Ο Γίρι Μένζελ/ Jiří Menzel γεννήθηκε στην Πράγα το 1938. Υπήξρε μια από τις ηγετικές προσωπικότητες του Νέου Κύματος του Τσεχικού Κινηματογράφου της δεκαετίας του ’60 μαζί με τον Μίλος Φόρμαν και τη Βέρα Τσιτίλοβα. Οι ταινίες του συχνά συνδυάζουν μία ουμανιστική πλευρά του κόσμου με σαρκασμό και προκλητική κινηματογραφία. Μερικές από τις ταινίες του είναι βασισμένες, σε Τσέχους συγγραφείς όπως ο Μπόχουμιλ Χράμπαλ και ο Βλαντισλάβ Βεντσούρα.
Το 1966 έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με την προσαρμογή για τον κινηματογράφο του έργου του συγγραφέα Μποχουμίλ Χράμπαλ, Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν, για το οποίο κέρδισε Όσκαρ. Σε κάποιο σταθμό της Βοημίας, ένας ευαίσθητος νεαρός, αν και καταγόμενος από εύπορη και γνωστή οικογένεια, εργάζεται ως σιδηροδρομικός. Και αυτό, γιατί του αρέσει να κάνει παρέα με παράξενους ανθρώπους , με περαστικούς, που ετοιμάζονται να φύγουν. Είναι ένας νέος, αθεράπευτα γοητευμένος με το συνεχές «πήγαινε- έλα» των τρένων και των ανθρώπων . Κάποια μέρα θα ερωτευτεί μια συνάδελφό του, αλλά ο έρωτας αυτός θα τον πληγώσει βαθιά. Η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο Οσκαρ καλύτερης ταινίας.
«Περισσότερο από όλα τα βραβεία και τις διακρίσεις που έλαβα για αυτήν την ταινία εκτιμώ τη φιλία ζωής με τον Hrabal», είχε πει ο Τσέχος σκηνοθέτης, μιλώντας για τη φιλία του με τον συγγραφέα, τα έργα του οποίου αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και για άλλες ταινίες του Menzel, όπως το «Υπηρέτησα τον βασιλιά της Αγγλίας» (2006).
Όπως και άλλοι σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Menzel αντιμετώπισε προβλήματα με τις κομμουνιστικές αρχές. Η ταινία του «Skrivánci na niti» (1969 – με αγγλικό τίτλο «Larks on a String») δεν είχε προβληθεί στην πατρίδα του έως το 1990, τη χρονιά δηλαδή που απέσπασε τη «Χρυσή Άρκτο» στο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Βερολίνου.
Η ταινία του Τσέχου σκηνοθέτη «Vesničko má středisková» ( 1985- με αγγλικό τίτλο «My Sweet Little Village») ήταν υποψήφια για Όσκαρ, ενώ απέσπασε βραβεία στα κινηματογραφικά φεστιβάλ του Μόντρεαλ και του Παρισιού.
Χάρη στα έργα του, ο Menzel είχε κερδίσει τον σεβασμό των κινηματογραφόφιλων και των δημιουργών του κινηματογράφου σε όλον τον κόσμο και φυσικά στην πατρίδα του. Η γλυκόπικρη απεικόνιση της ζωής, με δόσεις χιούμορ και νοσταλγίας, είναι χαρακτηριστική στις ταινίες του. Σημειώνεται πως ο ίδιος, εκτός από σκηνοθέτης ήταν και ηθοποιός. Ως εκ τούτου είχε επίσης ενσαρκώσει δεκάδες ρόλους σε κινηματογραφικές ταινίες και θεατρικά έργα.
Ο Jiri Menzel σε μια συνέντευξή του αναφέρει: «Μ’ αρέσουν οι ήρωες με αδυναμίες. Οι ευάλωτοι άνθρωποι. Άνθρωπος χωρίς αδυναμία είναι μόνο κατ’ επίφαση άνθρωπος. Άδειος. Ψεύτης. Νεκρός. Εγώ προτιμώ τους άλλους, τους κανονικούς. Τι είναι κανονικό; Κανονικός άνθρωπος είναι κάποιος που μπορεί ν’ ακούσει, να αποδεχτεί και να σεβαστεί το διπλανό του. Που δεν πιστεύει ότι είναι και ο πρώτος. Που είναι σεμνός». (εφημερίδα Πρώτο Πλάνο στον Γιάννη Παλαβό)
"Εφυγε" στις 5 Σεπτεμβρίου 2020.
(Πηγή: Reuters, δημοσιεύματα του τύπου, δελτία τύπου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης)
ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ (ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ)
1966 Pearls of the Deep
1966 Closely Watched Trains
1968 Capricious Summes
1969 Larks on a String
1974 Who Looks for Gold?
1976 Seclusion Near a Forest
1978 Those Wonderful Movie Cranks
1980 Cutting it Short
1984 The Showdrop Festival
1985 My Sweet Little Village
1993 Life and Extraordinary Adventures of Private Ivan Chonkin
2002 Ten Minutes Older
2006 I Served the King of England
2013 The Don Juans
