του Rithy Panh

Ένα προσωπικό στους τονισμούς του, δοκίμιο- μαρτυρία για ό,τι προηγήθηκε του εκτοπισμού και της εξορίας.
Μετά την προηγούμενη και αφιερωμένη στην οικογενειακή εμπειρία ταινία (L'image manquante, 2013), ο καμποτζιανός σκηνοθέτης επιστρέφει και πάλι στην ακόμα ανοικτή πληγή της κομμουνιστικής δικτατορίας των κόκκινων Χμέρ. Τώρα επιλέγει την προσωπική εμπειρία ως θέμα, και ως τοπίο το εσωτερικό. Η καταστροφική εμπειρία της δικτατορίας, το προσωπικό και ανεπούλωτο τραύμα, μέσα από το προσωπικό βλέμμα, αλλά κυρίως το εξομολογητικό λόγο του σκηνοθέτη: αυτά βρίσκονται στο κέντρο των εικόνων. Όχι μόνο των εικόνων, αλλά όπως αποδεικνύεται και της ίδιας της ύπαρξης του Rithy Panh: όλη η φιλμογραφία του περιστρέφεται γύρω από τον γενέθλιο τόπο και την τραγωδία του.
Μια καλύβα, η σκηνή που διαδραματίζεται η δράση. Ένας νέος (Sang Nan), ο ήρωας. Τα αντικείμενα που γεμίζουν το στενό χώρο της καλύβας, για να αδειάσουν λίγο αργότερα, και να έρθουν, αργότερα, άλλα στη θέση τους. Το πέρασμα του χρόνου και η Ιστορία. Η κατάληψη της εξουσία από της κόκκινους Χμέρ, μιας μαοϊκής κατεύθυνσης πολιτικής ομάδας που επιβάλλει μια στυγνή δικτατορία και προκαλεί μια γενοκτονία. Και μέσα στη ροή της ιστορίας, ο ήρωας -σκηνοθέτης που προσπαθεί να επιβιώσει. Η μοναξιά, ο πόνος.
Φωτογραφίες των γονιών. Σκηνές επικαίρων με τις εικόνες της ειρήνης, αλλά και τις εικόνες του ολέθρου, της γενοκτονίας. Ήχοι -κρωξίματα πουλιών- και μουσικές της εποχής. Καμποτζιανή ποπ, αλλά και κομμουνιστικά εμβατήρια. Ο λόγος, ένας μονόλογος, εκ βαθέων, δοκιμιακός, το απόσταγμα της εμπειρίας που το πέρασμα του χρόνου φέρνει... Αλλά και μια μαρτυρία για ό,τι τα μάτια είδαν και ό,τι το σώμα υπέστη. Η συνειδησιακή ροή, εσωτερικός μονόλογος. Αλλά, παράλληλα, και ο λόγος των άλλων: του Ροβεσπιέρου, του Μάο Τσετούνγκ.
Ποντίκια, έντομα, κόκκοι καλαμποκιού και ρυζιού, φλούδες δένδρων: το φαγητό είναι διαρκώς παρόν στις εικόνες της ταινίας. Ως ένας κρυφός άξονας που διατρέχει όλη την αφήγηση και συνοδεύει το λόγο. Μια υπόμνηση ότι αν ο λόγος του σκηνοθέτη περιγράφει τα μαρτύρια της ψυχής, είναι εξίσου σημαντικά και τα μαρτύρια του σώματος. Μια πείνα σωματική, αλλά κυρίως μια πείνα πνευματική.
Ένα σινεμά που ακροβατεί στα όρια ντοκιμαντέρ -μυθοπλασίας, τόσο συγγενές με ταινίες ακατάτακτες όπως το Nuit et brouillard (Alain Resnais, 1955), η ταινία του Rithy Panh μοιάζει να διαθέτει μια, εντέλει, όχι και απροσδόκητη και πολύ προσωπική, λειτουργία. Είναι η δημιουργία της ένας τρόπος να επουλωθούν οι ακόμα ανοικτές πληγές, ένας τρόπος να διασωθεί η (προσωπική) αλήθεια.

Δημήτρης Μπάμπας