(σχόλια για την τηλεοπτική σειρά)

Αν κάποιος αντιμετωπίσει όλα τα επεισόδια της σειράς X-FILES ως ένα ενιαίο και αυτοτελές σύνολο, τότε μπορεί να διακρίνει κάποιες αφηγηματικές γραμμές, οι οποίες δεν ολοκληρώνονται και λειτουργούν αυτόνομα από την κεντρική αφήγηση του κάθε επεισοδίου.
Η πρώτη αφηγηματική γραμμή που διατρέχει το σήριαλ, από το πρώτο επεισόδιο μέχρι σήμερα, αφορά τη θεωρία της συνόμωσίας: είναι η απόπειρα των δύο κεντρικών χαρακτήρων να αποκαλύψουν την συνωμοσία που εξυφαίνεται από την κεντρική εξουσία. Εδώ έχουμε μια τυπική αφήγηση αστυνομικού σήριαλ και μια αντίστοιχη δραματουργία με τους ανάλογους χαρακτήρες, μόνο που αυτοί είναι τοποθετημένοι σ’ ένα τελείως διαφορετικό από τα συνηθισμένα, πλαίσιο. Σ’ αυτήν την αφηγηματική γραμμή, η αναζήτηση της αλήθειας αποκτά μεταφυσικές διαστάσεις: αφού σύμφωνα με τη λογική του σήριαλ, η αποκάλυψη της συνωμοσίας αλλάζει την οπτική του πολίτη πάνω στο κόσμο. Η ύπαρξη εξωγήινων, τα παραφυσικά φαινόμενα, οι παράλληλες διαστάσεις του φυσικού κόσμου: όλα αυτά είναι η αλήθεια που αποκρύπτεται από τους μηχανισμούς της εξουσίας. Ετσι η γνώση της αλήθειας αποκτά το βάρος και τη σημασία μιας πραγματικής Αποκάλυψης: είναι η κατοχή της αλήθειας ένα βήμα για την οικοδόμηση μιας άλλης σχέσης με τα πράγματα και τον φυσικό κόσμο. Ετσι καθώς τα δύο κεντρικά πρόσωπα (και μαζί τους οι θεατές) δολιχοδρομούν μέσα στους αφηματικούς λαβύρινθους, η αποκάλυψη της συνομωσίας είναι παράλληλη και ταυτόσημη με την αποκάλυψη της γνώσης. Ο αγώνας ενάντια στην εξουσία είναι μια διαδικασία γνώσης της αλήθειας.
Δάνειο από το τηλεοπτικό τοπίο αποτελεί η δεύτερη αφηγηματική γραμμή που διατρέχει το σήριαλ: είναι η αφηγηματική γραμμή της “σαπουνοπέρας”. Εδώ περιγράφεται η σχέση των δύο ηρώων με την οικογένεια τους, καθώς επίσης και οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις. Η γραμμή της “σαπουνόπερας” δεν κατέχει κεντρική θέση στο σήριαλ και λειτουργεί κυρίως υποβοηθητικά στη σχεδίαση των κεντρικών χαρακτήρων. Δεν υποστηρίζεται η γραμμή αυτή από τα στερεότυπα που έχουμε συνηθίσει στις ανάλογες σειρές, ούτε είναι φορτισμένη με τον συνήθη μελοδραματισμό. Αυτό που αναδεικνύει είναι κυρίως η διάλυση της οικογενειακής εστίας, η κατάλυση των οικογενειακών δεσμών, η αδυναμία της οικογένειας να λειτουργήσει ουσιαστικά στην δεκαετία του 90. Ομως είναι η τραυματική εμπειρία του θανάτου και της απώλειας, που καθορίζει τα πρόσωπα: κυρίως τον κεντρικό ανδρικό χαρακτήρα (Μόλντερ). Είναι ο πόνος της απώλειας που μεταμορφώνεται σε μια γλυκιά και απόμακρη μελαγχολία, είναι οι αβάστακτες οδύνες της απουσίας που κυριαρχούν στα συναισθήματα των προσώπων, που ορίζουν τη συμπεριφορά τους, που διαμορφώνουν την οπτική τους. Προσφέρει λοιπόν, η γραμμή της “σαπουνόπερας” την ευκαιρία να δοθεί ένα συναισθηματικό “βάθος” στα πρόσωπα, μια προοπτική που να υπερβαίνει τα συμβάντα του κάθε επεισοδίου, την τετριμμμένη τους καθημερινότητα. Ομως προσφέρει παράλληλα και το υποστηρικτικό έδαφος για να αναπτυχθεί η τρίτη και πιο σημαντική αφηγηματική γραμμή της σειράς.
Η σχέση ανάμεσα στους δύο κέντρικούς χαρακτήρες -τον Μόλντερ και την Σκάλι- είναι η κύρια αφηγηματική γραμμή που αναπτύσεται αδιατάρακτα από επεισόδιο σε επεισόδιο, καθώς λειτουργεί αυτόνομα από τη θεματική των επεισοδίων και ανεξάρτητα από την βασική τους πλοκή. Αν και η σκοπιμότητα της ύπαρξης αυτής της σχέσης μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο της σειράς είναι μάλλον προφανής -ένα συναισθηματικό ενδιαφέρον για τους θεατές - η ανάπτυξη της διαμέσου των επεισοδίων είναι μάλλον ασυνήθης για το τηλεοπτικό τοπίο. Η αφηγηματική γραμμή αυτή αναπτύσεται στο περιθώριο της βασικής πλοκής και δεν παρουσιάζει τις κορυφώσεις και τις εντάσεις που παρουσιάζουν οι άλλες δύο. Η μεν πρώτη γραμμή προσφέρει ένα πλαίσιο, ένα πρόσχημα για να έρθουν τα δύο πρόσωπα κοντά, για να συνδιαλεχθουν -είναι η συνωμοσία, το χιτσκοκικό “Μακ-Γκάφιν” της σχέσης. Η δε δεύτερη ορίζει ένα ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στα πρόσωπα, που επιτρέπει να αναπτυχθούν συναισθήματα ανοίκεια με τη θεματική του σήριαλ. Αυτός ο χώρος είναι ζωτικός, καθώς επιτρέπει την οικοδόμηση συναισθηματικών δεσμών ανάμεσα στους δύο χαρακτήρες. Μέσα από αυτούς του συναισθηματικούς δεσμούς η σχέση λειτουργεί και η αφηγηματική γραμμή αναπτύσεται και προωθείται.
Αυτές οι ανολοκλήρωτες αφηγηματικές γραμμές, παράλληλες στην κεντρική αφηγηματική γραμμή του κάθε επεισοδίου -η οποία εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων πάντα ολοκληρώνεται- αποτελούν την βάση πάνω στην οποία οικοδομείται η ισχυρή σχέση ανάμεσα στον θεατή και την σειρά: Είναι η εκκρεμότητα και το ανολοκλήρωτο που δημιουργούν τους δεσμούς του θεατή με την σειρά. Ελισσόμενες αυτές οι αφηγηματικές γραμμές, από επεισόδιο σε επεισόδιο, μένουν πάντα ανολοκλήρωτες, αφήνουν τον θεατή πάντα μετέωρο. Προσυλωμένος ο θεατής στις εικόνες του σήριαλ δύσκολα κρύβει τα αναπάντητα ερωτήματα, τις απορίες και την ελπίδα του: είναι η προσμονή ότι οι αφηγηματικές γραμμές θα ολοκληρωθούν, ότι ο κύκλος της αφήγησης θα κλείσει, ότι όλα τα ερωτήματα που ο θεατής έχει θέσει θα απαντηθούν.

Δημήτρης Μπάμπας

(Απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύθηκε τεύχος 6 του περιοδικού ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ)