του Mikhail Kalatozov

Ξεχασμένη για σχεδόν 30 χρόνια, η ταινία Είμαι η Κούβα (Soy Cuba / Ja Kuba) ανακαλύφθηκε από το δυτικό κοινό μόλις το 1992, στο Φεστιβάλ του Telluride. Γυρισμένη τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, μέσα στην καρδιά του Ψυχρού πολέμου, και με προφανή την πολιτική της σκοπιμότητα - είναι μια ταινία προπαγάνδας ενάντια στον ιμπεριαλισμό- αντιμετώπισε προβλήματα από τους ιθύνοντες των χωρών παραγωγής της. Η προβολή και η δημοσιότητα που γνώρισε στην Αμερική, οι εκθειαστικοί ύμνοι από αμερικάνικους κριτικούς και σκηνοθέτες -μεταξύ των οποίων και οι Martin Scorsese και Francis Ford Coppola- μοιάζουν εκ πρώτης όψεως ως ένα παράδοξο φαινόμενο.
Όμως αυτή η ταινία, πέρα από ένας ύμνος στην Κουβανέζική επανάσταση, είναι και μια καλλιτεχνική δημιουργία εμπνευσμένη και εμποτισμένη από την αίσθηση που δημιούργησε η ίδια η χώρα -η Κούβα- και ο λαός της σε δύο ανθρώπους που ήρθαν από πολύ μακριά: τον ποιητή Yevgeny Yevtushenko και τον σκηνοθέτη Mikhail Kalatozov (Μιχαήλ Καλατόζοφ) -είναι το κουβανέζικο αντίστοιχο του Que Viva Mexico του Eisenstein.
Το οπτικό της ύφος, οι εικόνες, ο φρενήρης ρυθμός της: αυτά τα στοιχεία κάνουν την ταινία να υπερβαίνει τους περιορισμούς που έθεταν οι συνθήκες παραγωγής της. Η ταινία διαδραματίζεται στην προεπαναστατική Κούβα: η νυχτερινή Αβάνα που θυμίζουν την Dolce Vita του Φελίνι, αγρότες που βάζουν φωτιά στις καλλιέργειες για να μην καταλήξουν στα χέρια της United Fruit Co, φοιτητές που αγωνίζονται ενάντια στο καθεστώς, μαχητές του αντάρτικου στρατού του Φιντέλ Κάστρο. Ο σκηνοθέτης Mikhail Kalatozov δηλώνει: "Δεν επέλεξα έμπειρους ηθοποιούς- κάποιοι δεν έχουν παίξει ποτέ, ενώ άλλοι είναι απλά στο ξεκίνημα. Πιστεύω ότι ο κινηματογράφος δεν απαιτεί επαγγελματίες ηθοποιούς, γιατί αυτό που μετρά περισσότερο από ο,τιδήποτε είναι η ανθρώπινη παρουσία. Αυτό είναι που δημιουργεί έναν χαρακτήρα στη μεγάλη οθόνη".
Στις εικόνες και στα πρόσωπα της ταινίας διακρίνουμε τόσο την έξαψη και τον πυρετό μιας Επανάστασης, όσο και κάτι από την μοναδική ατμόσφαιρα του νησιού. Όπως έγραψε και ένας αμερικάνος κριτικός, ο 61χρονος και βραβευμένος στις Κάνες Kalatozov, μ' αυτήν του την ταινία, για ένα νησί στα πρόθυρα της Επανάστασης, δημιούργησε ένα καινούριο κινηματογραφικό είδος: τον "ψυχεδελικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό".
Γεννημένος στην Τιφλίδα της Γεωργίας, ο Mikhail Kalatozov σπούδασε οικονομία. Στον χώρο του κινηματογράφου βρέθηκε το 1925: στην αρχή ως ηθοποιός και στην συνέχεια ως μοντέρ και σκηνοθέτης. Παρ' όλα τα προβλήματα που αντιμετώπισε από τους ιθύνοντες πριν από τον πόλεμο -κατηγορήθηκε για "αρνητισμό" και απαγορεύτηκε η προβολή σε δύο ταινίες του- υπήρξε διοικητικός υπεύθυνος στον χώρο του κινηματογράφου αλλά και πολιτιστικός εκπρόσωπος της Σοβιετικής Ένωσης στο Λος Άντζελες. Μαζί με τον Ολλανδό ντοκιμαντερίστα Joris Ivens και τους Γάλλους σκηνοθέτες Chris Marker και Agnes Varda, πήγε στην Κούβα μετά την Επανάσταση για να βοηθήσει στην οργάνωση του κουβανέζικου κινηματογράφου. Η ταινία που τον έκανε ευρέως γνωστό είναι η βραβευμένη στο Φεστιβάλ των Κανών Όταν πετούν οι γερανοί/ Letyat Zhuravli/ The Cranes Are Flying (1957). Γύρισε μεταξύ άλλων και τις ταινίες: Sol Svanetii (1928), Dzhim Shuante (1930), Slepaya (1930), Gvozd V Sapoge (1931), Valeri Chkalov/ The Red Flyer/ Wings of Victory (1941), Zagovor Obrechennykh (1950), Vikhri Vrazhdebnye (1953), Vernye Druzya / True Friends (1954), Pervyy Eshelon (1955 ), Όταν πετούν οι γερανοί / Letyat Zhuravli/ The Cranes Are Flying (1957), Neotpravlennoye Pismo/ The Letter That Was Never Sent (1960), I Am Cuba / Soy Cuba / Ja Kuba (1964), La Tenda Rossa/ Krasnaya Palatka / The Red Tent (1969)