(Η βελόνα)
του Raschid Nugmanov
(οι δηλώσεις του σκηνοθέτη)

ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ
Αν και δεν έχουμε όλη την ίδια ηλικία, οι περισσότεροι βοηθήσαμε τον Sergei Sokovyov στα γυρίσματα της ταινίας The Wild Pigeon (1985) μια παραγωγή της Mosfilm (σ.τ.μ. ένα από τα μεγαλύτερα στούντιο της Σοβιετικής Ένωσης) που είχε γυριστεί στο Καζακστάν το 1984. Μέσα σε ένα δύο χρόνια είχαμε γίνει γνωστοί στο κύκλωμα των φεστιβάλ γιατί γυρίζαμε ταινίες για τους εαυτούς μας, τον πολιτισμό μας, τα προσωπικά μας συναισθήματα. Ο Ardak Amirkulov (γεννημένος το 1955) σκηνοθέτησε την ταινία Gibel Otrara / Η πτώση του Οτράρ (1991) το πρώτο γνήσιο έπος του Καζακστάν. Ο Darezhan (Dareshan) Omirbaev (γεννημένος το 1958), συντάκτης του περιοδικού Νέο Φιλμ, ήταν αναγνωρισμένος ως ένας γνήσιος δημιουργός με την διεθνή επιτυχία της εξαιρετικής πρώτης του μικρού μήκους ταινίας Shilde / Καλοκαιρινή ζεστή (1988). Ο Serik Aprymov (γεννημένος το 1960) συνέλαβε τον σφυγμό της παρακμάζουσας Σοβιετικής αυτοκρατορίας στην ταινία Qijan / Ο τελευταίος σταθμός (1989). Ο Amir Karakulov (γεννημένος το 1966) ο νεαρότερος της ομάδας σκηνοθέτησε ένα εκλεπτυσμένος ψυχολογικό δράμα το A Woman between Two Brothers (1991). Ο Ermek Shinarbaev (γεννήθηκε το 1953) είχε αποφοιτήσει το 1984 από την VGIK. Η ταινία του Mesto Na Seroj Treugolke / Μια θέση στο τρίκογχο (1993) σχηματίζει ένα είδος θεματικής τριλογίας με την ταινία του Omirbaev Kairat / Καϊράτ και του Karakulov A woman between Two Brothers.
Δεν είχαν όλοι πάρει δίπλωμα από τη VGIK (σ.τ.μ. φημισμένη κινηματογραφική σχολή της Σοβιετικής Ένωσης) όμως όλοι βρήκαμε εργασία στην κινηματογραφική παραγωγή των στούντιο του Καζακστάν. Και μόλις το αποκαλούμενο “Νέο Κύμα του Καζακστάν” ξεκίνησε ήταν σαν χιονοστιβάδα που κυλούσε σε μια πλαγιά.
(σ.τ.μ. ο Raschid Nukgmanov, ο οποίος είναι γεννημένος το 1954 ήταν ο γηραιότερος της ομάδας)

ΤΑΙΝΙΕΣ
Η πρώτη μου ταινία στα πλαίσια της σχολής VGIK ήταν το Ya–Ha (1986) ένα αυτοσχεδιαστικό 40λεπτό μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ για τις “underground” ροκ μπάντες γυρισμένο στις στοές του Λένινγκραντ, τώρα Αγίας Πετρούπολης.
Ύστερα με το Igla / Η βελόνα (1988) -ένα σχέδιο που είχε εγκαταλειφθεί και που έφθασε σε μένα-, σκηνοθέτησα μια πρωτοποριακή, ταινία δράσης με γκάνγκστερ και στοιχεία ροκ και ναρκωτικών στην οποία πρωταγωνιστούσε ο ροκ σταρ Victor Tsoi. Όταν κυκλοφόρησε το Igla / Η βελόνα προκάλεσε αίσθηση και απευθύνθηκε στο μεγάλο μέρος του κοινού, περίπου σε 25 εκατομμύρια θεατές. Με χιλιάδες κόπιες σε κυκλοφορία αποδείχθηκε ότι ήταν μια από τις πιο πετυχημένες παραγωγές στην ιστορία του Σοβιετικού κινηματογράφου. Ένα χρόνο αργότεροι οι συνάδελφοι μου με εξέλεξαν ως πρώτο γραμματέα της Ένωσης Σκηνοθετών Καζακστάν: ακριβώς όταν θα γινόταν το σημαντικό φεστιβάλ της Μόσχας το 1989. Ήταν τότε που είχα την ιδέα: “Ας ονομαστούμε “Νέο Κύμα του Καζακστάν”.
Η παρακμή του Νέου Κύματος συνέβη το 1993. Το καλοκαίρι του 1994 μόνο μια ταινία γυρίστηκε στην Άλμα-Άτα. Τρία σχέδια για ταινίες ακυρώθηκαν. Η έκρηξη της ελευθερίας των αρχών της δεκαετίας του 90 έσβησε. Νέοι νόμοι περιόριζαν την δράση της αντιπολίτευσης και ο τελευταίος ελεύθερος τηλεοπτικός σταθμός έκλεισε το 1997.

ΣΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΡΟΚ
Πρώτα σπούδασα αρχιτεκτονική και αρχαιολογία. Για τρία χρόνια τριγυρνούσα, περιφερόμουν στο Καζακστάν, δουλεύοντας σε σχέδια που είχαν σχέση με την διαφύλαξη και διάσωση του εθνικού μας πολιτισμού, συχνά μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό μου Murat, που ήταν φωτογράφος και αργότερα οπερατέρ (σ.τ.μ. από τους σημαντικότερους του Νέου κύματος του Καζακστάν).
Κατά την διάρκεια των τελευταίων χρόνων της δεκαετίας του 70 πέρασα κάποια καλοκαίρια στην Αγία Πετρούπολη όπου απέκτησα σχέσεις με την ”underground” ροκ σκηνή. Υπήρχαν επίσης και ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες που παρουσίαζαν παραστάσεις που “ξεκινούσαν από κάπου και τελείωναν κάπου άλλου”.
Η Αγία Πετρούπολη ήταν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για παραστάσεις που ταιριάζουν στον νέο στυλ ζωής. Εκείνη την εποχή, ειδικότερα την δεκαετία του 80, ο Victor ήταν η προσωποποίηση του “ροκ samizdat”: της ηχογράφησης και κυκλοφορίας απαγορευμένων και παράνομων “underground” ροκ άλμπουμ. Αν και ήταν ένας χαρισματικός στιχουργός και ροκ τραγουδιστής, δεν επιτρεπόταν στον Tsoi να δίνει συναυλίες. Έτσι εργαζόταν ως θερμαστής σε κτήρια κατά την διάρκεια της ημέρας και έπαιζε με το γκρουπ του Kino σε υπόγεια τα βράδια. Κάποια φορά όταν είχε προσκληθεί στην Μόσχα απειλήθηκε από την αστυνομία- γιατί τότε οι ροκ μουσικοί θεωρούντο παράσιτα. Έτσι η σκηνή της υποκουλτούρας της Αγίας Πετρούπολης ήταν η βάση του. Εκείνη την εποχή το ροκ θεωρούταν ως “η μοναδική διέξοδος” - τουλάχιστον για τον νεανικό κοινό.

ΕΝΑΣ ΡΟΚ ΣΤΑΡ
Ο Tsoi υποδύθηκε τον ρόλο [στην ταινία Igla / Η βελόνα] σχεδόν κατά τύχη. Το φθινόπωρο του 1987, ενώ έβαζα τις τελευταίες πινελιές στην ταινία The Art of Being Quiet (σ.τ.μ. μικρού ταινία) η Alem, μια ανεξάρτητη ομάδα παραγωγής στα στούντιο του Καζακστάν στην Άλμα-Άτα ετοιμαζόταν να γυρίσει το Igla / Η βελόνα μ’ άλλο σκηνοθέτη. Πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα ο σκηνοθέτης εγκατέλειψε το σχέδιο. Έτσι μου ζητήθηκε αν ήθελα να αναλάβω την ταινία, αφού η χρηματοδότηση είχε ήδη δοθεί. Συμφώνησα όμως υπό όρους: την ελευθερία να ερμηνεύσω όπως ήθελα, το σενάριο, τον αδελφό μου Murat ως οπερατέρ και όχι δοκιμαστικά για τους ηθοποιούς. Οι όροι μου έγιναν αμέσως δεκτοί. Ύστερα τηλεφώνησα στον Victor Tsoi και τον ρώτησα: “θέλεις να γίνεις σταρ;” Συμφώνησε υπό έναν όρο: να συνθέσει την μουσική της ταινίας.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν την επομένη μέρα και τελείωσαν το καλοκαίρι του 1988. Τον Ιανουάριο του 1989 η ταινία χαρακτηρίστηκε ακατάλληλη για ανηλίκους κάτω των 16 χρόνων. Παρόλα αυτά την είδαν πάνω από 9 εκατομμύρια θεατές τους 3 πρώτους μήνες της κυκλοφορίας της. Γιατί; Επειδή το θέμα της ήταν κάτι νέο για το Σοβιετικό κοινό. Είναι η ιστορία ενός σπουδαστή –που υποδύεται ο Victor Tsoi –που επιστρέφει στην Άλμα –Ατα και ανακαλύπτει ότι η παλιά του φίλη είναι ναρκομανής. Για να την σώσει θα πρέπει να αντιμετωπίσει την τοπική μαφία των ναρκωτικών επικεφαλής της οποίας είναι ένας διεφθαρμένος γιατρός. Την σώζει και μετά πρέπει να υποστεί τις συνέπειες.
Το Μάιο του 1989 δύο μήνες πριν το φεστιβάλ της Μόσχας ένα άλμπουμ του Victor Tsoi κυκλοφόρησε που περιείχε τραγούδια από την ταινία. Η ταινία έγινε διάσημη σ’ όλη την Σοβιετική Ένωση.

(αποσπάσματα από συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cinemaya 54/ 55, 2002)