(κείμενο του Σωτήρη Ζήκου)

Τέτοιο σπρώξιμο σε ταινία από όλα τα Μέσα και σε απανωτές δόσεις, έχει να γίνει από την εποχή του "Ελ Γκρέκο" του Γιάννη Σμαραγδή. Και βέβαια έχει δημιουργηθεί ένα τέτοιο κλίμα που ένας φίλος μου είπε ότι φοβάται να πει ότι σε αυτόν δεν του άρεσε καθόλου, μην τον αρπάξουν οι άλλοι που (λένε ότι) τους άρεσε από τα μούτρα!

Ευαίσθητες ψυχές βρίσκουν ρομαντική και πειστική την ερωτική ιστορία, δηλαδή την εμμονή της Όρσας με τον εφηβικό της έρωτα, τον Σπύρο ο οποίος παντρεύτηκε την αδερφή της κι έκτοτε μένει (όταν επιστρέφει από τα μακρινά ταξίδια, καθότι καπετάνιος, δηλάδη στη χάση και στη φέξη) στον απάνω όροφο και τότε ακούει τα βράδια τα ερωτόλογα τους και τους αναστεναγμούς και δεν μπορεί να τον ξεπεράσει (“φταίνε” -λέει- “τα σανίδια”!). Δηλαδή επιμένετε όλοι σας ότι μια γυναίκα με 3 παιδιά κι έναν καλό άντρα, όταν μαθαίνει πως χάθηκε ο κρυφός αγαπημένος της που τυχαίνει να είναι ο άντρας της αγαπημένης αδερφής της αλλά και πατέρας 3 παιδιών που είναι ανίψια της και μεγαλώνουν στο ίδιο σπίτι, δηλαδή είναι και παιδιά της, αρχίζει να ουρλιάζει "ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ... ΣΠΥΡΟ" παρουσία όλων, σαν μια έκρηξη που ανατινάζει τις ζωές όλων, ενηλίκων και παιδιών, και μετά πέφτει του θανατά, σαν να της ανήκει αποκλειστικά το πένθος του, είναι μια υγιής (και όχι εγωκεντρική /υστερική /εμμονική) εκδήλωση μεγάλης αγάπης!!! Και μάλιστα για έναν άντρα που άντε να βρέθηκαν μόνοι μαζί στη διάρκεια τόσων χρόνων, μιας ολόκληρης ζωής, 20-24 ώρες! Και αμέσως μετά να ξεσπάει η αδερφή της σε κρίση ζήλειας, ενώ μόλις έμαθε ότι έμειναν ορφανά τα παιδιά της κι έχασε τον άντρα που αγαπούσε και αυτόν που συντηρούσε την οικογένεια της, σαν κανένα κακομαθημένο έφηβο των βορείων προαστίων!

Ή θα πρέπει να πιστέψουμε ότι όταν οι καπετάνιοι έκαναν έρωτα με τη σύζυγο τους, άνθρωποι απλοί, πιθανώς συντηρητικοί στο συζυγικό κρεβάτι, αν και ίσως έμπειροι σε ηδονές που προσφέρουν τα κορίτσια των λιμανιών, έλεγαν στη γυναίκα τους, ενώ στενάζαν οι σωμιέδες, "φωτιά στα κόκκινα" (σαν ποιητικά σεξόλογα!) και η σύζυγος τους απαντούσε "για σένα το έραψα" και μάλιστα χωρίς να μιλάνε ψιθυριστά, ενώ ξέρουν (θα έπρεπε να ξέρουν, κάτι θα είχαν ακούσει και οι από πάνω) ότι μπορεί να τους ακούει η αδερφή από κάτω!!!

Άσε δε αυτήν την μανιέρα των ελληνικών ταινιών όλα τα πρόσωπα να μιλούν κάθε φορά που ανοίγουν το στόμα τους σαν ποιητές! (“Όταν με κοιτάζει βαθιά μες στα μάτια με εκείνο το πύρινο βλέμμα του, νιώθω δροσοσταλιές να κυλούν στον αυχένα και ν' αναριγούν όλο και πιο χαμηλά το κορμί μου, πέφτοντας χάμω, γύρω από τα πόδια μου σαν πυγολαμπίδες που με προσκυνούν...” -κάπως έτσι, ας πούμε. Όπως η Γκόλφω παλιά!)

Η ταινία δεν είναι κινηματογραφική ταινία, είναι σαν 4 τηλεοπτικά επεισόδια (μπορεί να προοριζόταν αρχικά για σίριαλ αλλά επειδή είναι "εποχής" και λεφτά δεν υπάρχουν...). Και γι' αυτό αρέσει κυρίως σε όσους δεν πολυβλέπουν ταινίες στις αίθουσες αλλά πολύ τηλεόραση. Και δεν έχει λόγο ύπαρξης ως ταινία, γιατί δεν μας λέει τίποτα πέρα από τα δεδομένα (τηλεοπτικά) κλισέ για τα ήθη εκείνης της εποχής. Και λέει πολύ λίγα για την τόσο ιδιαίτερη ναυτική ιστορία της Άνδρου κι αυτά τα λίγα που λέει, τα λέει με ατάκες (για τους άντρες που λείπουν) όλο στόμφο και όχι με χαρακτήρες και πράξεις. Ο πιο δυνατός χαρακτήρας είναι η μάνα των δύο κοριτσιών. Και γι' αυτό ό,τι ξεστομίζει δεν ακούγεται (τόσο) παράταιρο.

Δεν λέω ότι δεν μου άρεσε η ταινία (δεν μου αρέσουν οι μπάμιες και το ρυζόγαλο), λέω ότι η ταινία ως ταινία έχει προβλήματα, η ερωτική της ιστορία είναι τύπου σαπουνόπερας, χωρίς βάθος χαρακτήρων και χωρίς άνοιγμα/αναγωγή στο κοινωνικό τοπίο της Άνδρου εκείνης της εποχής.
Για παράδειγμα, δεν βλέπουμε καθόλου ποια είναι η σχέση της Όρσας με τα παιδιά της ή ακόμα και με τα ανίψια της, όχι μόνο γιατί είναι τα παιδιά της αδερφής της (που είναι ο πιο κοντινός και ο μόνος σταθερός σύντροφος της ζωής της, εδώ που τα λέμε) αλλά και παιδιά του αγαπημένου της. Σαν το μόνο που την απασχολεί να είναι “του μουνιού της ο χαβάς” που λέγανε παλιά (μεταφορικά, γιατί σεξ δεν έχει κάνει μάλλον ποτέ με τον Σπύρο). 
Μου άρεσε όμως το γεγονός ότι κατάφερε να βγάλει από τα σπίτια τους και να φέρει στις αίθουσες αρκετούς "φυλακισμένους της tv" που συνήθως δεν πάνε σινεμά!

Θαυμάζω και απορώ με τις ιστορίες μεγάλης αγάπης. Η ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας είναι η πιο όμορφη ερωτική ιστορία του κόσμου, τίποτα δεν της λείπει και είναι η ιστορία δύο νέων παιδιών (η Ιουλιέτα είναι 14). Το ίδιο είναι και η ιστορία του Τριστάνου και της Ιζόλδης αλλά ακόμα και του Τζακ και της Ρόουζ στην ταινία Τιτανικός. Και νιώθω απέραντο θαυμασμό για όποιον μπορεί να αγαπάει και να περιμένει 40 χρόνια ("Στα χρόνια της χολέρας"). Ουδεμία σχέση με την Μικρά Αγγλία. Το στόρι του βιβλίου στην ερωτική του πλοκή είναι απλοϊκό, στερεότυπο, στομφώδες, με πολλές ασυνέπειες χαρακτήρων, απλώς επικαλύπτεται ως αφήγηση από την... μπεσαμέλ! που είναι η πλουμιστή γλώσσα της Καρυστιάνη.

Για όλες τις ταινίες που βλέπω, αν αξίζουν τον κόπο, προβληματίζομαι. Ο προβληματισμός για την εν λόγω ταινία, για μένα και κάποιους ανθρώπους που συζήτησα ή ζήτησαν τη γνώμη μου, είναι πέρα από την απρόσμενη εισπρακτική επιτυχία της ταινίας, το κλίμα γενικής αποδοχής που δημιουργήθηκε, σε σημείο που οποιαδήποτε κριτική παρατήρηση να αντιμετωπίζεται ως “εχθρική”.
Προσωπικά, έχω δει όλες τις ταινίες του Βούλγαρη και τον εκτιμώ, θεωρώ όμως την καλύτερη του ταινία το "Ήσυχες μέρες του Αυγούστου" αλλά και "Το προξενιό της Άννας". Απαράδεκτη θεωρώ την "Ψυχή βαθιά" σε επίπεδο παραγωγής (αν δεν έχεις τον προϋπολογισμό και τα μέσα να στήσεις σκηνές μαχών και καμμένα δάση, μην το κάνεις). Θεωρώ ότι το έχει περισσότερο στις μικρές αφηγήσεις, χαμηλού κόστους. Εξαιρείται η ταινία "Νύμφες" της οποίας την παραγωγή ανέλαβαν οι Αμερικανοί. Επίσης έχω συνομιλήσει με την Καρυστιάνη για το βιβλίο της όταν κυκλοφόρησε αλλά δεν της είπα τότε καμιά παρατήρηση για την ιστορία γιατί θεωρώ ότι η όποια αξία του μυθιστορήματος αυτού βρίσκεται στη γλώσσα που χρησιμοποιεί.

Και μην αρπάζεστε, συζήτηση κάνουμε, δεν μαλώνουμε.

Σωτήρης Ζήκος
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.