Kiyoshi Kurosawa:"Το σινεμά..."
(αποσπάσματα από συνεντεύξεις)

Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ
Όταν ξεκινώ να κάνω μια ταινία προσπαθώ να φανταστώ μια πολύ ευθεία, απλή και βασική σύγκρουση. Είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να αφηγηθείς μια ιστορία. Μετά αρχίζω να την μελετώ, να την σταθμίζω και να την σκέφτομαι. Και όσο περισσότερο την σκέφτομαι τόσο περισσότερο συνειδητοποιώ ότι δεν είναι τόσο απλή τελικά, και όσο περισσότερο περίπλοκη γίνεται τόσο συνειδητοποιώ ότι σίγουρα δεν μπορεί να βγει ένα απλό συμπέρασμα. Το καλύτερο που έχω να κάνω είναι να τελειώσω την ταινία, ανεξάρτητα αν καταλήγω στην απουσία συμπεράσματος. Αυτό ίσως αφήσει μια πολύ διφορούμενη αίσθηση, αποτέλεσμα της οποίας είναι ότι πάντοτε πρέπει να ωριμάσω ως πρόσωπο και πρέπει να μάθω. Αυτή είναι η προσέγγιση μου στην σκηνοθεσία.

ΤΑ ΠΛΑΝΑ
(…) Δεν είναι ότι ποτέ δεν χρησιμοποιώ ένα κοντινό πλάνο. Από καιρό σε καιρό, όταν θέλω να δώσω έμφαση σε μια παροδική ψυχολογική στιγμή που ξεδιπλώνεται στο πρόσωπο του ηθοποιού, θα καταφύγω σ’ αυτό. Όμως μόνο αυτό θα σου πει. Δεν μπορεί να σου πει που συμβαίνει ή πως εξελίσσεται το γεγονός. Το κοντινό πλάνο είναι μια εξαιρετικά περιορισμένη προσέγγιση στην μετάδοση των πληροφοριών.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, όχι μόνο να ειπωθεί η ιστορία, αλλά οι θεατές να είναι αυτόπτες μάρτυρες στα πραγματικά γεγονότα που διαδραματίζονται. Έτσι προσπαθώ να έχω την εξής προσέγγιση: «Όταν τα γεγονότα εξελίσσονται μπροστά μου, θα περιόριζα το πεδίο της όρασης μου μόνο σ’ αυτά που συμβαίνουν μπροστά στο πρόσωπο μου;» Δεν νομίζω. Θα προσπαθούσα να έχω πάντα όσο το δυνατόν περισσότερο χώρο από την σκηνή, και είναι γι’ αυτό που προτιμώ τα μεσαία πλάνα.

Ο ΗΧΟΣ
(…) Στις ταινίες μου δεν μ’ αρέσει να χρησιμοποιώ τον ήχο για να επεξεργαστώ την ιστορία. Η ιστορία είναι ιστορία και ο ήχος λειτουργεί σ’ ένα λίγο διαφορετικό επίπεδο. Όπως προείπα, η ταινία για μένα βρίσκεται κάπου μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας και θεωρώ τον ήχο ως κάτι που καθορίζει τον κόσμο που έχω δημιουργήσει σ’ αυτή την ταινία. Ο ήχος καθορίζει αυτό το μέρος που δεν είναι ούτε μυθοπλασία ούτε πραγματικότητα, αλλά στο ενδιάμεσο.
Νομίζω ότι όταν αφηγείσαι την ιστορία με οπτικό τρόπο, μέσα από εικόνες, αντανακλάς τους χαρακτήρες και αυτοί μπορεί να’ ναι μόνο αυτό που είναι στη πραγματικότητα: δισδιάστατοι. Όμως ο ήχος κατά κάποιο τρόπο δίνει μια τρισδιάστατη αίσθηση του κόσμου.

ΤΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ
(…) Όταν ήμουν νεότερος, σπουδαστής, έκανα ταινίες 8mm, ποτέ δεν σκέφθηκα κάποιο από τα κινηματογραφικά είδη: ήθελα μόνο να κάνω ταινίες που θα μ’ ευχαριστούσαν. Παρόλα αυτά μια μέρα αναρωτήθηκα: υπάρχει «καθαρή» ταινία, που να μην ανήκει σε κανένα κινηματογραφικό είδος; Υπάρχουν πάντοτε οι ταινίες yakuza, τρόμου, σπαγγέτι γουέστερν, πολλών άλλων ειδών -όμως όλα αυτά τα είδη στα αλήθεια απλοποιούν τις ταινίες;
Και συνειδητοποιώντας αυτό ενδιαφέρθηκα για τα διαφορετικά κινηματογραφικά είδη και την σύνθεση της αρχετυπικής αφηγηματικής γραμμής κάθε είδους. Όπως, για παράδειγμα, στις ταινίες τρόμου: «Ποιο είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο της κατασκευής τους;» Όταν κάνω μια ταινία λαμβάνω πάντοτε υπόψη μου το κινηματογραφικό είδος -σε ποιο κινηματογράφο είδος θα ταξινομηθεί. Ένας από τους στόχους που έχω είναι να ξεκινήσω από ένα κινηματογραφικό είδος, στην συνέχεια όμως να γυρίσω μια «καθαρή» ταινία, η οποία να μην ανήκει σε κάποιο κινηματογραφικό είδος.
(…) Πιστεύω ότι οι ταινίες δεν μεταδίδουν απλώς μια «ιστορία» αλλά χρησιμεύουν και ως αντανάκλαση της πραγματικότητας. Και επίσης πιστεύω ότι η πραγματικότητα είναι διαρκώς απρόβλεπτη και δεν μπορεί να προβλεφθεί. Γι’ αυτό όταν ένα άτομο δρα (στις περισσότερες ταινίες το κάνουν για να παρακολουθήσουν την αφηγηματική γραμμή) υπάρχει μια αφετηρία για το κίνητρο, τα αίτια, τον λόγο της συμπεριφοράς του χαρακτήρα -και αυτή είναι η αφήγηση. Όμως στην αληθινή ζωή αυτό ποτέ δεν συμβαίνει. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν το τι κάνουν. Δεν γνωρίζουν πως αλλάζουν κάθε μέρα -ίσως μιλάω μόνο για τον εαυτό μου- μόνο αργότερα μπορούν να σκεφθούν το τι έκαναν και να διαλογιστούν γι’ αυτό. Αν και οι ταινίες μου είναι μυθοπλασία, μια αίσθηση πραγματικότητας είναι πάντα κάτι που προσπαθώ να πετύχω και νομίζω ότι το αφηγηματικό ύφος [που χαρακτηρίζεται ως κρυπτικό και ελλειπτικό] είναι μια μέθοδος για να το κάνω.

ΤΟ ΤΟΚΙΟ
(…) Έχω την τάση να κάνω τις ταινίες μέσα και γύρω από το Τόκιο. Ένα  από τα πιο θλιβερά που συμβαίνουν στην Ιαπωνία, ειδικά γύρω από το Τόκιο, είναι ότι μόλις κάτι γίνει λίγο παλιό, καταστρέφεται και δημιουργείται στην θέση του κάτι νέο. Όποτε βρίσκω ένα μέρος που είναι ερείπια ή καταρρέει γνωρίζω ότι αυτό δεν θα κρατήσει για πολύ. Ξέρω ότι θα γίνει πολύ γρήγορα κάτι καινούριο. Ακόμα και αν η τοποθεσία έχει ή ίσως δεν έχει κάποια σχέση με το θέμα, θα κινηματογραφήσω εκεί για να κάνω μια καταγραφή αυτού του υπέροχου ερειπωμένου χώρου.

Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Το διαφορετικό που υπάρχει με την ψηφιακή κάμερα είναι ότι μπορείς να κινηματογραφήσεις στο σκοτάδι, χωρίς φώτα. Κανονικά υποδύεται αυτός που βρίσκεται κάτω από το φως του προβολέα, και το υπόλοιπο συνεργείο είναι στο σκοτάδι. Έτσι οι ηθοποιοί, όταν είναι στο φως, αισθάνονται ότι πρέπει να υποδυθούν.
Όπως είπα, με την ψηφιακή κάμερα δεν χρειαζόμαστε καθόλου φώτα, έτσι όταν, για παράδειγμα, όταν κινηματογραφούμε σ’ ένα δωμάτιο φαίνεται σαν να κινηματογραφούμε την ιδιωτική ζωή ενός ηθοποιού και αυτός/ αυτή δεν υποδύεται. Το συνεργείο επίσης δεν αισθάνεται να διαχωρίζεται από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ηθοποιός: κατά την διάρκεια του γυρίσματος οι ηθοποιοί και το συνεργείο αισθάνονται ότι εργάζονται μαζί, σ’ ένα χώρο. Δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός ανάμεσα σ’ όσους είναι μπροστά από την κάμερα και σ’ όσους είναι πίσω.

ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ
(…) Πιστεύω ότι η απάντηση στο ερώτημα «Τι είναι σινεμά;» δίνεται από τους θεατές. Για παράδειγμα, κάνω ταινίες αλλά επίσης παρακολουθώ ταινίες. Το να παρακολουθείς ταινίες έχει σχέση με το να κάνεις ταινίες. Αν δεν παρακολουθούσα ταινίες τότε δεν θα έκανα. Φυσικά η πρώτη-πρώτη ταινία που έγινε ποτέ, έγινε από ένα πρόσωπο που ποτέ πριν δεν είχε δει ταινία. Όμως αυτός που έχει δει ταινίες και έχει επηρεαστεί έντονα από αυτές, ορισμένες φορές θα προχωρήσει και στο να κάνει ταινίες. Αυτή η σχέση επιρροής είναι πολύ ουσιαστική. Το πρωταρχικό είναι να παρακολουθείς ταινίες.
Μια ενδιαφέρουσα ερώτηση: «Μια ταινία γεννιέται αριστούργημα ή «πατάτα»;» ή «Η ταυτότητα μιας ταινίας δημιουργείται όταν την βλέπει το κοινό;» Νομίζω ότι πιθανώς συμβαίνει το τελευταίο, όμως δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα. Η ερώτηση αξίζει περισσότερης σκέψης. Είναι πιθανόν ορισμένες ταινίες να γεννιούνται αριστουργήματα. Ίσως. Αυτές θα πρέπει να είναι οι εξαιρέσεις. Δύσκολο να πεις ποιες ταινίες είναι αυτές -ίσως για παράδειγμα το Sortie des Usines Lumiere του Luis Lumiere, η πρώτη ταινία που έγινε ποτέ. Είναι διαρκείας μόνο ενός λεπτού, όμως αν την δεις ακόμα και τώρα θα αντιληφθείς ότι είναι ένα αδιαμφισβήτητο αριστούργημα. Το γεγονός ότι η ιστορία του κινηματογράφου άρχισε με τέτοιο θαυμαστό αριστούργημα με φέρνει αντιμέτωπο με την μυστική φύση του κινηματογράφου.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ
(…) Μια κινηματογραφική ταινία στις απαρχές της είναι μια εικόνα χωρίς ήχο και χρώμα. Ξεκίνησα την καριέρα μου γυρίζοντας ταινίες 8mm και έμαθα τα πράγματα ένα -ένα, ξεκινώντας από τις βουβές ταινίες. Με βοήθησε να συνειδητοποιήσω πόσο σημαντικές είναι οι εικόνες και επίσης με δίδαξε πόσο σημαντικός είναι ο ήχος και ο διάλογος.
Όπως έχω ήδη πει, σήμερα εικόνες και ήχοι μπορούν να εύκολα καταγράφουν ταυτόχρονα. Αυτό κάνει τους ανθρώπους να ξεχνούν την σημαντικότητα των εικόνων -και γι’ αυτό θα πρέπει να είσαστε προσεκτικοί. Δεν υπάρχει πρόβλημα να χρησιμοποιήσει κάποιος για προσωπική χρήση μια ψηφιακή κάμερα. Όμως αν κάποιος σκέφτεται να κάνει καριέρα στην κινηματογραφική βιομηχανία, θα πρότεινα να βιντεοσκοπεί εικόνες χωρίς να καταγραφεί τον ήχο σ’ αυτές.
(…) Είναι εύκολο να βιντεοσκοπείς ότι θέλεις, έτσι χρησιμοποίησε αυτό το πλεονέκτημα: Βγες έξω και βιντεοσκόπησε πολύ. Μετά γυρνά πίσω, δες τα και κατάλαβε πόσο βαρετά είναι όλα αυτά. Έτσι θα έπρεπε να ξεκινήσεις. Όσο πιο βαρετά είναι, τόσο καλύτερη αρχή θα κάνεις. Αν παρ’ ελπίδα τα δεις και σκεφθείς «είναι αρκετά καλά», λυπάμαι που το λέω, αλλά δεν θα καταφέρεις τίποτε σ’ αυτόν τον τομέα.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
(…)Πάντοτε επιδίωκα να κάνω ταινίες που θα δημιουργούν το μέλλον. Όμως τι έχουμε στην διάθεση μας για να δημιουργήσουμε το μέλλον; Μόνο το παρελθόν. Και ο μόνος τρόπος για να κάνεις μια ταινία που να μην μοιάζει με καμιά άλλη ταινία -κάτι που θα ήθελα να κάνω μια μέρα- είναι να εκτιμήσεις την ιστορία του κινηματογράφου και να την αναγνωρίσεις ως κάτι που πρέπει να κατακτήσεις και να ξεπεράσεις.
(…) Γνωρίζω ότι αυτό δεν είναι δυνατό στην πραγματικότητα, όμως στα όνειρα μου μ’ αρέσει να διαλογίζομαι πάνω στις δυνατότητες να μειώσουμε τα πάντα στο μηδέν και να ξεκινήσουμε τον κόσμο από την αρχή. Σε αρκετές ταινίες μου βλέπεις τις πόλεις κατεστραμμένες και υπόνοιες ότι ίσως το τέλος του πολιτισμού είναι κοντά. Πολλοί ερμηνεύουν αυτές τις εικόνες και ιδέες, ως αρνητικές και χωρίς ελπίδα, όμως εγώ στην πραγματικότητα τις βλέπω ως το αντίθετο: ως μια εκκίνηση από το τίποτα, ως μια αφετηρία ελπίδας.

(αποσπάσματα από δηλώσεις και συνεντεύξεις του σκηνοθέτη στα περιοδικά, εφημερίδες και ηλεκτρονικές τοποθεσίες: Filmmaker Magazine (Summer 2000), www.midnighteye.com (20-3-2001 & 20-8-2003), www.projecta.net/kurosawa.html, Time Out, New York (July 26-August 2 2001), www.greerncine.com), indieWIRE (08.01.01), The Japan Times (Jan. 15, 2003), Village Voice, (July 25 - 31, 2001)