του Babak Jalali
(κριτική: Μαρία Γαβαλά)

ΑΠΑΙΤΩ ΟΣΑ ΔΙΚΑΙΟΥΜΑΙ Σ’ ΑΥΤΗ ΤΗ ΖΩΗ, ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ. Επίσης…Τα πλοία είναι ασφαλή μες στα λιμάνια τους, όμως δεν είναι φτιαγμένα γι’ αυτό. (Για την ταινία «Φρίμοντ», 2023, του Ιρανο-βρετανού Μπαμπάκ Τζαλαλί). Δεν έχει μεγάλη σημασία από πού προέρχεται αυτό το ρητό με τα πλοία, που θα μπορούσε να εκληφθεί και ως αφορισμός. Πιθανόν να έχει ξεφύγει από το στόμα ενός ιδιόρρυθμου, μυθιστοριομανή, ψυχίατρου/ψυχαναλυτή, που του αρέσουν οι δοκησισοφίες προκειμένου να πολιορκεί ανετότερα και να μπουρδουκλώνει (παγιδεύει ) στο φουλ τον ψυχαναλυόμενό του. Ή από ένα μυθιστόρημα περιπετειών με λύκους, όπως είναι ο «Ασπροδόντης» του Τζακ Λόντον. Θα μπορούσε όμως και να έχει ξεπεταχτεί σαν ελατήριο από κάποιο κινέζικο μπισκότο τύχης, απ’ αυτά τα fortune cookies που πάνε παρέα με τα κινέζικα φαγητά σε πακέτο ή συνοδεύοντας τον λογαριασμό. Σημασία έχει η Ντόνια, μια νεαρή Αφγανή μετανάστρια στα περίχωρα του Σαν Φρανσίσκο, προερχόμενη από την Καμπούλ, που κατάφερε να δραπετεύσει από τα νύχια και τη χαντζάρα των Ταλιμπάν, αφήνοντας πίσω πατρίδα, οικογένεια και μεγάλο κομμάτι του εαυτού της. Η Ντόνια είναι νέα και προικισμένη με αρετές, ένα ικανότατο γοητευτικό και απολύτως ερωτεύσιμο κορίτσι.
Κατά συνέπεια, δεν του αρκεί να επιβιώνει, απλώς, στην περιφέρεια μια αμερικανικής μεγαλούπολης, σε ένα σημείο του πλανήτη που έχει γίνει το ασφαλές ( ;  ) απάγκιο για χιλιάδες εξόριστους Αφγανούς και άλλους εκπατρισμένους. Δεν το επέλεξε αυτοβούλως το Φρίμοντ, εξαναγκάστηκε να το αποδεχτεί όπως εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Αφγανιστάν μέσω μιας από τις πτήσεις εκκένωσης. Φυσικά, το άλλο κομμάτι του εαυτού της, εκείνο που διεσώθη, ακολουθεί τον μονόδρομό του, τη συνέχιση της επιβίωσής του στο σκοτεινό και αχαρτογράφητο έδαφος της ξενιτιάς, υπερπηδώντας σκοπέλους και κάθε είδους άλλα εμπόδια, απαλύνοντας όσο γίνεται τη ματαίωση (συρρίκνωση της επιθυμίας) του νόστου, ελαφρύνοντας το φορτίο των ενοχών, προσπαθώντας να κατανικήσει τη θλίψη και το βάσανο της αϋπνίας, μέσω εντέλει μιας γενναίας και ειλικρινέστατης ανοιχτής, εν δήμω, ομολογίας, έτσι ώστε να ακουστεί από κάθε πρόθυμο ή απρόθυμο ωτακουστή, να γίνει αντιληπτή από κάθε άτομο εφοδιασμένο με κάποια ενσυναίσθηση – ή φιλότιμο. «Είμαι υποκείμενο στενοχώριας και αϋπνίας, όχι όμως έρμαιο της κατάθλιψης. Είμαι ταλαιπωρημένη ψυχή, όχι όμως μια στριμωγμένη στη γωνία σκιά. Είμαι τιμωρημένη, κυρίως λόγω προσωπικών μου ενοχών (εγώ ζω ελεύθερη στη Δύση, ενώ οι άνθρωποί μου παραμένουν έγκλειστοι στο Αφγανιστάν), όχι όμως ακυρωμένη, απορριμένη, υποκείμενο μόνον άξιο διαχωρισμού. Αυτό είναι κάτι που δεν μου αξίζει και το κλωτσώ μακριά μου. Απορρίπτω την απόρριψή μου – τελεία και παύλα. Είμαι μια γυναίκα που διεκδικώ τον απρόσκοπτο φυσικό ύπνο μου, τη σταθερή μου θέση στην κοινότητα (στενή και ευρύτερη), την καταξίωσή μου ανάμεσα στους συμπολίτες μου, τη συντροφικότητα και τον έρωτα πάνω απ’ όλα. Συνεχίζω, λοιπόν, τον περίπλου μου στην αχανή αμερικανική επικράτεια, αναζητώντας όσα αγαθά δικαιούμαι σ’ αυτή τη ζωή, διότι μόνον έτσι μπορώ να συνεχίσω να υπάρχω.
Μέσα σε ένα σύντομο σχόλιο για μια εξαιρετική όπως πιστεύω ταινία έχουν σημειωθεί οι θέσεις των θεμελίων αυτής της τόσο χαμηλότονης, ασπρόμαυρης (καθόλου όμως γκρίζας και θολής), αποστομωτικής, ξεκάθαρης, πολύσημης και σταθερής, ανθεκτικότατης σε κραδασμούς, σινε-κατασκευής.
Λένε ότι τα μπισκότα τύχης παραπέμπουν και στην εκδοχή των πιθανοτήτων. Πιθανότατα. Όταν όμως είσαι μέλος  μεταναστευτικών κοινοτήτων, κυρίως, τα στιχάκια τύχης και ευκαιριών μοιάζουν με ανίσχυρα κι ανώφελα δεκανίκια. Αυτό που μετράει πραγματικά είναι να καταφέρεις να πατήσεις γερά εκεί ακριβώς, σ’ αυτό το σημείο του εδάφους, όπου οι άλλοι το αποφεύγουν (για διάφορους λόγους) όπως ο διάβολος αποφεύγει το λιβάνι. Δείτε την ταινία του Μπαμπάκ Τζαλαλί, είναι φορέας πραγματικής παρηγοριάς και όχι κατά συγκυρία ανάχωμα εύκολων δακρύων. Στους κινηματογράφους.

(Πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο facebook)