του Μισέλ Δημόπουλου

Στις 9 Απριλίου 2018 πέθανε ο Γιουράι Χερτζ (Juraj Herz). Το όνομα του ίσως να μη λέει πολλά πράγματα στον Έλληνα σινεφίλ αφού, αν δεν κάνω λάθος, μόνο μια ταινία του έχει κυκλοφορήσει στους αθηναϊκούς κινηματογράφους πριν από δεκαετίες. 'Ισως άλλες όμως προβλήθηκαν σε εκδηλώσεις και φεστιβάλ.
Έστω και αν δεν ανήκει στη φουρνιά πρώτης γραμμής του Νέου Κύματος του Τσεχοσλοβάκικου κινηματογράφου της δεκαετίας του ’60 (Φόρμαν, Μέντζελ, Πάσερ, Νέμετς, Γίρες, κλπ), ο Τσέχος Γιουράι Χερτζ, γεννημένος την ίδια μέρα και χρονιά (4 Σεπτεμβρίου 1934) με τον κορυφαίο Τσέχο σουρεαλιστή και σαρκαστή καρτουνίστα (με μαριονέτες, αντικείμενα και κολλάζ) Γιαν Σβανκμάγιερ, θα μείνει σίγουρα στην ιστορία του σινεμά της χώρας του ως ο δημιουργός μιας μοναδικής και φευγάτης καλτ μαύρης παραβολής πάνω στο ναζισμό, του αλλόκοτου «Αποτεφρωτή πτωμάτων» (Spalovač mrtvol/ The Cremator) (1969)– ταινίας ιδιαίτερα ανησυχητικής και τολμηρής για την εποχή της με στιγμές καθαρής φρίκης και παρανοϊκού γκροτέσκου.
Μάστορας και πολυτεχνίτης, έχοντας περάσει από το θέατρο, τη μουσική, τις ζωντανές τέχνες (και από τις μαριονέτες του Σβανκμάγιερ), ο Χερτζ δοκιμάστηκε σε πολλά είδη, κυρίως στο χώρο του φανταστικού κινηματογράφου, με έφεση στις ταινίες τρόμου, στα παραμύθια αλλά και στις αστυνομικές περιπέτειες ενώ η στιλιστική του παλέτα κυμαίνεται κυρίως ανάμεσα στην εξπρεσιονιστική αισθητική και το γκροτέσκο με αποκλίσεις στο χώρο του παραλόγου.
Η μόνη ταινία του που έφτασε στη χώρα μας οι «Λάμπες Πετρελαίου» (Petrolejové Lampy/ Petroleum Lamps)  (1971), τη γύρισε μετά τη Σοβιετική εισβολή, στην φάση της ομαλοποίησης.

(πρώτη δημοσίευση: ανάρτηση στο Facebook)