Ο διάσημος σκηνοθέτης παρουσιάζει την πρώτη ταινία που γύρισε μετά την απώλεια του παραγωγού Ισμαήλ Μέρτσαντ

του John Anderson / The New York Times-International  Herald Tribune

Το πολυτελές κτίριο στο Ιστ Σάιντ του Μανχάταν ήταν η ανεπίσημη έδρα της εταιρείας Merchand Ivory Production.  «Μέναμε όλοι σ’ αυτή την πολυκατοικία, σε διαφορετικούς ορόφους», λέει ο Τζέιμς Αϊβορι/ James Ivory. «Η Ρουθ και ο άντρας της στον έβδομο, εγώ στον 12ο και ο Ισμαήλ στον 14ο». Ο Αϊβορι μένει ακόμα εκεί, όπως και η σεναριογράφος Ρουθ Πρόουερ Ντζαμπβάλα/ Ruth Prawer Jhabvala, όταν δεν βρίσκεται στην Ινδία. Ομως ο 14ος όροφος έχασε τον διάσημο ένοικό του το 2005, όταν ο Ισμαήλ Μέρτσαντ/Ismail Merchand, από πολλά χρόνια κινηματογραφικός συνεταίρος του Αϊβορι, πέθανε στη διάρκεια μιας εγχείρησης για έλκος. Ηταν ένα μεγάλο πλήγμα για την κινηματογραφική φίρμα που έχει ταυτιστεί με ταινίες υψηλής αισθητικής όπως το «Δωμάτιο με θέα»/A Room With a View, «Χάουαρντς Εντ»/ Howards End και «Τα απομεινάρια μιας μέρας»/ The Remains of the Day.
«Είχε χιλιάδες φίλους, αμέτρητες επαφές και ήταν πολύ αγαπητός. Αυτό πάντα βοηθούσε», λέει ο Τζέιμς Αϊβορι καθώς παίρνουμε το πρωινό μας κοντά στο διαμέρισμά του. «Πάντα τα κατάφερνε με τις ταινίες μας. Είχε έναν τρόπο -πώς να το πω- να βγάζει τα κάστανα από τη φωτιά».
Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του συνεργάτη του, ο Αϊβορι φαίνεται να έχει διανύσει το απαραίτητο διάστημα πένθους και αναπροσαρμογής. Απόδειξη, η καινούργια του ταινία, «The City of Your Last Destination», που άρχισε να προβάλλεται τον Απρίλιο στις ΗΠΑ έπειτα από χρόνια οικονομικών αβεβαιοτήτων που την εμπόδιζαν να ολοκληρωθεί. Το φιλμ (με πρωταγωνιστές τον Αντονι Χόπκινς, τον Ομάρ Μετγουόλι, τη Λόρα Λίνλεϊ και τη Σαρλότ Γκενσμπούργκ) παρακολουθεί έναν νεαρό σπουδαστή που θέλει να γράψει τη βιογραφία ενός αυτόχειρα Λατινοαμερικανού συγγραφέα και, για να πάρει την άδεια από τους στενούς συγγενείς του, πηγαίνει να τους συναντήσει σε ένα απομονωμένο αγρόκτημα στην Ουρουγουάη.

Συνεργάτες
Το σενάριο, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Πίτερ Κάμερον, το έγραψε η Ρουθ Τζαμπβάλα, η οποία έχει γράψει 21 σενάρια σκηνοθετημένα από τον Μέρτσαντ ή τον Αϊβορι. Η ενδυματολόγος της ταινίας (Κάρολ Ράμσεϊ), ο μοντέρ (Τζον Ντέιβιντ Αλεν) και ο σχεδιαστής παραγωγής (Αντριου Σάντερς) είναι όλοι μακροχρόνιοι συνεργάτες της Merchand Ivory Production. Και ο Αντονι Χόπκινς έχει ήδη πρωταγωνιστήσει σε τρεις ταινίες του Αϊβορι - «Howard’s End», «Απομεινάρια μιας μέρας», «Πικάσο». Παρότι όμως η «City of Your Last Destination» είναι επισήμως παραγωγή της εταιρείας, η απουσία του Μέρτσαντ έγινε οδυνηρά αισθητή.
«Είναι πράγματι επώδυνη υπόθεση», μας είπε η Ρουθ Τζαμπβάλα από την Ινδία. «Είναι η πρώτη ταινία που έκανε ο Τζιμ χωρίς τον Ισμαήλ, και ενώ είναι ωραίο που έχει όλους τους άλλους γύρω του, η απουσία του Ισμαήλ έφερε πολλές δυσκολίες». Οταν τον ρώτησα, ο Τζέιμς Αϊβορι εστίασε στην επαγγελματική πλευρά της απώλειας.
«Παρόλο που είχα δουλέψει μαζί του για 40 χρόνια, κατάλαβα πραγματικά όλα όσα έκανε μόνο όταν δεν ήταν πια μαζί μας και έπρεπε να τα κάνω εγώ», είπε γελώντας.Εκείνο που έκανε ο Ισμαήλ Μέρτσαντ ήταν να επιτρέπει στον Αϊβορι να συγκεντρώνεται στη σκηνοθεσία. Το αποτέλεσμα ήταν ένα σύνολο ταινών που έχουν κοινό χαρακτηριστικό τους τη διεισδυτική, λεπταίσθητη διερεύνηση των ανθρώπινων σχέσεων.

Γεννημένος το 1928 στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, ο Τζέιμς Αϊβορι μεγάλωσε στο Ορεγκον, φοίτησε στη σχολή κινηματογράφου του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας και ξεκίνησε την καριέρα του ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ: το «Βενετία: Θέμα και παραλλαγές» (1957) περιλήφθηκε εκείνη τη χρονιά στη λίστα των Νιου Γιορκ Τάιμς με τα καλύτερα ντοκιμαντέρ. Τότε, όμως, ο Αϊβορι, που ποτέ δεν είχε γυρίσει ταινία μυθοπλασίας, γνώρισε τον Ισμαήλ Μέρτσαντ, που ποτέ δεν είχε κάνει κινηματογραφική παραγωγή, και η παρέα συμπληρώθηκε από τη Ρουθ Τζαμπβάλα, πρωτάρα και αυτή στον κινηματογράφο, στην οποία ανατέθηκε να προσαρμόσει για την οθόνη το μυθιστόρημά της «The Householder». Οταν ο Μέρτσαντ πούλησε την ταινία στην Κολούμπια, ο Αϊβορι έγινε ο πρώτος απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας που έργο του διανεμήθηκε από μεγάλο στούντιο. Και η Merchand Ivory ξαφνικά απέκτησε χρήματα.Η Ρουθ Τζαμπβάλα ήταν εκείνη που πρότεινε να ασχοληθούν με τον Χένρι Τζέιμς. Ετσι, τρία από τα μυθιστορήματά του - «Οι Ευρωπαίοι», «Οι Βοστωνέζοι» και η «Χρυσή κούπα» - μεταφέρθηκαν στην οθόνη από τους Μέρτσαντ και Αϊβορι. «Πιστεύω ότι ο Τζιμ έχει πολλά κοινά με τον Χένρι Τζέιμς», λέει η συγγραφέας. «Πρώτα πρώτα, την κομψότητα. Επειτα, την ευγένεια. Κι ακόμα, την εξαιρετική προσοχή που δίνουν και οι δύο στους ανθρώπους και στις σχέσεις». Το τελευταίο αυτό χαρακτηριστικό διακρίνει τη συμπεριφορά του Αϊβορι και στα γυρίσματα. «Πραγματικά δείχνει μεγάλη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεται» λέει ο Ομάρ Μετγουάλι, ο νεαρός ηθοποιός που του προτάθηκε να πρωταγωνιστήσει στη «City of Your Final Destination» όταν ο Μέρτσαντ και ο Αϊβορι τον είδαν στην παράσταση «16 Wounded», στο Μπρόντγουεϊ.

Σημαντικά φιλμ που σκηνοθέτησε
Στις πιο σημαντικές ταινίες που σκηνοθέτησε ο Τζέιμς Αϊβορι συγκαταλέγονται οι παρακάτω: «Οι Ευρωπαίοι» (1979), «Κουαρτέτο» (1981), «Κάψα και σκόνη» (1983), «Οι Βοστωνέζοι» (1984), «Δωμάτιο με θέα» (1985), «Μορίς» (1987), «Ο κύριος και η κυρία Μπριτζ» (1990), «Χάουαρντς Εντ» (1991), «Τα απομεινάρια μιας μέρας» (1993), «Πικάσο» (1996), «Η κόρη του στρατιώτη ποτέ δεν κλαίει» (1998), «Η χρυσή κούπα» (2001), «Le divorce» (2003), «Η λευκή κόμησσα» (2005).

Πώς ολοκληρώθηκε
Ο Αντονι Χόπκινς, ο οποίος βρίσκεται στο Λος Αντζελες για τα γυρίσματα του φιλμ «Θορ», μας είπε ότι είναι πολύ ευχαριστημένος που η «City of your Last Destination» βγαίνει επιτέλους στις αίθουσες. «Είχαν κάποιες δυσκολίες, ιδιαίτερα στην αρχή, με τα χρήματα και ο Τζέιμς είχε απογοητευτεί που συνάντησε τόσα εμπόδια».
Δύο παλιοί συνεργάτες των Μέρτσαντ και Αϊβορι, ο Ρίτσαρντ Χόουλι και ο Πολ Μπράντλεϊ, έχουν αναλάβει τα καθήκοντα του Ισμαήλ Μέρτσαντ ως παραγωγοί, αλλά η ταινία έμεινε μετέωρη ανάμεσα σε υποσχέσεις για τραπεζικά δάνεια και έναν προϋπολογισμό που δεν ήταν εύκολο να καλυφθεί. Τα κεφάλαια που διέθετε η εταιρεία Merchand Ivory χρησιμοποιήθηκαν όλα να να ξεκινήσει η παραγωγή (το 2006 στην Αργεντινή), κάτι που ο Ισμαήλ Μέρτσαντ απέφευγε πάντα στο παρελθόν. Χρειάστηκε πάνω από ένας χρόνος για να εξασφαλίσουν νέα χρηματοδότηση, έτσι ώστε ο Αϊβορι να καταφέρει να μοντάρει και γενικά να ολοκληρώσει την ταινία αυτή των 8,3 εκατομμυρίων δολαρίων.
Παρά την περιπετειώδη ιστορία της, ο Τζέιμς Αϊβορι πιστεύει ότι η «City of your Final Destination» αποτελεί, στα βασικά της στοιχεία, μια συνέχεια της προηγούμενης δουλειάς του με τον Μέρτσαντ. «Ο Ισμαήλ με βοήθησε να βρω τις δύο βασικές τοποθεσίες των γυρισμάτων», λέει. «Και όταν κάναμε τα γυρίσματα, πάντα τον θυμόμουν στα μέρη εκείνα. Είχε δώσει την ευλογία του, μπορώ να πω. Και παρ’ όλα όσα συνέβησαν κατόπιν, τελικά έγινε μια από τις δικές μας ταινίες, μια ταινία” Μέρτσαντ-Αϊβορι”. Εστω και αν είναι το πρώτο μας φιλμ όπου, αντί για κοστούμια εποχής, πολλοί ηθοποιοί φορούν μακό μπλουζάκια».

(Η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στην εφ. H KAΘHMEPINH 02-05-2010 )