Στην 9η διοργάνωσή του το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –Εικόνες του 21ου Αιώνα, επιβεβαίωσε τη μέχρι τώρα διαδρομή του. Σταθερά προσανατολισμένο προς ένα ντοκιμαντέρ το οποίο να καταγραφεί την ταραγμένη εποχή μας, το Φεστιβάλ αποκάλυψε και φέτος μια κρυφή και αθέατη πραγματικότητα, τις πολλαπλές όψεις ενός κόσμου σε κατάσταση αναταραχής. Οι ταινίες του, εκφράσεις μιας ανήσυχης συνείδησης, αρνούνται τον κυρίαρχο λόγο της εξουσίας –όπως αυτός διαμορφώνεται μέσα από την τηλεοπτική οθόνη- επιλέγοντας, όσον αφορά τη διαπραγμάτευση του θεάματος, τόσο το κριτικό στοχασμό όσο και την εις βάθος δημοσιογραφική έρευνα.
Τα κεντρικά θεματικά αφιερώματα–πυλώνες του Φεστιβάλ αναδεικνύουν αυτήν τη λογική. Το αφιέρωμα «ΘΕΜΑ: κλονισμένη αθωότητα» εστίασε στις διαφορετικές εκδοχές της παιδικής ηλικίας στην υφήλιο σήμερα, ενώ αυτό με τον εύγλωττο τίτλο «Ανθρώπινα δικαιώματα»(σε συνεργασία με τη Διεθνή Αμνηστία, Ελληνικό τμήμα) ανέδειξε μια μαχητική διάθεση αντίστασης απέναντι στη κυρίαρχη βαρβαρότητα. Συμπλήρωμα των προηγουμένων το αφιέρωμα «Οι κανόνες του παιχνιδιού» απέστρεψε το βλέμμα του από το αθλητικό-τηλεοπτικό σταρ-σύστεμ, παρουσιάζοντας μια σειρά από πορτραίτα κοινών ανθρώπων και τη βιωματική τους σχέση τους με την άθληση.
Τα τιμώμενα πρόσωπα του Φεστιβάλ και οι ρετροσπεκτίβες που τα συνόδευαν υπερασπίζονται μια αντίληψη πολιτικού σινεμά εξαιρετικά επίκαιρου σήμερα. Η Barbara Kopple, από το Harlan County, USA μέχρι και Dixie Chicks: Shut up and Sing, συνιστά –με τις αντιφάσεις της- μια αντανάκλαση της ριζοσπαστική συνείδησης της δεκαετίας 60 στη σημερινή εποχή. Ο Jon Alpert είναι εκφραστής μιας δημοσιογραφίας κοινωνικά ευαίσθητης και πολιτικά ανήσυχης που καταγράφει τις αντιφατικές και τραγικές όψεις της αμερικάνικης ενδοχώρας. Αποκαλυπτικά κατά μια εύνοια υπήρξαν τα ντοκιμαντέρ του ζεύγους Julia Reichert και Steven Bognar αφού παρουσίασαν τόσο την κρυφή ιστορία της αμερικάνικης αριστεράς, όσο και μικρές τραγικές προσωπικές ιστορίες.
Δυο ειδικά αφιερώματα σε τοπικές κινηματογραφίες ήταν ενταγμένα στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Το πρώτο στα ντοκιμαντέρ από την Ολλανδία, μια χώρα γνωστή για τη πλούσια σε όγκο και πολυμορφία παραγωγή της αλλά και για δημιουργούς όπως η Heddy Honigmann: εδώ θα παρατηρήσουμε μια εξωστρέφεια εξαιρετικά σπάνια και σχεδόν υποδειγματική, αφού οι ταινίες είναι γυρισμένες στη Ταϊλάνδη, Γεωργία, Παρίσι, Βοσνία , Βενεζουέλα, Γκάνα, Ιράν κ.λ.π. Το δεύτερο με τίτλο Βλέμμα στην Ασία, πρότεινε ντοκιμαντέρ ελάχιστα εξωτικά στην οπτική τους, που όμως παρουσιάζουν το πολύχρωμο και πολυποίκιλο πολιτισμικό σύμπαν της Νοτιοανατολική Ασίας. Οι παρούσες χώρες: Κίνα και Ιαπωνία (με δύο γνωστούς από την κινηματογράφο δημιουργούς τη Naomi Kawase και Ryuichi Hiroki), Καμπότζη (με τον επίσης γνωστό Rithy Panh), Κορέα, Ταϊλάνδη, Φιλιπίννες.
Ο κεντρικός κορμός του φεστιβάλ ήταν διαρθρωμένος σε τμήματα με τους εύγλωττους τίτλους -Όψεις του κόσμου, Μικρές αφηγήσεις, Η καταγραφή της μνήμης, Πορτρέτα: Ανθρώπινες διαδρομές, Κοινωνία και περιβάλλον- που συνηγορούσαν υπέρ της άποψης για ένα ντοκιμαντέρ που «να υπερασπίζεται την αλήθεια, σε όλες τη τις εκφράσεις και εκφάνσεις». Γυρισμένες με τις ευκολίες του video και του digital, αυτές οι ταινίες δεν υποκύπτουν καθόλου σ’ ένα λόγο εύκολο και μια προσέγγιση επιφανειακή. Αναζητούν και διερευνούν τις πολλαπλές εκδοχές της ανθρώπινης κατάστασης, ενώ παράλληλα αντιστέκονται με όρους ηθικής απέναντι στην κυρίαρχη πολιτισμική έκπτωση και τη διάχυτη βαρβαρότητα.
Μέρος του προγράμματος ήταν το «Ελληνικό Πανόραμα» αλλά και το τμήμα για μουσικά ντοκιμαντέρ. Τέλος ένα αφιέρωμα στα μουσικά ντοκιμαντέρ της τηλεοπτικής εκπομπής «Οι μουσικοί του κόσμου» συμπλήρωνε το πρόγραμμα.
Δημήτρης Μπάμπας
