του James Gray
Από τους σκηνοθέτες που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της χολιγουντιανής αυτοκρατορίας, ο James Gray είναι ένας από τους ελάχιστους πιστούς ακόλουθους των κανόνων και των ειδών του του κλασικού σινεμά. Γυναικεία μελοδράματα (The Immigrant), γκαγκστερικές ταινίες σε τόνους νουάρ (The Yards, Little Odessa), ρομαντικά δράματα (Two Lovers) ταινίες που σεβόταν τους κανόνες χωρίς ανατροπές και μετα-μοντέρνους νεωτερισμούς: ό,τι βρισκόταν στο κέντρο ήταν το έρεβος και το σκότος της ανθρώπινης ψυχής. Και τώρα στην ταινία The Lost City of Z είναι οι ίδιες αρχές του κλασικισμού που αναγνωρίζουμε. Τώρα, πολύ μακρυά από τον αστικό χώρο των προηγούμενων, το είδος είναι η εξωτική περιπέτεια, ή κατ’ άλλους η αποικιακή περιπέτεια.
Στο κέντρο βρίσκεται η ιστορία του Βρετανού εξερευνητή Percy Fawcett (το ρόλο υποδύεται Charlie Hunnam), ο οποίος πολύ μετά την Εποχή των Ανακαλύψεων, στις αρχές του 20ου αιώνα, αναζητούσε μανιωδώς τη χαμένη πόλη της Ζ στον Αμαζόνιο, ή κατ’ άλλους το μυθικό Ελντοράντο. Η αφήγηση, με αφετηρία το 1905 και κατάληξη το 1923, επικεντρώνεται στις διαδρομές του από τον πολιτισμένο και εν μέσω πολεμικών αναταραχών κόσμο προς τα σκότη της ζούγκλας του Αμαζονίου. Είναι τα εμπόδια, οι αντιξοότητες και οι δυσκολίες των διαδρομών στις οποίες εστιάζει, με τόνους επικούς, η δραματική πλοκή. Η οικογένεια ως ένας ασφαλές καταφύγιο, οι πλούσιοι πάτρωνες, η μαγεία μιας άναρχης φύσης, οι ιθαγενείς ως η ενσάρκωση του Αγρίου: αυτοί είναι οι πόλοι γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται οι δραματικές συγκρούσεις.
Αν κάποιος αναζητήσει το λογοτεχνικό ανάλογο αυτής της αφήγησης -που βασίζεται στην αληθινή ιστορία του ήρωα όπως καταγράφηκε στο βιβλίο του David Grann- πρέπει να σταθεί στο μυθιστόρημα Η καρδιά του σκότους (Heart of Darkness) του Joseph Conrad -και τη κινηματογραφική μεταφορά της στην ταινία Apocalypse Now (Francis Ford Coppola, 1979). Ως προς τους κινηματογραφικούς συγγενείς του είναι οι ταινίες του Werner Herzog -Aguirre, Wrath of God (1972) & Fitzcarraldo (1982)- που μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει.
Δεν είναι λοιπόν οι ηρωισμοί σ’ ό,τι επικεντρώνεται η αφήγηση. Είναι οι εμμονές του ήρωα, που σιγά- σιγά σκοτεινιάζουν τους τόνους. Καθώς εισέρχεται στους εξωτικούς τόπους, καθώς μαγεύεται από το πάθος των εξερευνήσεων και των ανακαλύψεων, ο ήρωας κυριεύεται από τις εμμονές του: απεκδύεται του δυτικού πολιτισμού και ενσωματώνεται στην αγριότητα του τοπίου. Και είναι αυτή η σταδιακή μεταλλαγή, μέχρι της πλήρους απορρόφησης του από τον άγρια ζούγκλα και την κατανίκηση του από την Αγριότητα, που παρακολουθούμε στη διάρκεια της ταινίας...
Δημήτρης Μπάμπας
