(σχόλιο για την ταινία Million Dollar Baby του Clint Eastwood)
Η πυγμαχική ταινία είναι ένα κινηματογραφικό είδος που άνθησε την περίοδο του κλασικού Χόλιγουντ: ταινίες όπως The Champ (King Vidor, 1931), Body and Soul (Robert Rossen, 1947), The Set-Up (Robert Wise, 1949), Champion (Mark Robson, 1949), The Harder They Fall (Mark Robson, 1956) όρισαν τα στερεότυπα του είδους. Από τότε μόνο σποραδικές εκλάμψεις εμφανίστηκαν: η σειρά Rocky που καθιέρωσε ως σταρ του Silvester Stalone, το αριστούργημα του Martin Scorsese Raging Bull, η ξεχασμένη ταινία του John Huston Fat City (1972), είναι ορισμένα από τα πιο λαμπρά δείγματα τα τελευταία χρόνια.
Το είδος της πυγμαχικής ταινίας αναπτύσσεται γύρω από μια ιστορία ανόδου και πτώσης -στην καλύτερη των περιπτώσεων είναι μια success story, στην πιο πεσιμιστική της εκδοχή μια αφήγηση για την σκοτεινή όψη της επιτυχίας: ο βασικός άξονας είναι η ιστορία ενός νεαρού πυγμάχου που ξεκινά από την αφάνεια και κατακτά την επιτυχία. Σ' όλες τις ταινίες ο κόσμος της πυγμαχίας υπήρξε απόλυτα ανδρικός και η γυναικεία παρουσία ήταν πάντα υποβαθμισμένη.
Το βασικό οπτικό μοτίβο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται όλο το είδος είναι ο αγώνας, τα τεκταινόμενα στο ριγκ. Αυτό το βίαιο σπορ χρησιμοποιείται μ' ένα μεταφορικό τρόπο, για να περιγράψει τις δυσκολίες της επιβίωσης, τον σκληρό αγώνα της ζωής, τις περιπέτειες και τις αντιξοότητες για να υπάρξει κάποιος με αξιοπρέπεια στον κόσμο. Κάθε μαχητής σε μια πυγμαχική ταινία καλείται να κερδίσει ένα στοίχημα πρώτα με τον εαυτό του και μετά μ' όλο τον κόσμο.
Αυτή είναι και η περίπτωση της ταινίας Million Dollar Baby του Clint Eastwood: μια νεαρή κοπέλα αναζητά (επιζητά καλύτερα) την κοινωνική άνοδο και την επιτυχία μέσω της πυγμαχίας. Όπως προϊδεάζει και η αφίσα της ταινίας η δραματική πλοκή της συνίσταται από το πλέγμα σχέσεων ανάμεσα σε τρία πρόσωπα: την ελπιδοφόρα πυγμάχο Maggie Fitzgerald, τον προπονητή και ιδιοκτήτη γυμναστηρίου Frankie Dunn και το φίλο του και παλιό πυγμάχο Eddie Dupris.
Η σχέση νεαρής κοπέλας και ηλικιωμένου προπονητή ξεκινά ως μια τυπική σχέση δασκάλου -μαθητή και εξελίσσεται σε μια σχέση πατέρας- κόρης. Αυτή η σχέση όμως αναπτύσσεται πάνω στο μοτίβο της απουσίας: και οι δύο οι ήρωες έχουν εξοριστεί εκτός της οικογενειακής ζωής και αυτό τους έχει στιγματρίσει. Σ' αυτό το περίπλοκό τοπίο ο Eddie Dubris είναι ένας παρατηρητής, ο σχολιαστής και αφηγητής των τεκταινόμενων, αλλά και ένα πρόσωπο που διάβηκε την κόλαση του αγώνα: παρόλη την αποτυχία του στο πρόσωπο του διακρίνουμε την ικανοποίηση ενός μαχητή.
Όλο το πρώτο μέρος της ταινίας σημαδεύεται από την αντίθεση ανάμεσα στο ανδρικό κόσμο της πυγμαχίας, το περιβάλλον του γυμναστηρίου -ένα σύμπαν ηλικιωμένων και αποτυχημένων, ένα τέλμα- και από την άλλη την ορμή της νεότητας, την αφέλεια, το πείσμα και την ακλόνητη θέληση που χαρακτηρίζει την νεαρή πυγμάχο. Αν και ο αληθινός κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Frankie Dunn οι δύο πρώτες πράξεις της ταινίας αφιερώνονται στην άνοδο της Maggie στο πως καταφέρνει να πείσει τον προπονητή της, στο πως κερδίζει το προσωπικό της στοίχημα. Καθώς τον ρόλο του προπονητή τον υποδύεται ο Clint Eastwood μπορεί εύκολα να κατανοήσουμε το κέντρο βάρους της δραματικής πλοκής: η νεαρή κοπέλα πρέπει να κερδίσει την αποδοχή και την συμπάθεια του εσωστρεφή, μισογύνη και πικρόχολου γηραιού άνδρα -ο οποίος αποτελεί ένα γηρασμένο επιθεωρητή Κάλαχαν: η συγκρότηση του χαρακτήρα του Frankie Dunn αποτελεί εξέλιξη μέσα στον χρόνο παλαιότερων ρόλων που υποδύθηκε ο ηθοποιός.
Η Maggie αναζητά απεγνωσμένα πρώτα την αποδοχή μια πατρικής φιγούρας δηλαδή του Frankie: όταν την κερδίζει, κερδίζει και τον κόσμο όλο. Για να τον χάσει όμως σε μια στιγμή. Η εστίαση της αφήγησης μετατοπίζεται από τον ήρωα στην νεαρή Maggie, στην σχέση της με τον ήρωα, στην άνοδο της και μετά από το απροσδόκητο κτύπημα της μοίρας επιστέφει πάλι πίσω στο προπονητή της. Υπάρχει ένας πατρικός τόνος στην συμπεριφορά του Frankie απέναντι στην νεαρή πυγμάχο και είναι ακριβώς αυτό που δημιουργεί τους ισχυρούς δεσμούς συναισθηματικής ταύτισης.
Η ανατροπή της 3ης πράξης φαντάζει στο βλέμμα του θεατή απροσδόκητη γιατί πιο πριν ο σκηνοθέτης έχει εισάγει τον θεατή τόσο βαθιά στο σύμπαν των ελπίδων και των προσδοκιών της ηρωίδας που τον κάνει να αγνοεί και να παραβλέπει την βιαιότητα του αθλήματος αλλά και το απρόοπτο της αληθινής ζωής. Είναι λοιπόν γι' αυτό που ο ήρωας (και ο θεατής) αισθάνεται με συναισθηματική σφοδρότητα ως μια αληθινή τραγωδία το ατύχημα: η άνοδο της ηρωίδας ενάντια σ' όλες τις προβλέψεις υπήρξε μια ύβρις προς τους θεούς (την κοινωνία και την αυστηρή της ιεραρχική δομή) και η τιμωρία είναι αυστηρή και εν τέλει αποτρόπαια.
Η ταινία είναι ένα από τα δυνατότερα μελοδράματα που μας έδωσε το Χόλιγουντ τα τελευταία χρόνια, ακριβώς γιατί ο σκηνοθέτης έχει δημιουργήσει τόσο ισχυρούς δεσμούς ταύτισης ανάμεσα στον θεατή και την ηρωίδα - ο θεατής έχει απόλυτα ενστερνιστεί τις ελπίδες και τους πόθους της. Το πεδίο μάχης της ηρωίδας το ρινγκ δηλαδή, είναι αυτό των σχέσεων: αυτό που επιζητά εντέλει δεν είναι η επιτυχία αλλά η πατρική αγάπη και στοργή-και στο τέλος την έχει απλόχερα. Όμως ο ελεγειακός και θρηνητικός τόνος που κυριαρχεί στο τελευταίο τμήμα της ταινίας δεν αφορά μόνο την νεαρή πυγμάχο. Προεικονίσεις ενός τέλους που έρχεται μπορούμε να βρούμε στην διαδρομή που διανύει ο Frankie Dunn.
Το τέλος της Maggie -της κόρης που απουσιάζει- υπενθυμίζει στον ήρωα και το δικό του λόγω ηλικίας αναπόφευκτο τέλος. Η αναζήτηση ενός τόπου όπου η ψυχή θα ξεκουραστεί -το εστιατόριο όπου σερβίρει lemon pie χαμένο κάπου στην αμερικάνικη ενδοχώρα- είναι ο τόπος που η ψυχή θα γαληνέψει και θα αναπαυθεί από τις συγκινήσεις και τις εντάσεις μιας ολόκληρης ζωής. Και θα θρηνήσει για όλες τις απώλειες
Δημήτρης Μπάμπας
Million Dollar Baby (2004)
Σκηνοθεσία: Clint Eastwood.
Σενάριο: Paul Haggis, βασισμένο στα διηγήματα από το Rope Burns του F.X. Toole .
Φωτογραφία: Tom Stern.
Ηθοποιοί: Clint Eastwood, Hilary Swank, Morgan Freeman.
Διάρκεια: 137'
