύουν πιο είναι πραγματικά το πρόβλημα στην προσωπική ζωή του ήρωα: είναι το παιδικό τραύμα που δεν έχει ποτέ επουλωθεί, είναι ένας βιασμός της ψυχής που έχει συμβεί στο παρελθόν και ο οποίος έχει μείνει ατιμώρητος.
Όταν λοιπόν ο μικρός εξομολογείται την κακιά πράξη που έκανε, όλα γίνονται καθαρά για τον ήρωα: ένας κύκλος φαίνεται να κλείνει, μια παλιά πληγή αιμορραγεί ξανά. Όμως τώρα είναι η πατρική ευθύνη που φέρει στους ώμους του ο ήρωας: Η αθωότητα του γιου του πρέπει να προστατευθεί, το κακό πρέπει να ηττηθεί, η κάθαρση πρέπει να επέλθει.
Αυτή η σκηνή εξομολόγησης, λίγο πριν το τέλος, αλλάζει και τον χαρακτήρα της ταινίας: από μία ταινία για την ανδρική κλιμακτήριο γίνεται μία ταινία για το κακό που φωλιάζει πίσω από τις κλειστές πόρτες μίας (αμερικάνικης) οικογένειας.
Βασίζοντας όλη την ταινία πάνω στην σχέση πατέρα - γιου ο σκηνοθέτης φώτισε μια από τις πιο σκοτεινές περιοχές της οικογενειακής ζωής και έθεσε κάποια ερωτήματα.
Πόσο μοιάζει και πόσο είναι διαφορετικός ένας γιος από τον πατέρα του;
Πόσο μπορούμε να ξεφύγουμε από το οικογενειακό μας παρελθόν;
Καθώς η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα μοιάζει να έχει πολλές, διαφορετικές και μάλλον προσωπικές εκδοχές, η ταινία προσφέρει μόνο μία σίγουρη και καθαρή απάντηση. Η ενδοσκόπηση, η περιπλάνηση σ' όλη την εσωτερική ενδοχώρα και η πάλη με τους προσωπικούς μας δαίμονες είναι ο μοναδικός τρόπος για να νικηθεί το κακό.
Ταινία χωρίς ιδιαίτερα γνωστούς πρωταγωνιστές, το Panic είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που έχει μια B - movie. Αξιοποιώντας χαρακτήρες από το είδος της γκανγκστερικής ταινίας (ο επαγγελματίας δολοφόνος), αλλά και μοτίβα που έχουν σχετικά πρόσφατα χρησιμοποιηθεί (η ανδρική κλιμακτήριο στο American Beauty) οδηγεί τον θεατή σε χωράφια μάλλον άγνωστα στο Χόλιγουντ: το πεδίο δράσης της ταινίας είναι η ηθική διαπάλη που διεξάγεται στο εσωτερικό της οικογένειας, είναι αιώνια πάλη του Καλού με τον Κακό.

Δημήτρης Μπάμπας

Panic (ε.τ. Πανικός) (2000)
Σκηνοθεσία: Henry Bromell.
Σενάριο: Henry Bromell.
Παίζουν: William H. Macy, Neve Campbell, Donald Sutherland, John Ritter, Tracey Ullman,
Barbara Bain, David Dorfman, Nicholle Tom.
Διάρκεια: 90'.