(Η ψυχή και το σώμα)
της Ildikó Enyedi

«Το όνειρο είναι η απόδειξη ότι μια από τις βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου είναι το να φαντάζεται και να ονειρεύεται αυτό που δεν έχει υπάρξει.»
 (Μίλαν Κούντερα)

Το αποστειρωμένο και ψυχρό περιβάλλον ενός σφαγείου έξω από τη Βουδαπέστη γίνεται το σκηνικό γνωριμίας δυο φαινομενικά ασύμβατων αλλά το ίδιο μοναχικών ανθρώπων. Εκείνος, μεσήλικας και περίεργα παρατηρητικός, είναι ο οικονομικός διευθυντής της επιχείρησης. Εκτός από μια μόνιμη δυσθυμία τον βαραίνει και ένα ανάπηρο χέρι. Εκείνη, νεότερη, έρχεται ως επόπτρια ποιοτικού ελέγχου και η υπέρμετρα συγκρατημένη συμπεριφορά της, στα όρια σχεδόν του αυτισμού, εκπέμπει φόβο και μοναξιά. Υπερβολικά τυπική και απόμακρη, λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένη μηχανή και αποφεύγει κάθε είδος σωματικής επαφής. Παρόλο που ο άντρας φαίνεται να έχει αφήσει πίσω του κάθε διάθεση για ερωτικές περιπέτειες, η αλλόκοτη και αιθέρια παρουσία της κοπέλας τού εξάπτει από την αρχή το ενδιαφέρον. Και ενώ στη διάρκεια της ημέρας οποιαδήποτε απόπειρα επικοινωνίας τους αποβαίνει άκαρπη, οι δυο ήρωες συναντιούνται κάθε νύχτα στα όνειρά τους, ένα ζευγάρι ελαφιών στη μέση ενός πανέμορφου χιονισμένου δάσους.
Η ταινία On Body and Soul/ Η ψυχή και το σώμα της Ildikó Enyedii στήνεται πάνω σε μια διαρκή αντιπαράθεση, που επαναλαμβάνεται με τρόπο σχεδόν τελετουργικό. Από τη μια το σφαγείο με τις άκρως ρεαλιστικές, αποτρόπαιες σκηνές σφαγής και τεμαχισμού των βοοειδών και από την άλλη το παγωμένο τοπίο ενός ατμοσφαιρικού παραμυθιού με επίκεντρο ένα ζευγάρι ελαφιών. Ο τρόπος κινηματογράφησης των δύο τοπίων παραμένει σταθερά ο ίδιος. Τα ίδια κοντινά πλάνα, το ίδιο έντονα διαυγές φως. Ό,τι αποτελεί ωστόσο καλλιτεχνικό επίτευγμα είναι ο τρόπος που η ταινία γλιστράει από τον ένα κόσμο στον άλλον. Σαν κάποιες αόρατες δυνάμεις να συνδέουν τους δύο κόσμους, όπως ακριβώς και τους ήρωες και η ωμή ή δυσλειτουργική (στην περίπτωσή τους) σωματικότητα να διαχέεται στο ονειρώδες κρυσταλλικό τοπίο του δεύτερου σκηνικού. Μια κρυπτογραφική επικοινωνία αλλά και μια δραστηριότητα αισθητική. Προπάντων όμως μια μαγική απόδραση από μια πεζή πραγματικότητα σε έναν ονειρώδη αλλά αυθεντικό τόπο.
Αυτή η διττότητα, που ξεκινάει από τον τίτλο και συνεχίζεται με τους δύο κόσμους της ταινίας διατρέχει μια κινηματογραφική αφήγηση που προσεγγίζει -σε σύγκριση με παλιότερες ταινίες της σκηνοθέτιδας- πιο παραδοσιακές φόρμες. Η εκλεπτυσμένη σκληρότητα της κοπέλας που έχει τις ρίζες της σε ένα τραυματικό παρελθόν το οποίο δεν αποκαλύπτεται ποτέ, το κυνικό αλλά και πνευματώδες χιούμορ του άντρα που απλά καλύπτει μια απύθμενη μοναξιά, η βαρβαρότητα και η κοινοτοπία της καθημερινής ζωής, η καθαρότητα και η ευγένεια της εσωτερικής ύπαρξης από την άλλη. Αλλά και αφηγηματικά η ταινία ολισθαίνει εύκολα από το λογικοφανές στο παράδοξο. Από το απίθανο κωμικό εύρημα που οδηγεί στην αποκάλυψη των ονείρων ως την τραγελαφική εξέλιξη μιας καταλυτικής για την τελική έκβαση σκηνής, η σκηνοθέτιδα κοιτάζει πάντα τη σκοτεινή ανθρώπινη πλευρά με χιούμορ, συμπάθεια και ποιητική διάθεση.
Ο Εντρέ και η Μαρία, οι ήρωες του On Body and Soul θα μπορούσαν άνετα να έχουν ξεπηδήσει μέσα από τις σελίδες ενός έργου του Μίλαν Κούντερα, μια αναπάντεχη γλυκόπικρη ιστορία από τους γελοίους του έρωτες, απόλυτα ρεαλιστική και ρομαντική ταυτόχρονα. Το δίπολο τραγικού- κωμικού που χαρακτηρίζει τα πρώιμα κυρίως έργα του Τσέχου συγγραφέα και ένας πικρός σαρκασμός που μετουσιώνεται με ονειρικό τρόπο σε κάτι απολύτως ανθρώπινο και αναγκαίο είναι εμφανώς ορατά στην ταινία. Στην πραγματικότητα ωστόσο οι ήρωες κινούνται κι εδώ στον γνωστό ιδιόμορφο κόσμο της Enyedi, όπου η μαγεία και ο ρεαλισμός βρίσκονται σε απαράμιλλη συμφωνία. Πίσω από ένα ζωώδες και κοινωνικά γκροτέσκ περιβάλλον με αναπάντεχες, σουρεαλιστικές σχεδόν τροπές κρύβεται ένας κόσμος αινιγματικός και ευαίσθητος που τείνει περισσότερο προς την εκκεντρικότητα παρά προς έναν αφελή ρομαντισμό. Η παραδοξότητά του είναι αυτή που συνιστά τον πυρήνα της ταινίας.

της Καλλιόπης Πουτούρογλου [Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]