(Μια απλή ιστορία)
του David Lynch
(οι δηλώσεις του σκηνοθέτη)

Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ
Μια ταινία δεν είναι ολοκληρωμένη, παρά μόνο όταν έχουν όλα τελειώσει. [Μέχρι τότε] πάντοτε σου μιλά, υπάρχει διάλογος, δράση και αντίδραση, συνέχεια -μέχρι την στιγμή που η πρώτη καλή κόπια τυπωθεί. Προσθέτεις ένα ρόλο και ξαφνικά κάτι στην ταινία επηρεάζεται και αλλάζει. Κάποιες σκηνές που τις νόμιζες απαραίτητες αφαιρούνται χωρίς επίπτωση -και άλλα πράγματα που δεν φαινόντουσαν τόσο σημαντικά -ένα απλό πλάνο- σου σώζουν την μέρα. Κάτι που θα πρέπει, ο οποιοσδήποτε να κάνει -πριν πει ότι η ταινία ολοκληρώθηκε-, είναι να την δει μαζί με, ίσως 20 ή και περισσότερους θεατές (αν και θα μπορούσαν να είναι απλώς ένας). Ξαφνικά γίνεσαι αντικειμενικός, γιατί τώρα την βλέπεις μέσα από τα μάτια των θεατών και αυτό μπορεί να σώσει την ταινία. Είναι μία κρίσιμη προβολή: να δοκιμάσεις την ταινία -δεν χρειάζεται οι θεατές να συμπληρώσουν κάρτες με υποδείξεις, αρκεί να καθίσεις δίπλα τους, να αισθανθείς και ξέρεις τι θα πρέπει να κάνεις. Είναι μία δύσκολη προβολή. Η ταινία λειτουργεί στους θεατές -και ξαφνικά παύει να λειτουργεί. Αυτό μπορεί να το καταλάβεις ακόμα και μ' αυτούς που δούλεψαν μαζί σου στην ταινία: αρκεί μόνο να βρίσκεσαι σε μια αίθουσα προβολής με κόσμο. Αυτό που με συναρπάζει σε μια ταινία είναι - και αυτό με απασχολεί - ότι όταν την έχεις ολοκληρώσει, παραμένει πάντα ίδια. Ωστόσο υπάρχουν παραλλαγές αυτής της ταινίας, από αίθουσα προβολής σε αίθουσα προβολής: στην ηχητική της, στην φωτεινότητα της (εξαιτίας των λυχνιών της μηχανής προβολής). Όμως τα πλάνα είναι εκεί και ο ήχος παρομοίως. Παρ' όλα αυτά κάθε προβολή είναι διαφορετική. Αυτός ο διάλογος ανάμεσα στο κοινό και την ταινία είναι πολύ γοητευτικός. Γίνονται ανταλλαγές ανάμεσα σ' αυτούς τους δύο πόλους. Όσο πιο αφηρημένη είναι η ταινία τόσο περισσότερο συνεισφέρει το κοινό: γεμίζουν τα κενά συνεισφέρουν τα δικά τους συναισθήματα. Έχουμε την ίδια ταινία, όμως το αποτέλεσμα διαφέρει ακριβώς λόγω της παρεμβολής το κοινού. Κατά αυτήν την έννοια μια ταινία ποτέ δεν είναι ολοκληρωμένη.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ
Όταν διαβάζεις ένα σενάριο ή ένα βιβλίο το φαντάζεσαι σε εικόνες, το συναισθάνεσαι και προχωράς μαζί του. Πολλά συμβαίνουν μέσα σου: αυτά είναι αυτά που πρέπει να θυμάσαι και αυτά θα πρέπει να μεταφράσεις σε ταινία. Την μια στιγμή η ιδέα δεν υπάρχει και την άλλη στιγμή η ιδέα ξαφνικά εμφανίζεται στο συνειδητό σου και εκρήγνυται μέσα σου: τότε ξέρεις τα πάντα. Η Μαίρη (σ.τ.μ. Mary Sweeney, συν-σεναριογράφος με τον John Roach της ταινίας The Straight Story) είχε ακούσει για το ταξίδι το 1994, όταν οι εφημερίδες είχαν καλύψει το ταξίδι του Alvin. Εκατομμύρια άνθρωποι είχαν διαβάσει την ιστορία, όμως αυτή την είχε αντιληφθεί μ' ένα συγκεκριμένο τρόπο. Και μου μιλούσε γι' αυτήν, και μου μιλούσε και καταλάβαινα ότι ήθελε να κάνω κάτι. Το 1998 -τέσσερα χρόνια αργότερα- πήρε τα δικαιώματα της ιστορίας. Και μαζί με τον John Roach, άρχισαν να δουλεύουν στο σενάριο. Έκαναν το ταξίδι, συνάντησαν την οικογένεια του Alvin και αρκετό κόσμο. Καταλάβαινα ότι η Μαίρη ήθελε να το σκηνοθετήσω, αλλά ποτέ εγώ δεν το αντιμετώπισα ως ενδεχόμενο. Τότε διάβασα το σενάριο και όλα τέλειωσαν. Δεν με ώθησε κάτι στην απόφαση [να κάνω αυτή την ταινία] ήταν όλα τα στοιχεία. Όταν έχω μία ιδέα, όταν διαβάζω ένα σενάριο ή ένα βιβλίο που μ' αρέσει, αυτό που κάνω είναι να "ψυχανεμίζομαι". Όταν με το The Straight Story το "ψυχανέμισμα" ταίριαζε με το σενάριο, τότε κατάλαβα ότι θα έκανα αυτήν την ταινία. Αυτό "ψυχανέμισμα" είναι μια αίσθηση για το τι συμβαίνει στο κόσμο τώρα -μια νότα, μία χορδή, κάτι στο αέρα. Φαίνεται ότι αυτό είναι σωστό, όμως δεν υπάρχει τρόπος να αποδείξεις ότι είναι σωστό. Είναι κάτι μεγάλο, όμως κατά κάποιον τρόπο είναι λεπτό. Zeitgeist; έτσι δεν λέγεται; είναι το "πνεύμα των καιρών". Αυτό συνέχεια αλλάζει και το διαμορφώνουν όλοι. Κοιτάζεις αν αυτό που διαβάζεις, ή αυτό που σου αρέσει, συμφωνεί μ' αυτό το "πνεύμα των καιρών". Αυτό δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε το αποτέλεσμα θα είναι εμπορικά πετυχημένο. Σημαίνει απλώς ότι η συγκυρία είναι καλή.

Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΩΝ ΗΘΟΠΟΙΩΝ
Υπάρχουν μια σειρά πραγμάτων που δεν λέγονται, τα οποία όμως τα αντιλαμβάνεσαι. Μια ταινία θέλεις να έχει αυτό το "άλλο". Η ιστορία μπορεί να σου μιλά, όμως αν διαισθανθείς κάτι τότε θέλεις να προχωρήσεις μ' αυτό. Όταν δουλεύεις με ηθοποιούς μπορείς να μην λες πολλά, να μην μιλάς με τις λέξεις. Ωστόσο κοιτάζεις στα μάτια κάποιον και λες έτσι κάτι. Κουνάς τα χέρια σου μ' ένα συγκεκριμένο τρόπο και μπορείς να δεις ότι ο άλλος, ξαφνικά, ανταποκρίνεται. Ύστερα πηγαίνεις και γυρίζεις την σκηνή. Και τώρα όλα λειτουργούν -η ερμηνεία είναι πιο κοντά σ' αυτό που δεν μπορούμε να εκφράσουμε με τον λόγο, το οποίο είναι πολύ μεγάλο, είναι πολύ σημαντικό. Τώρα πως αυτό συμβαίνει; αυτό δεν μπορώ να το εξηγήσω.

ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ
Η κάμερα απλώς συνέλαβε αυτό που υπήρχε εκεί έξω. Στον δρόμο αυτό που υπάρχει στην πραγματικότητα είναι μια πηγή φωτισμού: είναι ο ήλιος. Μπορείς όμως να τραβήξεις νότια, βόρεια, ανατολικά, δυτικά. Η γη είναι επίπεδη -ιδιαίτερα στην αρχή της ταινίας- και οι δρόμοι είναι κάθετοι και οριζόντιοι -δεν υπάρχουν διαγώνιοι. Ωστόσο είναι πολύ όμορφο να παρακολουθήσεις το φως πως αλλάζει, καθώς πηγαίνεις νότια ή βόρεια. Μπορείς να ρίξεις φως σ' ένα πρόσωπο, όμως δεν μπορείς να πας αντίθετα στο φως του ήλιου. Έξω υπάρχουν λιγότερες επιλογές στον φωτισμό, απ' ότι σ' ένα πλατώ, όπου εσύ καθορίζεις τον φωτισμό. Διαχειρίζεσαι αυτό που υπάρχει και ασχολείσαι προσεκτικά με διάφορες μικρές λεπτομέρειες βασιζόμενος σε μια αίσθηση: και αυτό τελικά κινηματογραφείς.

(αποσπάσματα από συνέντευξη του David Lynch, μ' αφορμή την ταινία The Straight Story, στον Michael Sragow. Δημοσιεύτηκε στο αμερικάνικο ηλεκτρονικό περιοδικό salon/ 28-10-1999. Απόδοση Δ.Μ.)