του Errol Morris (1)

Ο Douglas Sirk (2), έκανε μερικές από τις πιο υπερβολικά καταθλιπτικές ταινίες, στην ιστορία του Χόλιγουντ. Υπάρχουν τόσο πολλές εικόνες απόλυτης θλίψης και μοναξιάς στις ταινίες του Sirk: η Dorothy Malone, μόνη και εγκαταλελειμμένη με την μινιατούρα ενός πύργου γεώτρησης πετρελαίων στα χέρια της, στην ταινία Written on The Wind -ο Fred MacMurray στο There's Always Tomorrow κοιτάζοντας το αεροπλάνο της Barbara Stanwyck, η τελευταία του ευκαιρία για ευτυχία -η Jane Wyman στο All that Heaven Allows κοιτάζοντας, την ημέρα των Χριστουγέννων, την άδεια οθόνη της τηλεόρασης, ένα δώρο από τα εγωιστικά και αδιάφορα για αυτήν παιδιά της. Αλλά η πιο καταθλιπτική και θλιβερή εικόνα από όλες (και ναι, είναι το αγαπημένο μου πλάνο σε ταινία) προέρχεται από την ταινία The Tarnished Angels την πιο γελοία και ταυτόχρονα την πιο δυνατή τραγωδία του Sirk. Βασισμένη στο μυθιστόρημα του Ουίλλιαμ Φώκνερ, Pylon, η ταινία The Tarnished Angels αφηγείται την ιστορία αεροπόρων επίδειξης, την εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, οι οποίοι ρισκάρουν την ζωή τους με αντάλλαγμα αμφιβόλου αξίας έπαθλα. Ο Rock Hudson είναι ο ντόπιος δημοσιογράφος, ο Robert Stack ένας πιλότος, ο Jack Carson ο έμπιστός του μηχανικός και η Dorothy Malone η σύζυγός του. Ο Stack είναι απογοητευμένος και κενός συναισθημάτων, ο Carson χωρίς καμία ελπίδα ερωτευμένος με την Malone, μία αγάπη που ποτέ δεν θα βρει ανταπόκριση.
Κατά την διάρκεια μιας επίδειξης τα φτερά του αεροπλάνου του Stack χτυπάν στον τελευταίο πυλώνα και το αεροπλάνο τυλίγεται στις φλόγες. Καθώς βυθίζεται προς το πλήθος που βρίσκεται στις κερκίδες, ο Stack καταφέρνει να κατευθύνει το αεροπλάνο στην παρακείμενη λίμνη και να πεθάνει ως ήρωας. Βρισκόμαστε στην αγρυπνία του. Μετά βρισκόμαστε έξω στον δρόμο μόνοι με τον Carson. Ο φακός αρχίζει να εστιάζει … και εστιάζει … και εστιάζει. Στην αρχή η σκέψη μας είναι : εστιάζει σε κάτι, σε κάτι πίσω από τον Carson. Και μετά η αλήθεια αποκαλύπτεται: δεν εστιάζει ΠΟΥΘΕΝΑ. Και μαθαίνουμε -το πλάνο μας το λεει- ότι ο Carson δεν πρόκειται να πετύχει αυτό που θέλει. Είναι η στιγμή στην ταινία - ο πυρήνας συναισθημάτων της- όπου αντιλαμβανόμαστε ότι όλη η ιστορία της ταινίας αφορά τον Carson, αφορά τις κατεστραμμένες ελπίδες του, την αδυναμία του και το ότι δεν έχει τίποτε και πότε δεν θα έχει κάτι.
Ο Rainer Werner Fassbinder (3) κάποτε δήλωσε για την ταινία The Tarnished Angels: "Σπάνια έχω νιώσει τόσο πολύ φόβο και μοναξιά, όσο σ' αυτήν την ταινία". Και αυτός ήξερε.
Και τώρα η δική μου εικόνα θλίψης και μοναξιάς. Είχα προσκληθεί μαζί με την πρώτη μου ταινία Gates Of Heaven (4) το 1979 στο Φεστιβάλ του Βερολίνου, όπου είχα την ευκαιρία να συναντήσω τον Sirk και να του πω ότι έκανε τις μεγαλύτερες τραγωδίες μετά τον Σοφοκλή. Χρειάστηκε κάποια επιμονή, αλλά τελικά κατάφερα, να τον πείσω να έρθει σε μία προβολή της ταινίας μου. Στον μέσο της προβολής σηκώθηκε για να φύγει. Τον ικέτευσα προσπαθώντας να τον πείσω να μείνει. Απρόθυμα συμφώνησε να μείνει μέχρι το τέλος. Φεύγοντας από την αίθουσα προβολής μου είπε: "Ξέρεις αυτό δεν είναι μία ταινία. Είναι προβολή διαφανειών".

(Δημοσιεύτηκε στο αμερικάνικο κινηματογραφικό περιοδικό Premiere τεύχος June 1993. Απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)

1 Errol Morris (1948-). Αμερικάνος σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ. Σπούδασε Ιστορία και Φιλοσοφία. Τα ντοκιμαντέρ του δημιούργησαν αίσθηση τόσο για την πρωτότυπη θεματολογία τους όσο και για τις αισθητικές καινοτομίες τους. Φιλμογραφία: Gates Of Heaven (1978), Vernon, Florida (1981), The Thin Blue Line (1988), A Brief History Of Time (1992) , The Dark Wind (ταινία μυθοπλασίας, 1994), A Brief History Of Time (1992), Fast, Cheap and Out Of Control (1997).

2 Douglas Sirk (1900-1987). Γερμανός σκηνοθέτης, του οποίου το έργο αποτελείται κυρίως από "γυναικεία μελοδράματα" που σκηνοθέτησε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στο Χόλιγουντ. Σημαντικότερες του ταινίες: Magnificent Obsession (1954), All That Heaven Allows (1955), Written On The Wind (1956), A Time To Love And A Time To Die (1958) και Imitation Of Life (1959). Υποτιμημένες οι ταινίες στην εποχή τους, αναγνωρίστηκαν κυρίως από τους Βρετανούς κριτικούς στις αρχές της δεκαετίας του 70.

3 Rainer Werner Fassbinder (1945 - 1982). Γερμανός σκηνοθέτης του οποίου το έργο είναι επηρεασμένο από τις ταινίες του Douglas Sirk. Πέθανε από υπερβολική δόση κοκαΐνης και υπνωτικών χαπιών.

4 Gates Of Heaven (Errol Morris, 1978). Ντοκιμαντέρ με θέμα τα κοιμητήρια κατοικίδιων ζώων και τους ιδιοκτήτες τους στην Νότια Καλιφόρνια.