του Jonathan Rosenbaum

Με αφορμή μια ρετροσπεκτίβα της Viennale 09 και του Μουσείου Κινηματογράφου της Αυστρίας ο επιμελητής Jonathan Rosenbaum, κριτικός κινηματογράφου, επιχειρεί μια πρωτότυπη ανάγνωση της αμερικάνικης κωμωδίας. Στο κείμενο του εξηγεί τις επιλογές του.

Μια φορά και ένα καιρό -όπως και ο τίτλος του διαδραματιζόμενου στο Βιετνάμ αντι-αμερικανικού μυθιστορήματος The Quiet American (1955) του Graham Greene υπονοεί –κάποιοι αμερικανοί, ακόμα και αυτοί που ήταν «άτακτοι», θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως «ήσυχοι». Όμως ακόμα και τότε που ο Teddy Roosevelt (1858-1919) στο γύρισμα του αιώνα συμβούλεψε έναν φίλο του «να μιλά μαλακά και να ‘χει μαζί του ένα χοντρό ραβδί», θα μπορούσε κάποιος να αμφιβάλλει με πόση ακρίβεια αυτή η φράση περιέγραφε την αμερικάνικη συμπεριφορά. Και πάνω ένα αιώνα μετά, σε μια εποχή ακριβώς μετά την οκτάχρονη διακυβέρνηση του George W. Bush, οι Αμερικανοί πολύ συχνά δείχνουν να μην είναι ούτε ήσυχοι ούτε μετριόφρονες -σχετικά με την άγνοια τους. Στην πραγματικότητα δείχνουν να είναι φωνακλάδες και κομπορρήμονες. Αυτό είναι που δηλώνει και ο τίτλος της ρετροσπεκτίβας μου «The Unquiet American. Transgressive Comedies from U.S», εκφράζοντας αυτό το είδος του απερίσκεπτου, αχαλίνωτου και συχνά εγωιστικού αμερικάνικου πνεύματος -ταυτόχρονα εύθυμου και επικίνδυνου-, που προκαλεί όπου υπάρχει αναρχία, χάος και κάθε είδους ανακατωσούρα. Στα καλύτερα τους αυτές οι κωμωδίες τείνουν να έχουν συνείδηση αυτού του πνεύματος χρησιμοποιώντας το ως ένα εργαλείο διερεύνησης αλλά και ως αντικείμενο σάτιρας και κοινωνικής κριτικής.

Αισθητά απούσες από την επί τούτου εκλεκτική επισκόπηση οι μεσοαστικές κωμωδίες του Woody Allen, οι οποίες κατά τη άποψη μου είναι κάτι παραπάνω από το κανονικό αυτάρεσκες, για να χαρακτηρισθούν είτε «ήσυχες» είτε «ακραίες». (Αν η επιλογή ήταν πιο ευρεία τότε θα μπορούσα να συμπεριλάβω και το What’s Up, Tiger Lily?, μια πρώιμη προσπάθεια που ο Woody Allen συνήθως παραλείπει από την φιλμογραφία του). Πιο αντιπροσωπευτικές της άποψης μου είναι οι υστερικές κωμωδίες της εργατικής τάξης του Jerry Lewis (όπως το The Ladies Man) όπως επίσης και οι pop-art σάτιρες του Frank Tashlin για τα κόμικς (Artist And Models) και τη διαφήμιση (Will Success Spoil Rock Ηunter?). Και όταν προσεγγίζουμε ένα πιο υψηλό κοινωνικά περιβάλλον προτιμώ τις πιο χoλιασμένες όψεις του Αμερικάνικου Πλούτου που μας προσφέρονται στα Christmas in July, Gentlemen Prefer Blondes, και Avanti! -ή ακόμα την απομάκρυνση από την ζωή της εργατικής τάξης που παρουσιάζεται στις ταινίες του Albert Brooks Real Life και Lost in America.
Χρησιμοποίησα πέντε θεματικές κατηγορίες για τις επιλογές μου. Το «Αμερικανοί στο εξωτερικό» εκτείνεται από τα προφανή (και τα οποία συχνά παραβλέπονται) όπως οι Three Caballeros, Mr Freedom και Ishtar στo λιγότερο προφανές Matinee (1993) του Joe Dante -ένας συνεχιστής του Tashlin που δημιουργεί το 1962 συνδέσεις ανάμεσα στις πολεμικές εντάσεις και στις ταινίες τρόμου του William Castle.Το «Ταξικές εντάσεις και Εθνικές εντάσεις» συμπεριλαμβάνει και το μαύρο σινεμά του Wendell B. Harris, Jr (Chameleon Street) και το τολμηρό (αν και χωρίς να εκδηλώνεται άμεσα) εβραϊκό και αντισημιτικό The Heartbreak Kid της Elaine May μην παραλείποντας να αναφέρουμε τις επιθετικές αναφορές του Warren Beatty στην τάξη και τη φυλή στο Bulworth. Το «Πολιτισμικές εντάσεις» περιλαμβάνει το μίσος ενός αμερικανόπαιδου για την υψηλή ευρωπαϊκή κουλτούρα (The 5,000 Fingers of Dr.T,) την σκανδαλώδη ανάλυση του Jack Smith για το Χόλιγουντ στην ταινία Flaming Creatures και τη χλεύη του Douglas Fairbank, για τη μόδα του Φρόιντ (When the Clouds Roll by). Το «Διαλυτική Αναρχία και Ρομαντική Αναρχία» προσφέρει χώρο για την απόλαυση να κατεδαφίζεις τεράστια σκηνικά (1941 του Steven Spielberg), τον πατριωτισμό (Duck Soup των Leo Mc Carey και Αδελφών Marx) και το κινηματογράφο (με ταινίες των Tex Avery, Albert Brooks, Dave Fleischer, Spike Jonze και Buster Keaton). Και τέλος υπάρχει το «Σεξουαλικές Εντάσεις» -το πιο αντιπροσωπευτικό αμερικάνικο θέμα όπως το είδαν οι Jerry Lewis (The Ladies Man), Howard Hawks (Monkey Business), John Waters (Female Trouble) και άλλοι.
(Η ρετροσπεκτίβα διεξάγεται από 7 Οκτωβρίου έως 5 Νοεμβρίου 2009)

Η λίστα των ταινιών
Αμερικανοί στο εξωτερικό/ Americans Abroad
1. The Three Caballeros, Norman Ferguson, 1944
The Fountain of Youth, Orson Welles, 1958
2. Bluebeard’s Eighth Wife, Ernst Lubitsch, 1938
3. Avanti!, Billy Wilder, 1971
4. Gentlemen Prefer Blondes, Howard Hawks, 1953
5. Ishtar, Elaine May, 1987
6. Mister Freedom, William Klein, 1969
7. Matinee, Joe Dante, 1993

Ταξικές εντάσεις και Εθνικές εντάσεις/ Class Tensions and Ethnic Tensions
1. Christmas In July, Preston Sturges, 1940
2. Hairspray, John Waters, 1988
3. Laughter, Harry D’Abaddie D’Arrast, 1930
Joan Does Dynasty, Joan Braderman, 1986
4. Chameleon Street, Wendell B. Harris, Jr., 1989
5. Rushmore, Wes Anderson, 1995
6. The Heartbreak Kid, Elaine May, 1972
7. Lost In America, Albert Brooks, 1985
8. Bulworth, Warren Beatty, 1998

Πολιτισμικές εντάσεις/ Cultural Tensions
1. When the Clouds roll by, Victor Fleming, Theodore Reed, 1919
2. Artists And Models, Frank Tashlin, 1955
Rhapsody Rabbit, Friz Freleng, 1946
3. Down With Love, Peyton Reed, 2003
4. Kiss Me, Stupid, Billy Wilder, 1964
5. When Pigs Fly, Sara Driver, 1993
When It Rains, Charles Burnett, 1995
6. The King of Comedy, Martin Scorsese, 1982
What’s Opera, Doc?, Chuck Jones, 1957
7. Idiocracy, Mike Judge, 2006
Flaming Creatures, Jack Smith, 1963

Διαλυτική Αναρχία και Ρομαντική Αναρχία/ Deconstructive Anarchy and Romantic Anarchy
1. 1941, Steven Spielberg, 1979
Two Tars, James Parrott, 1928
2. Sherlock JR, Keaton, 1924
Who Killed Who?, Tex Avery, 1943
Wide Angle Saxon, Owen Land, 1976
3. Real Life, Albert Brooks, 1979
4. Will Success spoil Rock Hunter?, Frank Tashlin, 1957
5. Stoopnocracy, Dave Fleischer, 1933
Screwball Squirrel, Tex Avery, 1944
Duck Amuck, Chuck Jones, 1944
Incontinence, Manuel De Landa, 1979
On the Marriage Broker Joke, Own Land, 1979
6. Duck Soup, Leo McCarey, 1933
The Music Box, James Parrott, 1932
7. Adaptation, Spike Jonze, 2002

Σεξουαλικές Εντάσεις/ Sexual Tensions
1. Adam’s Rib, George Cukor, 1949
2. Hot Times, Jim McBride, 1974
My Son’s Wedding to my Sister-in-law, Jim McBride, 2008
3. The Ladies Man, Jerry Lewis, 1961
Little rural riding hood, Tex Avery, 1949
4. Turnabout, Hal Roach, 1940
A Spy in the House that Ruth built, Vanalyne Green, 1989
5. Female Trouble, John Waters, 1974
6. Lord love a Duck, George Axelrod, 1966
7. Monkey Business, Howard Hawks, 1952
8. Seven Chances, Buster Keaton, 1925