(Σκόνη)
του Milcho Manchevski
Δύο ιστορίες φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους συγκροτούν την αφηγηματική γραμμή της ταινίας. Η πρώτη διαδραματίζεται στο σήμερα, στη Νέα Υόρκη. Μια ηλικιωμένη γυναίκα, η Angela δέχεται την υστερόβουλη επίσκεψη ενός νεαρού τον Edge. Είναι ένας απελπισμένος διαρρήκτης και πρόθεση του είναι να αφαιρέσει τις οικονομίες της ηλικιωμένης. Όμως αυτή δεν παραδίδεται αμαχητί στον κλέφτη: απαιτεί απ' αυτόν να ακούσει μία παλιά ιστορία που συνέβηκε πριν πολλά -πολλά χρόνια. Η δεύτερη ιστορία, αφετηρία έχει τη Αμερικάνικη Δύση, στις απαρχές του προηγούμενου αιώνα. Δύο αδέλφια, ο Luke και ο Elijan, αντιμετωπίζουν μία παράδοξη κατάσταση: είναι ερωτικοί αντίζηλοι, καθώς είναι ερωτευμένοι με την ίδια γυναίκα την Lilith. Επιλέγοντας ως ερωτικό της σύντροφο του νεαρότερο αδελφό, τον Elijah, η Lilith ωθεί τον Luke σε μία εκούσια εξορία. Κυνηγημένος από τους δαίμονες του έρωτα, θα βρεθεί στην Ευρώπη και θα καταλήξει στην περιοχή των Σκοπίων. Τυχοδιώκτης και εμπλεκόμενος στις διαμάχες των τοπικών ένοπλων συμμοριών, ο Luke θα βρεθεί στη δίνη της επανάστασης: βρισκόμαστε στο λυκόφως της οθωμανικής αυτοκρατορίας, την εποχή της εθνικής αφύπνισης. Εκεί ο ήρωας θα συναντήσει την Neda, η οποία θα τον σώσει όταν η ζωή του κινδυνεύσει.
Η δεύτερη ταινία του Milcho Manchevski -που άνοιξε το φετινό φεστιβάλ Βενετίας-, κυριαρχείται θέματα που έχουν ένα έντονο βαλκανικό χαρακτήρα: μια αδελφοκτόνος διαμάχη, οι πολιτικές αναταραχές και η εθνική συνειδητοποίηση που σημαδεύει ανεξίτηλα τις προσωπικές ζωές. Εδώ δημιουργεί μία ιδιόμορφη αντίθεση ανάμεσα σε δύο χώρους (οι οποίοι υποβάλλουν και τις διαφορετικές μυθοπλασίες): από την μια πλευρά η α-εθνική Αμερική -με τη Νέα Υόρκη και την Άγρια Δύση-, ένα melting pot, ένας χώρος, δηλαδή, όπου η εθνική συνείδηση εξαλείφεται και ατονεί και η ιστορική μνήμη διαλύεται. Και από την άλλη ο έμφορτος πολιτικών και εθνικών παθών χώρος των Βαλκανίων -η "Άγρια Ανατολή"- , όπου οι εθνικιστικές συγκρούσεις υποβάλλουν το κλίμα.
Η σκηνοθεσία αποποιείται οποιαδήποτε ουδετερότητα -δηλώνει με σαφήνεια τη θέση στις συγκρούσεις- μεταφέροντας τη μυθολογία γουέστερν μέσα στο Βαλκανικό χώρο. Έτσι η τελική εικόνα της ταινίας διαθέτει κάτι από το στυλιζάρισμα των ταινιών γουέστερν. αλλά επίσης και την αγριότητα και βαρβαρότητα -που κατά την άποψη του σκηνοθέτη διαθέτει το παρελθόν- του βαλκανικού χώρου.
Η πρώτη ταινία του σκηνοθέτη Before the Rain (Χρυσός Λέων στο φεστιβάλ Βενετία 1994) είχε προβληθεί με επιτυχία σε προηγούμενο φεστιβάλ Θεσ/νίκης.
Ο Milcho Manchevski, σκηνοθέτης της ταινίας Σκόνη, γράφει στον κατάλογο του φεστιβάλ Βενετίας 2001:
«Το μότο της ταινίας είναι:
"Που πηγαίνεις η φωνή μας, όταν πλέον δεν είμαστε εδώ;"
"Τι αφήνουμε πίσω μας;"
"Είναι η ιστορία της ζωής μας αυτό που θυμούνται οι άλλοι:"
"Είναι τα παιδιά που αφήνουμε πίσω μας;
Ή αφήνουμε υλικές καταγραφές, όπως είναι οι ταινίες και οι φωτογραφίες;"
"Είναι η τέφρα στην τεφροδόχο;"
"Είναι η σκόνη;"
Η ταινία αναφέρεται στη δίψα για αφήγηση. Η ιστορία της Σκόνης είναι ειπωμένη ως εγκιβωτισμένη αφήγηση, όπως ένα κυβιστικό παραμύθι».
Δ.Μ.