του Ulrich Gregor

Σήμερα, τα φιλμ του Μπέλα Ταρ (Bela Tarr) κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στον κόσμο μας. Κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή μαζί τους, μεταφερόμαστε σε ένα αυτόνομο σύμπαν, εμβαπτιζόμαστε μέσα του, γινόμαστε μέρος του, πρόκειται για ένα σύμπαν που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ, ένα σύμπαν που μας δονεί, μας προκαλεί, μας αλλάζει. Η υποβλητική δύναμη αυτού του κόσμου δε συγκρίνεται με κανένα άλλο σινεμά. Αυτό οφείλεται στην αλάνθαστη κινηματογραφική γλώσσα του Μπέλα Ταρ.
Μέσα από τα έργα του γεννήθηκε μια καινούργια αίσθηση του χρόνου. Ο συμβατικός χρόνος ακυρώνεται, σταματά. Αυτή είναι η αλήθεια για τα μεταφερόμενα βαγονέτα στο Κολαστήριο, για τις σκηνές του χορού στο Satantango, στις Αρμονίες του Werkmeister, όταν εκφράζεται η παγκόσμια αρμονία, στο κοπάδι που εγκαταλείπει τον αχυρώνα στην αρχή του Satantango. Σε όλες αυτές τις σκηνές η στιγμή μεταβάλλεται σε αιωνιότητα, ένα γεγονός αποκρυσταλλώνεται σε μια μεταφορά ή παρομοίωση.
Τα φιλμ του Μπέλα Ταρ μας παρουσιάζουν σκοτεινές εικόνες υπάρξεων περιορισμένων, ψευδοπροφητών που απειλούν τους ανθρώπους. Μιλούν για την κατάρρευση κάθε τάξης και τον θρίαμβο της απόλυτης βίας. Αυτή η θεώρηση, κωδικοποιημένα, παραπέμπει στα ιστορικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος, μέρος των οποίων είμαστε όλοι μας. Εκφράζονται εδώ με ένα ξεχωριστό και γοητευτικό, όμως ταυτόχρονα τρομακτικό τρόπο.
Για τον Μπέλα Ταρ, ο κόσμος μοιάζει εγκλωβισμένος, πνιγμένος στην συνεχή βροχή, σημαδεμένος από μονότονα, ατέλειωτα μονοπάτια που δεν οδηγούν πουθενά. Στο φινάλε του Satantango ο κόσμος κυριολεκτικά καρφώνεται. Όμως, κόντρα σε αυτή τη ζοφερή θεώρηση του κόσμου τα φιλμ του Ταρ προσφέρουν τη δομή τους, την ακριβή τους φόρμα. Τη δύναμη της έκφρασης, την αναγκαιότητά τους.

Τοπία, φως, σκηνικά, φωτισμοί, μουσική, ήχος, όλα λειτουργούν με μοναδικό τρόπο στα έργα του Ταρ. Η αρχιτεκτονική, οι δρόμοι και οι τοποθεσίες είναι όλα πραγματικά, όμως, την ίδια σκηνή συνθέτουν ένα θεατρικό σκηνικό, όπου τα γεγονότα συγκεντρώνονται σε μια πυκνότητα που κόβει την ανάσα. Κι αυτό επιτυγχάνεται με την κάμερα και το mise – en – scene.
Αυτά τα στυλιστικά μέσα παράγουν οραματικές εικόνες και μετασχηματίζουν τα γεγονότα.
Τα φιλμ του Μπέλα Ταρ έχουν επίσης ιδιαίτερη σχέση με την λογοτεχνία και δεν πρέπει να ξεχνάμε τον Λάσλο Κράσναχορκάι, καθώς τα έργα του βρήκαν μια συγγενή φόρμα στις ταινίες του Ταρ.
Ο Μπέλα Ταρ είναι ένα υπόδειγμα καλλιτέχνη κι όχι μόνο για την μοναδική φύση των ταινιών του αλλά επίσης και για τις ασυμβίβαστες μεθόδους του. Πίσω από κάθε φιλμ κρύβεται μια μεγάλη μάχη, μια μακριά συζήτηση και η άρνηση για παράδοση. Οι συνθήκες για την παραγωγή τέτοιων ταινιών είναι τώρα πιο δύσκολες από ποτέ. Οι ταινίες αυτές δεν γίνονται για μια αγορά που υπάρχει μια δεδομένη στιγμή, όμως, πιθανόν να συνεισφέρουν στη σωτηρία της ανθρωπότητας από τους δαίμονές της. Ο κόσμος θα θυμάται αυτές τις ταινίες ακόμα και όταν γενιές και γενιές που μεγάλωσαν με τα blockbusters θα μας έχουν αφήσει μακριά. Για αυτό, χρειαζόμαστε τις ταινίες του Ταρ, για να μείνουμε ζωντανοί. Καθένας από μας πρέπει να κάνει κάτι από τη δική του μεριά έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε πως το έργο του Μπέλα Ταρ θα συνεχιστεί.

* Ο Ulrich Gregor είναι ιστορικός Κινηματογράφου, Διευθυντή του Forum Φεστιβάλ Βερολίνου από το 1971 ως το 2001 , το κείμενο δημοσιεύθηκε στον κατάλογο του ΜΟΜΑ

(πηγή σημειώσεις για την παραγωγή)