(The Shooting & Ride in the Whirlwind του Monte Hellman)

"Ο πρώτος ένοχος, ο πρώτος δολοφόνος
μέσα στην έρημο τώρα γυρίζει μόνος
ρωτάει τον άνεμο, ρωτάει τον αέρα
γιατί σκοτείνιασε, τι απέγινε η μέρα;"
Ο Κάιν, τραγούδι του συγκροτήματος Ξύλινα Σπαθιά

Η σκηνή είναι από την ταινία Ride in the Whirlwind (1): ο Jack Nicholson και ο Cameron Mitchell κυνηγημένοι από ένα απόσπασμα της πολιτοφυλακής, αποφασίζουν να εγκαταλείψουν το προσωρινό τους καταφύγιο. Τους έχουν προσφέρει αναγκαστική "φιλοξενία" τα μέλη μιας οικογένειας κτηνοτρόφων -ο πατέρας, η μητέρα και η δεκαοχτάχρονη κόρη (Millie Perkins)- και φεύγοντας αποφασίζουν να "δανειστούν" τα άλογά της. Ο πατέρας εξοργίζεται, καθώς η οικογένεια χάνει ένα σημαντικό πόρο ζωής. Στην προσπάθεια του να τους εμποδίσει, και αφού προηγουμένως τραυματίσει τον ένα (Cameron Mitchell), ο αρχηγός της οικογένειας σκοτώνεται από τους πυροβολισμούς των "παρανόμων". Μια σημαδιακή πράξη για την ηθική των δύο ηρώων: Είναι η πρώτη παράβαση του νόμου από δύο "αθώους". Ότι ακολουθεί είναι τυπικό τoυ σκηνοθετικού ύφους (απέριττο, λιτό και υποβλητικό) που χαρακτηρίζει την ταινία: μητέρα και κόρη αντικρίζουν αμίλητες το νεκρό. Καμία έκφραση πόνου, καμία έκφραση θλίψης: τα συναισθήματα στην ταινία Ride in the Whirlwind δεν εκφέρονται σε υψηλούς τόνους, η ένταση και το πάθος απουσιάζουν, οι υπαινιγμοί πλεονάζουν. Η σκηνή τελειώνει μ' ένα πλάνο αινιγματικό και υπαινικτικό: Η κόρη αφού έχει ρίξει ένα απαθές βλέμμα στο πτώμα του πατέρα της και στην μητέρα της που το αγκαλιάζει, κοιτάζει μ' ένα βλέμμα όλο σημασίες, εκτός κάδρου: στην κατεύθυνση των δύο κυνηγημένων που απομακρύνονται στο βάθος του ορίζοντος.
Όμως αυτό το βλέμμα της ηρωίδας μοιάζει να κατευθύνεται, όχι στους δολοφόνους του πατέρα της, αλλά κάπου πολύ πιο μακριά από τον αχανή φιλμικό χώρο -η έρημος της Γιούτα κινηματογραφημένη από τον Gregory Sandor. Μοιάζει να υπόσχεται εκδίκηση, όχι στον παρόντα χώρο και χρόνο - δηλαδή σ' αυτόν της ταινίας Ride in the Whirlwind. Μοιάζει να κατευθύνεται αλλού, σ' έναν άλλο χώρο, σ' έναν άλλο χρόνο: κοιτάζει τις εικόνες μιας άλλης ταινίας. Είναι η ταινία The Shooting (2) το αντικείμενο του γεμάτου υπαινιγμούς, βλέμματος της ηρωίδας: Εκεί θα εκδικηθεί.

Οι όψεις ενός νομίσματος
Γυρισμένες και οι δύο στην έρημο της Γιούτα το 1965 με το ίδιο συνεργείο, τον ίδιο σκηνοθέτη (Monte Hellman), την ίδια ομάδα ηθοποιών, αλλά διαφορετικούς σεναριογράφους, οι δύο ταινίες αποτελούν ένα παράδοξο, στην ιστορία του κινηματογράφου, δίδυμο ταινιών (3). Κυκλοφόρησαν στις αίθουσες σε διαφορετικό χρόνο -ο λόγος προφανής: η πρώτη (Ride in the Whirlwind) μοιάζει να σέβεται περισσότερο τις συμβάσεις τους είδους και γι' αυτό εξασφάλισε γρηγορότερα διανομή -αντίθετα με την δεύτερη (The Shooting) που φαίνεται να δανείζεται από το είδος του γουέστερν μόνο τον χρόνο και τον χώρο. Οι φιλοδοξίες των παραγωγών; "Πιστεύαμε ότι θα ήταν άλλες δύο ταινίες του Roger Corman και ότι απλώς θα συμπλήρωναν το πρόγραμμα προβολής. Έτσι αν κάναμε κάτι διαφορετικό, αυτό ήταν αποκλειστικά και μόνο για τον εαυτό μας. Δεν πιστεύαμε ότι κάποιος άλλος θα το πρόσεχε". Τα λόγια του σκηνοθέτη Monte Hellman δεν προσδιορίζουν μόνο ως b-movies τις δύο ταινίες, αλλά την ίδια στιγμή αποκαλύπτουν και τις προθέσεις του δημιουργού τους: μακριά από οικονομικές σκοπιμότητες και με ελάχιστα μέσα, ο σκηνοθέτης και οι συνεργάτες του δημιούργησαν ένα αποτέλεσμα ιδιαίτερο στην μορφή και στο περιεχόμενο.
Παρακολουθώντας τις δύο ταινίες, ο θεατής αντιλαμβάνεται ότι αποτελούν αντικατοπτρισμούς στην έρημο του ίδιου θέματος: οι εικόνες τους ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες καταλήγουν στο ίδιο σημείο. Εκλεκτικές συγγένειες; Υποδόριες συνάφειες; Οι δύο ταινίες δείχνουν ως τα συγκοινωνούντα δοχεία ενός πειράματος που διεξάγεται στην έρημο: Δημιουργούν οι εικόνες τους ένα ενιαίο χώρο όπου τα ίδια πρόσωπα δρουν, όπου δύο παράλληλες αφηγηματικές γραμμές αναπτύσσονται. Συγκροτούν ένα σώμα εικόνων το οποίο, παρ' όλες τις εσωτερικές αντιφάσεις του, διακρίνεται για την οργανική του ενότητα. Καθώς η πρώτη (Ride in the Whirlwind) σε σενάριο του Jack Nicholson, αφηγείται μία ιστορία καταδίωξης από τη σκοπιά των κυνηγημένων, η δεύτερη The Shooting (σε σενάριο Adrien Joyce) μετατοπίζει την οπτική της γωνία και αφηγείται μια ανάλογη ιστορία καταδίωξης, από τη σκοπιά των διωκτών. Έτσι παρ' όλο που οι αφηγήσεις έχουν κάποιες διαφορές, οι δύο ταινίες δείχνουν ως οι δύο πλευρές ενός νομίσματος: η παράσταση σε κάθε πλευρά του νομίσματος είναι διαφορετική, όμως και οι δύο εικόνες είναι ισότιμες.

Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο;

"It's just a feeling I've got to see through."
Ο Warren Oates στην ταινία The Shooting
 
Ταινίες καταδίωξης λοιπόν και οι δύο ταινίες; Ναι, αλλά όπως σε κάθε ταινία καταδίωξης έτσι και εδώ, υπάρχει κάτι παραπάνω από την ίδια την καταδίωξη: η καταδίωξη δεν είναι παρά το εξωτερικό περίβλημα. Και οι δύο αφηγήσεις χτίζονται γύρω από μια παρεξήγηση, γύρω από κάτι που δεν διευκρινίζεται, που παραμένει ασαφές και σε εκκρεμότητα. Δεν είναι ίσως χωρίς νόημα ότι και οι δύο αφηγήσεις χτίζονται γύρω από ζητήματα ηθικής (Ride in the Whirlwind) και ταυτότητας (The Shooting), ότι προσπαθούν να διαλύσουν τη σύγχυση γύρω από την ηθική κατάσταση των προσώπων.
Τις ενδείξεις για το τι κρύβεται στον πυρήνα, ο θεατής θα πρέπει να αναζητήσει, για την πρώτη ταινία (Ride in the Whirlwind), στην αρχή της αφήγησης: είναι η ασάφεια και η απροσδιοριστία σχετικά με τα πρόσωπα της ταινίας.  Παρ' όλο που αυτή η ασάφεια και η απροσδιοριστία αίρεται στη συνέχεια, η αρχική εντύπωση που δημιουργείται στον θεατή είναι ότι οι ήρωες ίσως και να είναι ένοχοι: όχι για την πράξη που πυροδοτεί την αφήγηση (την ληστεία μιας ταχυδρομικής άμαξας) αλλά πιθανόν για κάτι άλλο. Έτσι αυτή η ηθική καχυποψία και η έλλειψη μιας καθαρής εικόνας ρίχνει βαριά τη σκιά της πάνω στα κεντρικά πρόσωπα (κυρίως πάνω στον χαρακτήρα που υποδύεται ο Jack Nicholson). Η λιτότητα των διαλόγων, οι υπαινιγμοί, αλλά και η απουσία σημαντικών δραματικών γεγονότων, επιτείνουν το κλίμα ασάφειας και ταυτόχρονα απομακρύνουν τον θεατή από τα γεγονότα της αφηγηματικής γραμμής. Μετατοπίζεται έτσι το ενδιαφέρον του από την (ελάχιστη) δράση, στους χαρακτήρες, στην μεταξύ τους σχέση και στην έκφραση της προσωπικής τους αγωνίας: είναι τα ερωτήματα σχετικά με την ηθική των προσώπων που οδηγούν την αφήγηση. Έκπληκτος ο θεατής λοιπόν απασχολείται -όχι με τις ελάχιστές αφηγηματικές περιπλοκές-, αλλά με τη διασαφήνιση της ηθικής των προσώπων, με τη δοκιμασία που τίθεται η ηθική τους στάση: αν είναι ένοχοι ή αθώοι, αν θα προσχωρήσουν στο στρατόπεδο του Κακού, αν θα "τιμωρηθούν" για πράξεις που δεν  διέπραξαν. Η καταδίωξη λοιπόν δεν είναι παρά ένα πρόσχημα για τη σκηνοθεσία: το πραγματικό κέντρο βάρους της ταινίας είναι περιπλάνηση των δύο ηρώων, καθώς προσπαθούν να αποφύγουν από τις σκιές της ενοχής, καθώς προσπαθούν αποσείσουν τις υποψίες . 
Παρ' όλο που είναι περισσότερο πληθωρική στους διάλογους, η αφηγηματική δομή της δεύτερης ταινίας (The Shooting) είναι πολύ πιο ασαφής και αινιγματική από την προηγούμενη. Εδώ τα στοιχεία δράσης είναι ελάχιστα και η απομάκρυνση από τα αφηγηματικά στερεότυπα του είδους είναι πολύ πιο συνειδητή για τον σεναριογράφο (Adrien Joyce, σενάριο στο Five Easy Pieces του Bob Rafelson). Η νεαρή γυναίκα που προσλαμβάνει τους δύο φίλους, ο μυστηριώδης καβαλάρης που εμφανίζεται, το πρόσωπο που καταδιώκεται: εδώ ο κάθε χαρακτήρας συνοδεύεται απ΄ ένα ερωτηματικό, τα πάντα παραμένουν σε εκκρεμότητα, όλα τίθενται σε αμφιβολία. Κρυπτική και αινιγματική, η αφήγηση συνεχώς θέτει ερωτήματα, ενώ ποτέ δεν προσφέρει απαντήσεις. Τα γεγονότα της αφήγησης επιτείνουν την αβεβαιότητα: πάντα κάτι απουσιάζει, πάντα κάτι παραμένει ασαφές. Σ' αυτήν την ταινία είναι τα ερωτήματα σχετικά με την ταυτότητα των προσώπων που οδηγούν την αφήγηση. Εδώ, σε αντίθεση με την προηγούμενη ταινία, το κεντρικό πρόσωπο (Warren Oates) δεν προσπαθεί να αποφύγει το προαναγγελλόμενο κακό, αλλά αντίθετα μοιάζει να επιδιώκει τη συνάντηση μαζί του. Είναι λοιπόν η τελευταία σκηνή που κλιμακώνει τη στρατηγική απόκρυψης και παραπλάνησης του θεατή, αλλά προσφέρει παράλληλα στον θεατή και ενδείξεις για να επανα-ερμηνεύσει την αφηγηματική γραμμή όλης της ταινίας. Κυρίως όμως προ(σ)καλεί τον θεατή να αντιμετωπίσει ξανά -από μια άλλη οπτική γωνία και εκτός κινηματογραφικής αίθουσα αυτήν την φορά -τόσο την ταυτότητα του κεντρικού προσώπου, όσο και των υπολοίπων.

Αυτοδικία και εκδίκηση

"Είναι ένας τόπος όπου μπορείς να καταστραφείς, να τρελαθείς, να εγκληματήσεις. "
Επιστολή του Βίνσεντ Βαν Γκόγκ στον αδελφό του Τεό (4)

Όπως σε κάθε γουέστερν έτσι και εδώ η σχέση των προσώπων με τον τόπο, η ένταξή τους από τον σκηνοθέτη στο τοπίο είναι καθοριστική. Η είσοδος στον χώρο όπου οι δυο ταινίες διαδραματίζονται είναι δηλωτική των συνθηκών που επικρατούν σ' αυτόν: μια ληστεία και οι τρεις ήρωες στη διάρκεια της περιπλάνησής τους αντικρίζουν το πτώμα ενός παράνομου κρεμασμένο απ' ένα δένδρο ("Είναι άγρια περιοχή…Κρεμάνε ανθρώπους", το σχόλιο των ηρώων). Είναι η απουσία νόμου και τάξης, το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσονται οι μυθοπλασίες και των δυο ταινιών. Απόρροια των προηγούμενων είναι ότι η αυτοδικία και η εκδίκηση να αποτελούν το μοτίβο που κυριαρχεί και στις δύο αφηγήσεις. Στην ταινία Ride in the Whirlwind το απόσπασμα της πολιτοφυλακής κυνηγά κάποιους "παρανόμους" για τα αποδώσει "δικαιοσύνη" χωρίς να έχει προηγηθεί δίκη: Το αποτέλεσμα είναι η ενοχοποίηση τριών αθώων προσώπων απλώς και μόνο γιατί βρέθηκαν στον λάθος τόπο, λάθος χρονική στιγμή. Παρομοίως στην ταινία The Shooting η αφήγηση υπαινίσσεται ότι κίνητρο και κατάληξη στην καταδίωξη του μυστηριώδους πρόσωπου, είναι η εκδίκηση. 
Απουσία νόμου, Αυτοδικία, Εκδίκηση: είναι ο γεωγραφικός χώρος που φαίνεται ότι προσφέρει αυτά τα μοτίβα στη δραματική πλοκή. Ο τόπος, η έρημος της Γιούτα, άνυδρος και ξερός, αφιλόξενος και χωρίς οργανωμένη ανθρώπινη παρουσία, είναι ένας χώρος μη οικείος για τον άνθρωπο -μοιάζει ως ένα τοπίο ανέγγιχτο από τον ανθρώπινο πολιτισμό. Μέσα σ' αυτό τον χώρο τα πρόσωπα κινούνται χωρίς να ανήκουν σε κάποια κοινότητα -περιπλανώμενοι καουμπόηδες ή πρώην κυνηγοί επικηρυγμένων-, χωρίς κοινωνικούς δεσμούς (5), χωρίς να δίδουν κάπου λόγο, χωρίς να υπακούουν σε νόμους και εξουσίες. Μια προ-κοινωνία: αυτός θα μπορούσε να είναι ένας χαρακτηρισμός για τον τόπο.
Αυτός ο τόπος είναι ο αόρατος εχθρός των ηρώων: αντιπαλεύει κάθε φορά την ύπαρξη τους, αμφισβητεί την ταυτότητα τους, θέτει ερωτηματικά για την ηθική τους υπόσταση. Έτσι η πάλη με τον τόπο γίνεται ένα από τα κεντρικά στοιχείο στην αφήγηση και των δύο ταινιών. Η αναρρίχηση στα απότομα βράχια (Ride in the Whirlwind) αλλά και η περιπλάνηση στην έρημο (The Shooting) δεν είναι απλώς μια τυπική σκηνοθετική εκμετάλλευση του χώρου: Εδώ τα μαρτύρια του σώματος είναι και δοκιμασίες για την ψυχή των ηρώων. Γυμνός από κάθε παρουσία ανθρώπινου πολιτισμού, τόπος μαρτυρίου και δοκιμασιών, ο χώρος της ερήμου δεν είναι απλώς ένα σημείο στον χάρτη που ο άνθρωπος δεν έχει ακόμα κατακτήσει, όπου ο νόμος δεν έχει ακόμα επιβληθεί. Όπως η αφήγηση υπονοεί αυτός ο τόπος είναι κάτι παραπάνω: ένας προθάλαμος για τα επέκεινα του βίου, ένας χώρος υποδοχής για τους τόπους όπου οι ερινύες της ύπαρξης βασιλεύουν. Έτσι τα μαρτύρια και οι δοκιμασίες που οι ήρωες βιώνουν καθώς κινούνται στην έρημο δεν είναι παρά το προανάκρουσμα για ότι θα ακολουθήσει…

Ήλιος και άνεμος

"Και κάθε νύχτα συναντώ μέσ' το κορμί μου
Ένα κατάδικο στην θέση της καρδιάς.
Κι είναι μετά που παίρνει ο άνεμος φωτιά
Και σαν ομίχλη αγκαλιάζει το φεγγάρι."
Ο Κατάδικος, τραγούδι του συγκροτήματος Ενδελέχεια
 
Η απουσία σαφώς διακριτών ρόλων για το Καλό και Κακό, η αχνή και αδιόρατη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον νόμο και την παρανομία: όλα αυτά είναι καθοριστικά για την ταυτότητα και την ηθική των προσώπων και στις δύο ταινίες. Η απουσία νόμου και τάξης αντικατοπτρίζεται στα πρόσωπα των ηρώων: Η "τρομακτική αβεβαιότητα της εσωτερικής ύπαρξης τους" (6) δημιουργείται την έλλειψη ενός σταθερού πόλου αναφοράς. Βαδίζοντας κάτω από το ανελέητο φως του ήλιου, αμήχανοι και αβέβαιοι για την ίδια την ύπαρξή τους, οι ήρωες αποζητούν να προσδιορίσουν με σαφήνεια την ταυτότητα τους: αισθάνονται το βάρος των ενοχών στους αδύναμους ώμους τους (Ride in the Whirlwind), αμφιβάλλουν για την ίδια την ταυτότητά τους (The Shooting). Κυνηγημένοι από τους δαίμονες της ψυχής και τις ερινύες της συνείδησης, πλάνητες μέσα στην έρημο, οι ήρωες αναζητούν την γαλήνη και την ηρεμία: ένοχοι γι' ένα έγκλημα που δεν διέπραξαν (Ride in the Whirlwind), θύτες και θύματα, διώκτες και διωκόμενοι ταυτόχρονα (The Shooting), αναζητούν στην άνυδρη έρημο, μία όαση. Όμως οι διαδρομές που ακολουθούν στην έρημο δεν θα τους οδηγήσουν εκεί: οι ήρωες είναι παγιδευμένοι μέσα σ' ένα λαβύρινθο.
Έντρομοι μπροστά στις απροσδόκητες διαστάσεις που μπορεί να πάρει το τοπίο, αντιστέκονται μάταια στις δυναμικές του χώρου: προσπαθούν να διαφυλάξουν την ατομικότητα τους, να μην υποκύψουν στο τοπίο. Κατατρύχονται οι ήρωες από ένα είδος εσωτερικής αγωνίας: σύγχυση και άγχος τους συνοδεύουν στους δρόμους της ερήμου. Με την απειλή μίας τιμωρίας να επικρέμεται, ωθούνται στα έσχατα όρια της ύπαρξής τους. Προκαλούνται να διαβούν το σύνορο του Καλού, να εισέλθουν στις επικράτειες του Κακού. Αντικατοπτρισμός του Καλού, το Κακό δεν είναι παρά μια απατηλή όαση μέσα στην έρημο: Ακριβώς τη στιγμή που νομίζουν ότι έφθασαν επιτέλους στο τέλος της διαδρομής και στη σωτηρία (7), ότι βρίσκονται μπροστά στην έξοδο του λαβυρίνθου, τότε που νομίζουν ότι επιτέλους ερωτήματα θα λάβουν απάντηση, τότε θα αντικρίσουν την έρημο της ψυχής τους, τότε θα κυριευθούν από τη σκοτοδίνη της ύπαρξής τους. Η ψυχή σκοτεινιάζει και οι δύο ήρωες (Warren Oates και Jack Nicholson) γίνονται τα κεντρικά πρόσωπα μίας τραγωδίας…
Όψεις του ίδιου νομίσματος, οι δύο ταινίες καταθέτουν στην τράπεζα της Ύπαρξης το ίδιο ποσό, το αντίτιμο του νομίσματος: Είναι απώλεια της αθωότητας, είναι η παγίδευση στον φαύλο κύκλο της βίας, είναι η εξώθηση των ηρώων στη διάπραξη της αμαρτίας -είναι η προσχώρηση στο στρατόπεδο του Κακού -είναι τελικά η Ύβρις που διαπράττεται (8). Τελικά το σφρίγος του ήλιου, η καθαρότητα του φωτός, όλα ήταν απατηλά, ένας απλός αντικατοπτρισμός της ερήμου. Αυτή η περιπλάνηση στην έρημο δεν ήταν παρά μια ιχνηλασία της "εσωτερικής τους ύπαρξης". Η δύση του ήλιου στην ταινία Ride in the Whirlwind προαναγγέλλει τον ερχομό της νύχτας: οι ήρωες θα αντικρίσουν τελικά το σκότος και το έρεβος της "εσωτερικής τους ύπαρξης". Είναι τέλεση του φόνου (Ride in the Whirlwind), είναι η συνέργια στον φόνο του αδελφού (The Shooting)  -ένας άλλος Κάιν (;)- που ορίζει την οριστική ενσωμάτωση των ηρώων στο τοπίο, την παγίδευσή τους στον λαβύρινθο. Ο πυροβολισμός, που ακούγεται στο τέλος και των δύο ταινιών, είναι η αναγγελία της ήττας για τα δύο πρόσωπα -τον Warren Oates (The Shooting) και τον Jack Nicholson (Ride in the Whirlwind): Οι υποψίες επιβεβαιώθηκαν, η ενοχή αποδείχθηκε, ο άνεμος παίρνει φωτιά…
Δημήτρης Μπάμπας

Σημειώσεις
1 Ride in the Whirlwind (1966). Σκηνοθεσία: Monte Hellman. Παραγωγός: Jack Nicholson, Monte Hellman. Σενάριο: Jack Nicholson. Φωτογραφία: Gregory Sandor. Μοντάζ: Monte Hellman. Μουσική: Robert Drasnin. Παίζουν: Cameron Mitchell, Jack Nicholson, Tom Filer, Millie Perkins,  Katherine Squire, George Mitchell, Brandon Carroll,  Rupert Crosse,  Harry Dean Stanton, Peter Cannon, John Hackett, B.J. Herholz. Διάρκεια: 83'. Υπόθεση: Τρεις καουμπόηδες φιλοξενούνται από μια ομάδα παρανόμων. Στη διάρκεια μίας επίθεσης στον καταυλισμό από την τοπική πολιτοφυλακής, ο ένας σκοτώνεται, ενώ οι άλλοι δύο καθώς θεωρούνται μέλη της συμμορίας των παρανόμων, καταδιώκονται. Βρίσκουν προσωρινό κατάλυμα στο αγρόκτημα μίας οικογένειας. Στην προσπάθεια τους να διαφύγουν από το απόσπασμα της πολιτοφυλακής που τους καταδιώκει, αναγκάζονται να σκοτώσουν τον ιδιοκτήτη του αγροκτήματος.
2 The Shooting (1967). Σκηνοθεσία: Monte Hellman.  Παραγωγός: Jack Nicholson, Monte Hellman.  Σενάριο: Adrien Joyce.  Φωτογραφία: Gregory Sandor.  Μοντάζ: Monte Hellman. Μουσική: Richard Markowitz. Παίζουν: Jack Nicholson, Millie Perkins, Warren Oates, Will Hutchins, B.J. Merholz, Guy El Tsosie, Charles Eastman. Διάρκεια: 82'. Υπόθεση: Μια νεαρή γυναίκα προσλαμβάνει ένα πρώην κυνηγό επικηρυγμένων και τον φίλο του, για τη συνοδεύσουν στο ταξίδι της. Καθώς διασχίζουν την έρημο γρήγορα αντιλαμβάνονται ότι η γυναίκα αδιαφορεί για τον προορισμό της και αυτό που πραγματικά την ενδιαφέρει η καταδίωξη ενός άγνωστου προσώπου. Στη διάρκεια αυτής της καταδίωξης θα συναντηθούν μ' ένα μυστηριώδη πιστολά που τους ακολουθεί…
3 Οι δύο ταινίες προβάλλονται συνήθως μεταμεσονύκτιες ώρες από τα τηλεοπτικά κανάλια. Γυρίστηκαν στη διάρκεια 7 εβδομάδων και μ' ένα προϋπολογισμό 160.000 δολαρίων (που δόθηκαν από τον Roger Corman). Ήταν η επιτυχία του Easy Rider και ο Jack Nicholson, οι αφορμές για να ξεκινήσει να δημιουργείται κάποιου είδους φήμη για τις δύο ταινίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ίδιος σκηνοθέτης έχει γυρίσει στο παρελθόν ένα παρόμοιο δίδυμο ταινιών στις Φιλιππίνες και με πρωταγωνιστή επίσης τον Jack Nicholson: είναι οι ταινίες  Back Door to Hell και Flight to Fury.
4 Η επιστολή του Βίνσεντ Βαν Γκόγκ στον αδελφό του Τεό αναφέρεται στον πίνακά του Νυχτερινό Καφενείο της πλατείας Λαμαρτίνου στην Αρλ (Σεπτέμβριος 1888). Ο πίνακας απεικονίζει ένα καφενείο αργά το βράδυ και κυριαρχείται από το έντονο κίτρινο φως των φανών. Παρ' όλες τις προφανείς διαφορές των δύο χώρων (έρημος -καφενείο) νομίζω ότι ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει μια κοινή οπτική στην αντιμετώπιση του χώρου.
5 Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε μόνο για κάποιες συντροφικές και φιλικές σχέσεις: η παρέα των παρανόμων και των καουμπόηδων στο Ride in the Whirlwind ή σχέση του ήρωα (Warren Oates) με τον αφελή (;) φίλο του (Will Hutchins).
6 Ο τίτλος προέρχεται από την καταχώριση της 3 Μαΐου του 1913, στο Ημερολόγιο του Φραντς Κάφκα (ΕΞΑΝΤΑΣ, 1998).
7 Η  σωτηρία στην ταινία Ride in the Whirlwind είναι διαφυγή του Jack Nicholson από τους διώκτες, ενώ στο The Shooting το λύσιμο του μυστηρίου για τον Warren Oates.  
8 Η είσοδος στο βασίλειο του Κακού είναι εμφανής στο πρόσωπο του Jack Nicholson: από κατά λάθος ένοχος στην πρώτη ταινία μετατρέπεται στη δεύτερη σε μια διαβολική φιγούρα, ένα δολοφόνο.