Η νέα ταινία με τον Αμερικανό υπερήρωα, με τίτλο «Man of Steel», αναμένεται να κάνει πρεμιέρα τον Ιούνιο

του Paul Harris/ The Observer

Το τρέιλερ για την πολυαναμενόμενη νέα κινηματογραφική εκδοχή της ιστορίας του Σούπερμαν περιλαμβάνει ένα στιγμιότυπο που φαίνεται να ανατρέπει βασικά δεδομένα ενός από τους διασημότερους ήρωες του αμερικανικού πολιτιστικού τοπίου. Στην αρχή το τρέιλερ αναφέρεται στη γνωστή ιστορία ενός παιδιού από μακρινό πλανήτη, μεγαλωμένου από ένα ζευγάρι αγροτών στο Κάνσας, οι οποίοι προσπαθούν να κρατήσουν μυστική την ταυτότητά του και του δίνουν το «ανθρώπινο» όνομα Κλαρκ Κεντ.
Αφού όμως έχει σώσει τα παιδιά ενός σχολικού λεωφορείου από πνιγμό, ο έφηβος Κλαρκ έρχεται αντιμέτωπος με τον θετό πατέρα του, ο οποίος ανησυχεί μήπως αποκαλυφθεί η πραγματική του ταυτότητα. «Τι έπρεπε να κάνω λοιπόν; Να τους αφήσω να πνιγούν;» ρωτάει ο Κλαρκ. Και ο πατέρας του απαντά: «Ισως».
Είναι μια στιγμή ηθικής αβεβαιότητας που προκαλεί σοκ, καθώς στο σύμπαν του Σούπερμαν το σωστό και το λάθος ήταν πάντα ξεκάθαρα. Και αποτελεί την πιο ισχυρή ένδειξη ότι ο Σούπερμαν του 2013, που τον ερμηνεύει ο Βρετανός ηθοποιός Χένρι Καβίλ/ Henry Cavill, θα είναι μάλλον διαφορετικός.
Από τον καιρό της πρώτης του εμφάνισης στα Action Comics το 1938, ο Σούπερμαν έχει προσαρμοστεί στους μεταβαλλόμενους καιρούς. Μετά το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, άλλαξε το σύνθημά του «αγώνας για αλήθεια και δικαιοσύνη» σε «αγώνα για αλήθεια, δικαιοσύνη και τον αμερικανικό τρόπο ζωής». Αυτό συνεχίστηκε και κατά τη δεκαετία του ’50, όταν ο Σούπερμαν έγινε το σύμβολο του μυώδους Αμερικανού πατριώτη που είναι αδύνατον να κάνει λάθος.
Οταν όμως η χώρα μπήκε στην ταραγμένη δεκαετία του ’70 και αναδύθηκαν διαφορετικά πολιτισμικά πρότυπα, ο Κρίστοφερ Ριβ έδωσε στον Σούπερμαν πιο ανθρώπινες αποχρώσεις. Στην κινηματογραφική εκδοχή του Ρίτσαρντ Ντόνερ, το 1978, η αυτοθυσία έγινε ξαφνικά μέρος της γοητείας του Σούπερμαν.
Αυτό συνεχίστηκε μέχρι και την ταινία του 2006, με πρωταγωνιστή τον Μπράντον Ρουθ, όταν, με έναν νεοσυντηρητικό πρόεδρο στον Λευκό Οίκο και τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» να έχει εξαπολυθεί εναντίον του Ισλάμ, ο Σούπερμαν θυμίζει κάπως τον Ιησού Χριστό. Ακόμα και πολύ πρόσφατα, στην τελευταία ιστορία των DC Comics, είδαμε τον Σούπερμαν να αφήνει τη δουλειά του στην εφημερίδα για να ξεκινήσει ένα μπλογκ.
Πώς θα είναι λοιπόν ο Σούπερμαν του 2013; Πιθανότατα θα αντανακλά τον σημερινό κόσμο όπου κυριαρχεί ο φόβος της κατάρρευσης, οικονομικής, πολιτικής ή περιβαλλοντικής. Επιδιώκοντας να προσαρμοστεί σ’ αυτούς τους ταραγμένους καιρούς, ο Ζακ Σνάιντερ/  Zack Snyder που σκηνοθετεί την καινούργια ταινία, με τίτλο «Man of Steel» και προβλεπόμενη πρεμιέρα τον Ιούνιο, θα έχει να κάνει με έναν από τους ισχυρότερους μύθους του 20ού αιώνα. «Είναι ο πρώτος παγκόσμιος υπερήρωας» λέει ο Λάρι Τάι, συγγραφέας του βιβλίου «Superman: The High-Flying History of America’s Most Enduring Hero».
Πράγματι, η επιρροή του Σούπερμαν είναι τόσο μεγάλη που τροφοδοτεί συνεχώς την ακαδημαϊκή συζήτηση για τον ρόλο που παίζουν οι ήρωες των κόμικς στην κοινωνία. Οι φιγούρες αυτές εκπληρώνουν την ίδια κοινωνική λειτουργία όπως οι μύθοι στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη. Είναι σαν ημίθεοι, που αγωνίζονται για υψηλά ιδανικά και μας δίνουν ηθικά διδάγματα. «Χρειαζόμαστε μύθους που μας διδάσκουν αρετές. Αρετές που τελικά τις ενσαρκώνει ένα πρόσωπο. Η μυθολογία πάντα έπαιζε αυτόν τον ρόλο», λέει ο Αμερικανός καθηγητής φιλοσοφίας Χάρι Μπροντ.
Το φιλμ του 2006 που έδωσε στον Σούπερμαν στοιχεία από τον Ιησού ήταν πιθανόν πιο κοντά στον πυρήνα του Σούπερμαν από άλλες περιγραφές. Ερχεται στη Γη από έναν μακρινό κόσμο στον ουρανό. Ο αληθινός πατέρας του τον συμβουλεύει καθώς βαδίζει ανάμεσα στους απλούς θνητούς.
Εκτός κι αν τον δούμε σαν Μωυσή. Κι αυτός προέρχεται από έναν κόσμο που καταστράφηκε και ανατρέφεται από θετούς γονείς, που κρύβουν την αληθινή του ταυτότητα. Και η αλήθεια είναι ότι οι εικασίες για την εβραϊκή καταγωγή του Σούπερμαν έχουν προκαλέσει ενδιαφέρον. Οι δημιουργοί του αρχικού κόμικ, ο Τζοε Σούστερ και ο Τζέρι Σίγκελ, ήταν αμφότεροι Εβραίοι. Ο Χάρι Μπροντ έγραψε ένα βιβλίο («Superman Is Jewish?») που αναζητά εβραϊκά ίχνη στην ιστορία, θρησκευτικά αλλά και βασισμένα σε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των σύγχρονων Εβραίων. Οπως λέει, το alter ego του Σούπερμαν, ο Κλαρκ Κεντ, μοιάζει με νεαρό Εβραίο σπασίκλα. «Είναι συνεσταλμένος και φαίνεται αδύναμος… Αλλά δεν ξέρεις τι κρύβει μέσα του!».

Ο πιο ανθεκτικός
«Κάτω από το συνεσταλμένο παρουσιαστικό του Κλαρκ Κεντ κρύβεται μια ξεχωριστή δύναμη», λέει αλλά πιστεύω ότι ταιριάζει ιδιαίτερα με την εβραϊκή εμπειρία».
Η προσπάθεια να αποδοθούν στον Σούπερμαν εθνικά χαρακτηριστικά ίσως να μην έχει νόημα. Οταν ο Λάρι Τάι έκανε έρευνα για το βιβλίο του «Η ιστορία του πιο ανθεκτικού ήρωα της Αμερικής», ζήτησε μέσω του Διαδικτύου να του σταλούν μαρτυρίες για τη σημασία του Σούπερμαν. Περίμενε οι περισσότερες απαντήσεις να έρθουν από τις ΗΠΑ, όμως όχι. «Ηρθαν από την Ευρώπη, την Αφρική, από παντού», είπε.
Τελικά, ίσως δεν έχει τόση σημασία πώς θα σκηνοθετήσει ο Ζακ Σνάιντερ τον Σούπερμαν του 2013. Μπορεί να τον οδηγήσει σε πιο σκοτεινό δρόμο, μπορεί να κάνει μια ταινία που να ταιριάζει περισσότερο στα σινεμά τέχνης παρά στα μούλτιπλεξ. Μπορεί να τον κάνει να αντιπροσωπεύει τον μπερδεμένο και φοβισμένο κόσμο του 2013. Στο τέλος, όμως, όσο περισσότερο αλλάζει ο Σούπερμαν, τόσο παραμένει ο ίδιος.
Γιατί ο Σούπερμαν δεν είναι απλώς ένα φανταστικό πλάσμα που πετάει από πάνω μας. Είναι η προβολή επιθυμιών μας, των ελπίδων και των φόβων μας. Ο Σούπερμαν είμαστε εμείς.

(ελληνική μετάφραση δημοσιεύθηκε στην εφ. H KAΘHMEPINH , 20-1-2013)