του John Carroll Lynch
Ταινία πορτραίτο ενός ηλικιωμένου που διατρέχει τα τελευταία μέτρα του βίου, αυτή η αμερικάνικη ταινία είναι ένα συγκλονιστικό και βαθιά συναισθηματικά σχόλιο για τη κοινή μας μοίρα και τις δυσκολίες τού να γίνει αυτή αποδεκτή.
Αμερικάνικη έρημος. Πανύψηλοι κάκτοι. Μια χελώνα που σιγά –σιγά διασχίζει την έρημο. Ένας ηλικιωμένος στο σπίτι του. Οι πρωινές ασκήσεις γιόγκα. Ο κεντρικός ήρωας της αφήγησης είναι ένα ηλικιωμένος που ζει σε μια μικρή κωμόπολη του αμερικάνικου νότου. Ζει το βίο του με αδιατάρακτη εμμονή στην καθημερινή του ρουτίνα: Η πρωινή γυμναστική, το γάλα, ο καφές, η επίσκεψη στο τοπικό καφέ, τα σταυρόλεξα, οι βόλτες στους δρόμους, το μπαράκι το βράδυ. Ο βηματισμός του μοιάζει ενός νέου: μόνο μια μικρή και αδιόρατη δυσκαμψία είναι ένα σημείο της ηλικίας. Ό,τι δεν υπάρχει στη σκέψη αυτού του ηλικιωμένου είναι το επερχόμενο και αναπόφευκτό τέλος. Μια τομή στην αφήγηση εκτρέπει τον ήρωα: καταρρέει ένα πρωινό. Αναζητώντας τα αίτια έρχεται αντιμέτωπος με τα γηρατειά και τις παθολογίες τους. Είναι δυσκολία του να αποδεχθεί το τέλος που πλησιάζει, που αναδύεται σιγά –σιγά και διαταράσσει τη μακαριότητα της καθημερινότητας του.
Ο πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης και βετεράνος ηθοποιός -Fargo, Face/Off, Gran Torino, Shutter Island, Zodiac- σχεδιάζει ένα πορτραίτο της τρίτης ηλικίας. Σ’ αυτήν τη σχεδίαση κεντρική και περίοπτη θέση κατέχει ο ηθοποιός που υποδύεται τον κεντρικό ρόλο: λίγο πριν τερματίσει το βίο του, ο Harry Dean Stanton επισκέπτεται τις επικράτειες της αμερικάνικης υπαίθρου, ένα τόπο που τον έκανε διάσημο Paris, Texas (1984). Έχει την ίδια ηλικία με τον ήρωα που υποδύεται -90 χρονών- και ό,τι ακολούθησε τα της ταινίας –δηλαδή ο θάνατός του- δίνει στις εικόνες της μια απρόσμενη χροιά ρεαλισμού. Ό,τι παρακολουθούμε δεν είναι μόνο το κύκνειο άσμα του ήρωα της μυθοπλασίας, αλλά και το κύκνειο άσμα του ηθοποιού της. Το σώμα του, διάστικτο από τα σημάδια του χρόνου, απίστευτα ευλύγιστο παρ’ όλες τις 9 δεκαετίες που πέρασαν από πάνω τους, είναι ένα απτό δείγμα αυτού του απροσδόκητου ρεαλισμού της ταινίας. Και η ίδια ιστορία που η ταινία αφηγείται δεν μοιάζει παρά να είναι μια αντανάκλαση της ζωής του ήρωα- ηθοποιού. Η πορεία προς το θάνατο του είναι εντέλει το θέμα της ταινίας.
Ωστόσο, στη διαπραγμάτευση του θέματος δεν υπάρχει κανένα ίχνος σκιάς: είναι ο λαμπερός ήλιος της ερήμου που διαπερνά τα πάντα, αλλά και η ίδια η μορφή του ηθοποιού της, του Harry Dean Stanton. Η ελαφρότητα της παρουσίας του και η φωτεινότητα των εικόνων είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ταινίας, ενώ οι κωμικοί τόνοι συχνά διανθίζουν την αφήγηση. Είναι το βλέμμα συμπάθειας προς αυτό το ηλικιωμένο πρόσωπο, που ο χρόνος δεν έχει καταφέρει να κάμψει.
Όμως είναι το γεροντικό του ό,τι τροφοδοτεί την αφήγηση. Στο πείσμα αυτού του ηλικιωμένου να ζει τη ζωή του αδιατάρακτα, μη αποδεχόμενος κανένα μέλλον, μπορούμε να βρούμε κάποιους μακρινούς συγγενείς: είναι η ταινία του υποδυόμενου ένα κομβικό ρόλο στην ταινία David Lynch, The Straight Story (1999). Στη διαδρομή προς την συνειδητοποίηση του κοινού μας μέλλοντος, δηλαδή στην κάμψη του γεροντικού του πείσματος, έχει κάποιους συμπαραστάτες: είναι αυτά τα περιφερειακά πρόσωπα, η συναναστροφή μαζί τους, που ωθούν σιγά -σιγά τον ήρωα προς τις αλλαγές: ο ιδιοκτήτης μιας εξαφανισμένης χελώνας ονόματι Θεόδωρος Ρούζβελτ (στο ρόλο αυτοπρόσωπος ο David Lynch), ένας αντιπαθητικός ασφαλιστής, οι θαμώνες ενός μπαρ, μια υπάλληλος σ’ ένα σουπερμάρκετ (που τον καλεί στα γενέθλια του γιού της), η σερβιτόρα ενός καφέ που τον επισκέπτεται. Είναι ο διάλογος μαζί τους και η συναστροφή που ωθούν τον ήρωα προς τις πικρές αλήθειες. Αυτά τα πρόσωπα διαπερνούν τα τείχη της γεροντικής μοναξιάς και συνδέουν τον ήρωα με τη μοναδική αλήθεια του βίου (και την αποδοχή της)....
Δημήτρης Μπάμπας
