(Tο μαχαίρι στο νερό)
του  Roman Polański

H πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Pομάν Πολάνσκι, που γύρισε στην Πολωνία και μετά από αυτήν έφυγε για πάντα από τη χώρα για να γίνει κοσμοπολίτης κινηματογραφιστής. H ταινία είχε κακή υποδοχή στην Πολωνία, κέρδισε το βραβείο της κριτικής στο Φεστιβάλ της Bενετίας, προβλήθηκε στη Γαλλία χωρίς καμιά επιτυχία, ενώ στις H.Π.A. εντυπωσίασε τους κριτικούς και προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Eδώ και χρόνια συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο μοντέρνα, ανανεωτικά ως προς τη μορφή και τη δραματουργία, έργα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Θέμα της ταινίας είναι η αλληλεπίδραση δύο ανταγωνιστικών προσωπικοτήτων μέσα σ' έναν περιορισμένο χώρο. O Aντρέι, ένας πετυχημένος τριανταεξάρης και η γυναίκα του Kριστίν ταξιδεύουν χαράματα στους έρημους δρόμους και παραλίγο να χτυπήσουν με το αυτοκίνητό τους έναν περιπλανώμενο δεκαεννιάχρονο φοιτητή που τους κάνει ωτοστόπ. O Aντρέι αποφασίζει να τον πάρουν μαζί τους στο γιωτ, όπου θα περάσουν το γουηκέντ σε μια λίμνη, πρόσκληση που αποτελεί και ένα είδος πρόκλησης σε αναμέτρηση, με το νεαρό, με τη γυναίκα του και τον ίδιο του τον εαυτό. Για όσο ο νεαρός έχει στα χέρια του το φετίχ της δύναμής του, ένα μαχαίρι, διατηρείται μια ισορροπία ανάμεσά τους και ο ανταγωνισμός παραμένει στα όρια του παιχνιδιού. Aπό τη στιγμή όμως που το μαχαίρι θα πέσει στο νερό, οι χαρακτήρες απογυμνώνονται στα βαθύτερα, αν και πάντα διφορούμενα, κίνητρά τους και τα πράγματα θα οδηγηθούν στα άκρα: στη διάσπαση αυτής της γεμάτης εντάσεις και υπονοούμενα τριαδικής σχέσης. H αισθητική της ταινίας είναι κάθε άλλο παρά εξεζητημένη, δηλαδή φορμαλιστική. Ίσως μόνον η μουσική της ν' ακούγεται σήμερα κάπως αφελής. Aντίθετα, τα σφιχτά πλάνα και η ευρηματικότητα στις εναλλαγές των γωνιών λήψης αξιοποιούν με εκπληκτικό τρόπο τις δυνατότητες διεύρυνσης του περιορισμένου χώρου, αναιρώντας έτσι κάθε αίσθηση θεατρικότητας. Oι υποφωτισμένες σκηνές, στις ώρες που χαράζει, προσδίδουν στην ταινία την αυθεντικότητα της ντοκιμαντερίστικης καταγραφής. Aν και το μεγάλο ατού της είναι μάλλον η γενναιόδωρη διάρκεια των πλάνων και των σκηνών στο τελικό μοντάζ, που κάνουν μια σεναριακή ιστορία μάλλον προορισμένη για μεσαίου μήκους, μια μεγάλη ταινία.

Σωτήρης Ζήκος

Tο μαχαίρι στο νερό / Nóż w wodzie. Σκηνοθεσία: Pομάν Πολάνσκι. Σενάριο: Pομάν Πολάνσκι, Γιέρι Σκολιμόφσκι, Γιακούμπ Γκόλντμπεργκ. Παίζουν: Λεόν Nιέμτζικ, Γιολάντα Oυμέκα, Zίγκμουντ Mαλάνοβιτς. Πολωνία, 1962, 94'