των Charlie Kaufman & Duke Johnson

Ένας άνδρας σε κρίση, τα άγχη και τα βάσανά του, είναι στο κέντρο αυτής της ιδιαίτερης στη φόρμα της ταινίας που γυρίστηκε με την τεχνική του stop motion animation.
Ο ήρωας της ταινίας είναι ένας άνθρωπος των επιχειρήσεων: πετυχημένος συγγραφέας αλλά και ομιλητής σε διαλέξεις σχετικά με τις καλές πρακτικές στο κόσμο των επιχειρήσεων. Βρίσκεται μόνος σε μια αμερικάνικη μεγαλούπολη, το Σινσινάτι, για μια διάλεξη. Όμως είναι το παρελθόν και οι ενοχές του που τον κατατρύχουν: κάποτε από αυτήν την πόλη, έφυγε τρέχοντας, εγκαταλείποντας πίσω του μια τραυματισμένη συναισθηματικά γυναίκα. Δράττοντας την ευκαιρία της σύντομης παραμονής του στην πόλη, τής ζητά να συναντηθούν ξανά. Η απεγνωσμένη προσπάθεια του για επανασύνδεση καταλήγει σε αποτυχία και ο ήρωας είναι πάλι μόνος, με τις ενοχές του πλέον ασήκωτες...
Μια ερωτική δραματική ιστορία για ένα άνδρα που αναζητά απεγνωσμένα να καταπραΰνει πόνους και ενοχές, μόνος σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου: αυτό βρίσκεται στο κέντρο της δραματικής πλοκής. Ο ισχυρός προσωπικός -υποκειμενικός τόνος τόσο οικείος στο έργο αυτού του ιδιότυπου σκηνοθέτη -Charlie Kaufman (Eternal Sunshine of the Spotless Mind, Being John Malkovich)- εδώ είναι τιθασευμένος: ελάχιστες σουρεαλιστικού χαρακτήρα παρεκτροπές, μόνο η αίσθηση της συναισθηματικής μόνωσης και της απελπισίας. Αλλά είναι τα καθοριστικά εδώ.
Καθοριστική για την αισθητική της ταινίας (όπως εξάλλου είναι αναμενόμενο) αλλά και για τα νοήματα της είναι η σκηνοθετική επιλογή να γυριστεί η ταινία με τη χρήση της τεχνικής του stop motion animation. Αυτή η όχι τόσο διαδεδομένη τεχνική, παρουσιάζει μια σειρά από “μειονεκτήματα” στην έκφραση, τόσο ως προς τον “κανονικό” κινηματογράφο, όσο και ως προς τον κινηματογράφο των κινουμένων σχεδίων. Αν στον “κανονικό” κινηματογράφο το εκφραστικό “εργαλείο” του ηθοποιού είναι σε πλήρη ανάπτυξη και αν στο κινηματογράφο των κινουμένων σχεδίων η ελευθερία που δίνει το σχέδιο προσφέρει νέες εκφραστικές δυνατότητες, εδώ σ' αυτού του είδους την τεχνική οι περιορισμοί της -η απουσία ηθοποιών και η χρήση κούκλων- μοιάζουν εμπόδια πολύ και δύσκολα να υπερπηδηθούν. Δεν είναι όμως αυτή η περίπτωση της ταινίας.
Η χρήση της κούκλας, αλλά και η ίδια η φύση της τεχνικής δημιουργεί την αίσθηση του μηχανικού, του τυποποιημένου, ό,τι ακριβώς χρειάζεται ο σκηνοθέτης για να αποδώσει την αίσθηση του αδιεξόδου και της μονοτονίας που βασανίζει τον σε συναισθηματικό και υπαρξιακό αδιέξοδο ήρωα του. Η απουσία έκφρασης στο πρόσωπο και την κίνηση των σωμάτων, εδώ αντισταθμίζεται -όπως εξάλλου συμβαίνει σε κάθε ταινία animation- με την ανάδειξη της ηχητικής μπάντας σε κεντρικό στοιχείο. Όμως είναι κυρίως η ανθρώπινη φωνή που έρχεται στο κέντρο, τόσο για να εκφραστούν η απελπισία, η απόγνωση, το εύθραυστο της ύπαρξης και των σχέσεων, αλλά παράλληλα και για να λάμψει έστω και λίγο η ελπίδα. Σ΄ αυτήν τη σχεδόν μονοδιάστατη στους χρωματικούς τόνους ταινία, όπου κάθε χρωματική έκλαμψη απουσιάζει και τόνοι του καφέ κυριαρχούν, η ανθρώπινη φωνή είναι ο τόπος που όλα συμβαίνουν. Στην κορύφωση της δραματικής πλοκής είναι μια συζήτηση για τις ξένες γλώσσες και τους ήχους των, αλλά και ένα τραγούδι α καπέλα –Girls Just Want to Have Fun της Cyndi Lauper- που θα οδηγήσουν στην ερωτική ένωση του πρωταγωνιστή με μια κοπέλα που θα προσφέρει παροδικά μόνο καταλλαγή με τον εαυτό του και καταπράυνση των παθών του. Το όνομα της Anoma-Lisa τόσο ιδιαίτερο και αλλά και περιγραφικό: σημαδεμένη με τα σημεία της δυσμορφίας η ηρωίδα ασκεί μια ανυπέρβλητη σαγήνη: Είναι η γλυκύτητα της φωνής της (που ανήκει στην Jennifer Jason Leigh), η γοητεία που αναδύονται από τους τονισμούς και τις φωνητικές του αποχρώσεις, που βυθίζουν τον ήρωα (που έχει τη φωνή του David Thewlis) και τον θεατή σε μια μακαριότητα. Και ακριβώς αυτό είναι το σημείο όταν αυτό το γυναικείο πρόσωπο (και αυτή η φωνή) γίονονται το κέντρο της ταινίας: άλλωστε είναι γι' αυτήν την ηρωίδα που η κατάληξη της ταινίας επιφυλάσσει μια καλύτερη τύχη.
Και για τον ήρωα; Η έξοδος του από αυτήν  ανυπέρβλητη σαγήνη που ασκεί η ανθρώπινη φωνή είναι δύσκολη. Είναι όπως  πάντα επιστροφή σε μια δύσκολη και δυσβάστακτη πραγματικότητα: είναι ο αληθινός κόσμος ενός ενήλικα άνδρα, γεμάτου άγχη και ενοχές όπου επιστρέφει και όπου εντέλει συντρίβεται ο ήρωας. Ασυμφιλίωτος με τις ενοχές, με το παρελθόν αλλά και με το παρόν του...

Δημήτρης Μπάμπας

Σχετικά με την ταινία

Ταινία animation. Ο Michael Stone είναι συγγραφέας βιβλίων σχετικά με το θέμα της εξυπηρέτησης των πελατών. Έχει ένα σοβαρό πρόβλημα: παλεύει να αντιμετωπίσει την αδυναμία του να συνδεθεί συναισθηματικά με τους ανθρώπους. Ένα βράδυ, ενώ βρίσκεται σε ένα επαγγελματικό ταξίδι ρουτίνας, συναντά μια  ξένη που του αλλάζει την κοσμοθεωρία του.
Με τη φωνή των Jennifer Jason Leigh, David Thewlis, Tom Noonan.
Οι Charlie Kaufman & Duke Johnson, σκηνοθέτες της ταινίας, δηλώνουν: «Λόγω της επίπονης διαδικασίας του stop motion animation, είχαμε την ευκαιρία να εξερευνήσουμε το μικρό, οικείο και το καθημερινό με μοναδική προσοχή στη λεπτομέρεια. Κάθε κλάσμα του κάθε δευτερολέπτου σχεδιάστηκε, χορογραφήθηκε, εκτελέστηκε, και φωτογραφήθηκε ξεχωριστά. Μια ταινία που θα μπορούσε να έχει γυριστεί σε δύο εβδομάδες με ζωντανούς ηθοποιούς γυρίστηκε με μαριονέτες σε δύο χρόνια. Μέσα από αυτήν την επίπονη, σε στενή συνεργασία με τη φωνή των ηθοποιών, καλλιτεχνών animation, τεχνικών, ήμασταν σε θέση να βιώσουμε με τρόπο πλήρη το εσωτερικό του κάθε χαρακτήρα σε κάθε στιγμή της ταινίας, εξερευνώντας την απελπισία, τη μοναξιά τους, και τις εύθραυστες, αδύναμες σχέσεις τους.»

(πηγή κατάλογος Φεστιβάλ Βενετίας, σημειώσεις για την παραγωγή)