(Η επιστροφή)
του Alejandro González Iñárritu

Αφηγούμενος αυτή τη φορά μια ιστορία που διαδραματίζεται στην Άγρια Δύση, ο μεξικανός σκηνοθέτης εστιάζει στην προσωπική τραγωδία και την εκδίκηση.
Το κεντρικό πρόσωπο της ταινίας είναι υπαρκτό και η ιστορία βασίζεται σε γεγονότα πραγματικά. Είναι η ιστορία του Hugh Glass (που υποδύεται ο Leonardo DiCaprio), ενός ανιχνευτή που συνοδεύει μια ομάδα κυνηγών που βαθιά μέσα στο αφιλόξενο δάσος μαζεύουν δέρματα ζώων. Όταν η ομάδα δεχτεί επίθεση από ινδιάνους θα αποδεκατιστεί και ο ήρωας, με τον γιο του και όσους διασωθούν θα ξεκινήσουν το δύσκολο ταξίδι προς την επιστροφή. Όχι όμως χωρίς απρόοπτα: ο Hugh Glass θα τραυματιστεί σοβαρά από μια αρκούδα. Το ταξίδι της επιστροφής διεξάγεται υπό αντίξοες συνθήκες: ο ήρωας σε φορείο, οι καιρικές συνθήκες κάθε άλλο από ευνοϊκές, οι Ινδιάνοι που καταδιώκουν την ομάδα, και επιπλέον ο αστάθμητος παράγων: η ανθρώπινη κακότητα. Ο ήρωας είναι αντιμέτωπος με την προσωπική του τραγωδία...
Ο σκηνοθέτης οργανώνει την αφήγηση σε τρία ευδιάκριτα μέρη. Το πρώτο μέρος, που έχει τον τόνο και το ύφος μιας περιπετειώδους και γεμάτου εντάσεις ταινίας, είναι τα επεισόδια που καθορίζουν τα δεδομένα της προσωπικής τραγωδίας: η επίθεση των ινδιάνων, η επίθεση της αρκούδας και η προσωπική τραγωδία του ήρωα. Το δεύτερο μέρος, και το πιο εκτεταμένο, στο ύφος μιας ταινίας περιπλάνησης στην άγρια φύση, είναι το μοναχικό ταξίδι της επούλωσης των ανοικτών πληγών (όχι μόνο σωματικών), της ανάνηψης και της επιστροφής του ήρωα. Εδώ ο ήρωας στιγματίζεται από τη δύναμη της θέλησης και το πόθο της εκδίκησης, ενώ παράλληλα αναπτύσσονται και οι μεταφυσικές διαστάσεις της ιστορίας: από εδώ εξάλλου προκύπτει και ο ελληνικός τίτλος της ταινίας -είναι η Επιστροφή από τον Άλλο κόσμο. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος τα στοιχεία της περιπετειώδους και γεμάτης αγωνίες και εντάσεις ταινίας, επιστρέφουν: είναι η εκδίκηση του ήρωα που κυριαρχεί.
Είναι σαφές από τα προηγούμενα ότι υπάρχει μια δυικότητα στην αφηγηματική δομή της ταινίας: από την μια πλευρά τα στοιχεία μιας συναρπαστικής περιπέτειας με αναφορές στην μυθολογία των γουέστερν και της Άγριας Δύσης και από την άλλη ένα μοναχικό ταξίδι προσωπικής αναζήτησης, από το οποίο δεν απουσιάζουν οι παραισθητικές και μεταφυσικές εμπειρίες (ούτε και οι απροσδόκητες αναφορές σε σκηνοθέτες τόσο μακρινούς όπως ο Andrei Tarkovsky).
Ό,τι όπως ενοποιεί αυτή την ετερογένεια της αφήγησης είναι τρία στοιχεία. Καταρχάς,το στοιχείο της γονεϊκότητας και της πατρικής ευθύνης: ο ήρωας, ο αρχηγός των ινδιάνων, αλλά και η αρκούδα καθορίζονται από μια έντονη αίσθηση γονεϊκής ευθύνης. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής για τον ήρωα είναι καθοριστική: του σφραγίζει την ύπαρξη. Είναι αυτή που του δίνει τη δυνατότητα να διαβεί την έρημο της προσωπικής αναζήτησης, που τον οδηγεί από τον Άλλο κόσμο πίσω στη ζωή.
Παράλληλα ενοποιητικά λειτουργεί και η κυρίαρχη παρουσία της φύσης καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας: Η βροχή, το επιβλητικό αιωνόβιο δάσος, τα ορμητικά νερά των ποταμών και τέλος το χιόνι, που μοιάζει να καταργεί κάθε αίσθηση του χώρου, επιβάλλοντας με τη λευκότητα το εκτεταμένο και το άπειρο: μοιάζει ως μια No man's land, μια έρημη χώρα, ένα τοπίο θανάτου. Είναι η φύση τελικά ένας χαρακτήρας της ταινίας με την οποία τα πρόσωπα, αλλά κυρίως ο ήρωας, διαρκώς συνδιαλέγονται -αντιπαλεύουν.
Επιπλέον, είναι το κινηματογραφικό ύφος που επιβάλλει ο Alejandro González Iñárritu που υπερκαλύπτει την αφηγηματική ετερογένεια. Η χρήση steadycam και ευρυγωνίων φακών, η οργάνωση βασικών σκηνών σε πλάνα σεκάνς -μεταξύ άλλων η σκηνή της επίθεσης των ινδιάνων και της μονομαχίας με την αρκούδα- και κυρίως η υποβλητική παρουσία της μουσικής δημιουργούν την αίσθηση μιας ροής εικόνων: ένα ορμητικό ποτάμι που κατεβαίνει από τα βουνά, περνά μέσα από στενά και ατραπούς για να καταλήξει μετά από ταραχές και ταλαιπωρίες στο τέλος ήρεμο. Εντέλει, αυτή διαδρομή δεν είναι παρά μια αληθινή οδύσσεια, επική στις αφηγηματικές της διαστάσεις: το έγκλημα και η τιμωρία του, η τραγωδία και η κάθαρση (της εκδίκησης).

Δημήτρης Μπάμπας