του Bill Morrison
Καταβύθιση στο περιπετειώδες ιστορικό παρελθόν μιας μυθικής πόλης, αλλά και το ίδιο παρελθόν του κινηματογράφου, το ντοκιμαντέρ του Bill Morrison (Decasia) είναι μια συναρπαστική συλλογή ιστοριών και πορτραίτων.
Η πρώτη ύλη του ντοκιμαντέρ είναι υλικό αρχείου: φωτογραφίες, δημοσιεύματα εφημερίδων, ταινίες επικαίρων αλλά και μυθοπλασίας. Με αφορμή μια ιστορικής σημασίας ανακάλυψη διατρέχεται το ιστορικό παρελθόν ενός μυθικού τόπου, της πόλης Dawson: από τον ινδιάνικο καταυλισμό Tr’ondëk Hwëch στο Yukon του Καναδά, στην μεταμόρφωση του και την ίδρυση της πόλης. Η αιτία υπήρξε η ανακάλυψη χρυσού το 1896. Ήταν ο “πυρετός του χρυσού” που μεταμόρφωσε τον τόπο και που καθόρισε την μορφή της, τουλάχιστον στα πρώτα της χρόνια: κάτι που γνωρίζουμε από την ταινία The Gold Rush (Charlie Chaplin, 1925). Το τέλος της μανίας για τον χρυσό, οδήγησε στην σταδιακή παρακμή της πόλης: σε λίγα χρόνια έγινε μια μικρή επαρχιακή κωμόπολη.
Η κινηματογραφική ιδιαιτερότητα της πόλης έγκειται στο γεγονός ότι την εποχή του βωβού υπήρξε ο τελευταίος σταθμός στο κύκλωμα προβολής ταινιών της Αμερικής. Οι ταινίες μετά την προβολή τους στο μοναδικό κινηματογράφο της πόλης παρέμεναν και αποθηκευόταν εκεί. Η ανακάλυψη τους το 1978, στον πάτο μας πισίνας, κατά τη διάρκεια μιας εκσκαφής υπήρξε πραγματικά αποκαλυπτική: η ιστορία του βωβού κινηματογράφου γράφεται ξανά αφού ο όγκος του υλικού ήταν ταινίες που θεωρούταν προ πολλού χαμένες. Αυτός είναι ο αληθινός "χρυσός" της πόλης και την ανακάλυψή του αφηγείται η ταινία.
Ο σκηνοθέτης ακολουθεί μια αφηγηματική γραμμή και αυτή δεν είναι άλλη παρά η συναρπαστική ιστορία της πόλης: η μεταμόρφωση της και στη συνέχεια η παρακμή της. Αναφορές στην ατμόσφαιρα της πόλης, τα πρόσωπα που τη σημάδεψαν και την κατέγραψαν -ο φωτογράφος Eric Hegg, ο λογοτέχνης Jack London-, τους επιχειρηματίες που την διαμόρφωσαν. Συμπληρωματικά, παρακολουθούμε και τις περιπέτειες του κινηματογράφου: το εύφλεκτο υλικό του σελιλόιντ -κάτι που είχε ως συνέπεια μεταξύ άλλων και την καταστροφή του 80% των ταινιών του βωβού κινηματογράφου- και την παρουσία του κινηματογράφου στην πόλη, το πως συγκροτήθηκε η συλλογή των ταινιών σ' αυτήν την ξεχασμένη σήμερα καναδική κωμόπολη.
Πέρα από τα συνήθη για την αφήγηση της ιστορίας της πόλης -φωτογραφίες, ταινίες επικαίρων και δημοσιεύματα-, η σκηνοθετική στρατηγική συνίσταται από τη σύμμειξη πλάνων από αυτές τις ταινίες που έβλεπαν οι κάτοικοι της πόλης. Δημιουργεί έτσι ο σκηνοθέτης μικρές αφηγηματικές ενότητες σχετικές με επεισόδια από τη ζωή της πόλης, ή την ατμόσφαιρά της στις δεκαετίες του 10 και 20. Η ταινία απαντά σ' όλα τα πως και τα γιατί της πόλης και της ανακάλυψης με τρόπο συναρπαστικό: καμία φωνή οφ στην ηχητική μπάντα, μόνο η μαγευτική μουσική του Alex Somers και οι εικόνες.
Εικόνες παλιές, στιγματισμένες με τα σημάδια της φθοράς του χρόνου, γεμάτες ρυτίδες: αποδείξεις μιας εποχής και των ανθρώπων της. Και των ιστοριών τους...
Δημήτρης Μπάμπας
