του Βασίλη Ραφαηλίδη
Πολύ παράξενη προσωπικότητα ο Γάλλος Πιέρ Έταίξ/ Pierre Étaix. Χωρίς να είναι ούτε μεγάλος ηθοποιός, ούτε σπουδαίος κωμικός, ούτε επιδέξιος σκηνοθέτης, καταφέρνει ωστόσο να δημιουργήσει ένα σταθερό κοινό φανατικών, θαυμαστών- που είναι κυρίως διανοούμενοι –απ’ το 1953 που γυρίζει την πρώτη του ταινία (Ο ερωτευμένος) μέχρι το 1968 που γυρίζει την τέταρτη και τελευταία του ταινία (Ο μεγάλος έρωτας/ Le grand amour), αφού στο μεταξύ αγγίξει τα μέγιστα όρια των ικανοτήτων του στο Γιογιό (Yo-yo , 1965)και στο Όσο έχουμε την υγεία μας (Tant qu'on a la santé , 1966).
Που οφείλεται αυτή, η επιτυχία που ωστόσο δεν γίνεται ποτέ «λαϊκή»; Υποθέτουμε στην «καθημερινοποίηση» του κωμικού, στην ανίχνευση του παράδοξου και παράξενου μέσα στην καθημερινή ζωή που αφήνεται να κυλάει «άθικτη», χωρίς μεγεθύνσεις και παραμορφώσεις, όπως γίνεται για παράδειγμα στο μπουρλέσκ που είναι εξ ορισμού σουρεαλιστικό. Για τον Έταιξ η ίδια ή ύπαρξη μας είναι κωμική καθεαυτή και για να γελάσεις δεν έχεις παρά να κοιτάξεις ένα άνθρωπο που δεν έχει πάνω του καμιά κωμική ιδιαιτερότητα, δεν είναί π.χ. υπέρ το δέον δειλός, υπέρ του δέον φιλόδοξος, υπέρ το δέον τσιγκούνης. Όλα το παραδοσιακό κωμικό στηρίζεται , σε τούτο ακριβώς, το «υπέρ το δέον» που είναι ή ύβρις των αρχαίων Ελλήνων στραμμένη όμως στον ίδιο τον άνθρωπο κι όχι στο θεό, όπως στην τραγωδία.
Το κωμικό του Έταίξ είναι υπαρξιακό, τολμούμε να πούμε. Δηλαδή θλιμμένο και μελαγχολικό που μόλις και μετά βίας κρύβει το δρόμο πίσω του. Είναι το γέλιο που υποκαθιστά το κλάμα. Είναι ο κλαυσίγλεως. Ο Έταίξ είναι σύγχρονος του Καμύ. Σ’ όλα του τα έργα θα βρεις κρυμμένο κάπου έξω απ’ τα περιθώρια του φιλμικού κάδρου έναν Σίσιφο, που το πήρε απόφαση να διασκεδάσει με το μαρτύριο του. Ο Έταίξ είναι «ένας δικός μας άνθρωπος», ένας σύγχρονος άνθρωπος μ’ όλη τη σημασία της λέξης. Και τον αγαπούμε γιατί μας έδειξε, επιτέλους, πως μπορούμε να γελάμε με τον ίδιο μας τον εαυτό.
(Το εξωφιλμικό γεγονός πως ο Έταίξ μπαινοβγαίνει στα ψυχιατρεία δεν είναι άσχετο με τα παραπάνω).
(Απόσπασμα από κείμενο κριτικής για την ταινία Ο μεγάλος έρωτας/ Le grand amour, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Βήμα 11-3-1981)
