Βραβευμένος για την ταινία Spirited Away στο Βερολίνο (2002) o Hayao Miyazaki είναι ο σημαντικότερος δημιουργός animation σήμερα. Γεννήθηκε το 1941 και σπούδασε πολιτικές επιστήμες και οικονομικά. Ασχολήθηκε με τα anime, τα γιαπωνέζικα κινούμενα σχεδία και ίδρυσε το Studio Ghibli. Ταινίες όπως το Laputa, Porco Rosso, Castle of Cagliostro, Kiki's Delivery Service, Princess Mononoke δημιούργησαν την φήμη του: Αποκαλείται ο "Walt Disney της Ιαπωνίας". Ο Miyazaki θυμάται τα παιδικά του χρόνια: "Με πήγαινε ο πατέρας μου στο σινεμά, από πολύ μικρή ηλικία. Θυμάμαι τις ταινίες του Ozu, τις Στάχτες και Διαμάντια του Wajda, το Ημερολόγιο ενός εφημέριου του Bresson. Θυμάμαι αυτές τις ταινίες και όχι γουέστερν ή περιπέτειες". Οι ταινίες του συνιστούν εισπρακτικά φαινόμενα στην χώρα του, συντρίβοντας κάθε αμερικάνικο blockbuster. Ηρωίδες είναι νεαρές κοπέλες που αντιμετωπίζουν μια δύσκολη συναισθηματικά κατάσταση: η απώλεια ενός γονιού, η περίπλοκη σχέση μ' ένα συγγενή, η δυσκολία να υπάρχεις μέσα σε μια οικογένεια, η δυσκολία να την αποχωριστείς. Στις παρακάτω γραμμές περιγράφει τον τρόπο δουλειάς του, αναφέρεται στην ταινία Spirited Away, αναλύει μια θεματική παράμετρο του έργου του την νοσταλγία, και τέλος επικεντρώνει την προσοχή του στην αντίθεση λογικής και φαντασίας.
Δ.Μ.

SPIRITED AWAY
Αυτό που μ' έκανε να αποφασίσω να κάνω αυτή την ταινία ήταν η συνειδητοποίηση ότι δεν υπάρχουν ταινίες που να έχουν γίνει για κορίτσια 10 χρόνων. Καθώς παρατηρούσα την κόρη ενός φίλου συνειδητοποίησα ότι δεν υπήρχαν ταινίες γι' αυτήν, ταινίες που να μιλούν κατευθείαν σ' αυτήν. Σίγουρα κορίτσια όπως αυτή βλέπουν ταινίες που έχουν χαρακτήρες στην ηλικία της, όμως δεν μπορούν να ταυτιστούν μαζί τους επειδή είναι φανταστικοί χαρακτήρες που καθόλου δεν τους μοιάζουν. Με την ταινία Spirited Away ήθελα να πω σ' αυτά τα κορίτσια "Μην ανησυχείτε, όλα θα είναι εντάξει στο τέλος, θα υπάρχει κάτι για σένα, όχι μόνο στο σινεμά αλλά και στην καθημερινή ζωή". Γι' αυτό ήταν αναγκαίο να έχουμε ως ηρωίδα ένα συνηθισμένο κορίτσι, όχι κάποια που μπορεί να πετάξει ή να κάνει κάτι ακατόρθωτο. Απλώς ένα κορίτσι που να μπορείς να το συναντήσεις οπουδήποτε στην Ιαπωνία. Κάθε φορά που έγραφα ή σχεδίαζα κάτι που αφορούσε την Chihiro και τις πράξεις της, έθετα στο εαυτό μου την ερώτηση "αν η κόρη του φίλου μου ή οι φίλες της θα ήταν ικανές να κάνουν;". Αυτό ήταν το κριτήριο μου για κάθε σκηνή όπου έδινα στην Chihiro έναν άλλο στόχο ή πρόκληση. Λόγω της υπερπήδησης αυτών των εμποδίων είναι που αυτή η μικρή Γιαπωνέζα γίνεται ικανή. Χρειάστηκα τρία χρόνια για να κάνω αυτή την ταινία και τώρα η κόρη του φίλου μου είναι 13 χρόνων, αντί για 10, όμως ακόμα της αρέσει η ταινία και αυτό είναι κάτι που μου κάνει ευτυχή.

Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ
Πιστεύω ότι η νοσταλγία εμφανίζεται με πολλούς τρόπους και ότι δεν είναι μόνο προνόμιο των ενηλίκων. Ένας ενήλικας μπορεί να νιώσει νοσταλγία για μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής του, όμως πιστεύω ότι επίσης και τα παιδιά μπορούν να νιώσουν νοσταλγία. Είναι ένα από τα πιο κοινά συναισθήματα του ανθρώπου. Είναι ένα απ' αυτά που μας κάνει ανθρώπους και για αυτό είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Όταν είδα την ταινία Nostalgia του Ταρκόφσκι αντιλήφθηκα ότι η νοσταλγία είναι παγκόσμια. Αν και την χρησιμοποιούμε στην Ιαπωνία, η λέξη "νοσταλγία" δεν είναι ιαπωνική. Το γεγονός ότι μπορώ να κατανοήσω αυτή την ταινία, αν και δεν μιλώ μια ξένη γλώσσα, σημαίνει ότι η νοσταλγία είναι κάτι κοινό σε όλους μας. Όταν ζεις χάνεις πράγματα. Αυτό είναι μια πραγματικότητα της ζωής. Έτσι είναι φυσικό να νοσταλγούμε.

ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑ
Η λογική χρησιμοποιεί το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου. Δεν μπορείς να κάνεις μια ταινία με την λογική. Ή αν το θέσω διαφορετικά: ο καθένας μπορεί να κάνει μια ταινία με την λογική. Όμως στον τρόπο δουλειάς μου δεν χρησιμοποιώ την λογική. Προσπαθώ να σκάψω βαθιά μέσα στο πηγάδι του υποσυνείδητου. Μια συγκεκριμένη στιγμή αυτής της διαδικασίας το καπάκι ανοίγει και διάφορες ιδέες και οράματα απελευθερώνονται. Μ' αυτά μπορώ να ξεκινήσω να κάνω μια ταινία. Ωστόσο ίσως είναι καλύτερο να μην ανοίγεις τελείως το καπάκι, γιατί αν απελευθερώσεις το υποσυνείδητο τότε γίνεται εξαιρετικά δύσκολο να ζήσεις μια κοινωνική ή οικογενειακή ζωή.
(...…) Πιστεύω ότι το φανταστικό, με την έννοια της φαντασίας, είναι πολύ σημαντικό. Δεν πρέπει να είμαστε προσκολλημένοι στην καθημερινή πραγματικότητα, αλλά θα πρέπει να δίνουμε χώρο στην πραγματικότητα της καρδιάς, του νου και της φαντασίας. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει στην ζωή. Όμως θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν χρησιμοποιούμε τον όρο φανταστικό. Στην Ιαπωνία ο όρος φανταστικό χρησιμοποιείται παντού από τηλεοπτικά σόου μέχρι video games, όπως είναι η εικονική πραγματικότητα. Όμως η εικονική πραγματικότητα είναι η άρνηση της πραγματικότητας. Χρειάζεται να είμαστε ανοικτοί στις δυνάμεις της φαντασίας, οι οποίες φέρνουν κάτι χρήσιμο στην πραγματικότητα. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να φυλακίσει τα πρόσωπα. Αυτό είναι ένα δίλημμα που μ' απασχολεί στο έργο μου, το οποίο ισορροπεί ανάμεσα σε φανταστικούς κόσμους και εικονικούς κόσμους.

[δηλώσεις του Hayo Miyazaki σε συνέντευξη τύπου στο Παρίσι, τέλη Δεκεμβρίου του 2001 στα πλαίσια του φεστιβάλ Nouvelles images du Japan.
Δημοσιεύθηκαν στο www. Midnighteye.Com]