(Μπέργκμαν: Ένας αιώνας)
της Margarethe von Trotta
(το σημείωμα της σκηνοθέτιδος)

Γιατί αποφάσισα να γυρίσω το πρώτο μου ντοκιμαντέρ, έπειτα από 24 ταινίες;
Ακόμα και εγώ η ίδια, σταδιακά, άρχισα να ανακαλύπτω τους λόγους: Οι ταινίες του Μπέργκμαν, τις οποίες είχα ανακαλύψει ως νεαρή φοιτήτρια στο Παρίσι, έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην καριέρα μου. Μπορεί, μάλιστα, να είναι αυτές ο λόγος που μου γεννήθηκε η επιθυμία να γυρίσω δικές μου ταινίες. Έτσι αποφάσισα να ξεκινήσω αυτό το προσωπικό ταξίδι.
Θυμάμαι τον Μπέργκμαν να φτάνει στο Μόναχο το 1976/1977, πριν από 40 και βάλε χρόνια, την στιγμή που ετοιμαζόμουν να γυρίσω την πρώτη μου ταινία. Γνώρισα τον ίδιο τον Δάσκαλο, για πρώτη φορά, σε αυτή την πολύ σημαντική στιγμή της καριέρας μου.
Όταν τον συνάντησα ξανά, πολύ αργότερα, ως μέλος της Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου (ήταν το 1990 και με είχε ο ίδιος, προσωπικά, επιλέξει ως μέλος της Επιτροπής όπως και τους υπόλοιπους) μου είπε πως είχε δει την ταινία μου «Marianne and Juliane» πολλές φορές και πως κάθε φορά έβρισκε και κάτι νέο. Μου είπε πως ήταν δυστυχισμένος και απογοητευμένος εκείνη την περίοδο και πως η ταινία μου του έδωσε κουράγιο. Αρχικά θεώρησα πως μου έκανε μια φιλοφρόνηση για να με ενθαρρύνει ως δημιουργό, αλλά δύο χρόνια αργότερα, όταν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Γκέτεμποργκ τού ζήτησε μια λίστα με τις αγαπημένες του ταινίες η δική μου ήταν μία από τις έντεκα που επέλεξε. Ήμουν η νεότερη και μόνη γυναίκα σκηνοθέτης της λίστας.
Όπως είναι φυσικό, αναρωτήθηκα τι ήταν αυτό που είχε συγκινήσει τόσο τον Μπέργκμαν στην ταινία του ώστε να την βάλει στη λίστα του. Τώρα, μετά από πολύ προβληματισμό, συνειδητοποίησα πολλά θέματα που λογικά συγκίνησαν τον Μπέργκμαν: το πόσο υπέφεραν τα παιδιά στην αυστηρή προτεσταντική οικογένεια (η αυστηρότητα ως μέσο διαπαιδαγώγησης υπάρχει στην ταινία του «Fanny and Alexander»), το ότι ο πατέρας ήταν κληρικός (όπως ο δικός του), οι διαφορετικές αδερφές. Ακόμα και μεμονωμένες σκηνές: ο πατέρας που κάνει κήρυγμα από τον άμβωνα στον εφιάλτη μιας από τις αδερφές (υπάρχει φωτογραφία του πατέρα του Μπέργκμαν στον άμβωνα εκκλησίας στη Στοκχόλμη που μοιάζει καταπληκτικά), η σκηνή πριν από το ανοιχτό φέρετρο (ο Μπέργκμαν είχε κάποτε κλειδωθεί ένα ολόκληρο βράδυ μέσα σε ένα νεκροτομείο), το σταδιακό fading στα πρόσωπα των αδερφών όπως στην ταινία «Persona», η εικόνα της σταύρωσης, που μοιάζει πολύ σε μια ανάλογη μέσα στην εκκλησία της Στοκχόλμης που προανέφερα.
Τέτοιου είδους ανακαλύψεις ελπίζω να κάνω και σε άλλες ταινίες της λίστας του. Στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, θα αποκωδικοποιήσουμε τις υπόλοιπες ταινίες που βρίσκονται στη λίστα του Μπέργκμαν, με βάση τα δικά μας ευρήματα και συζητώντας και με άλλους. Θα προσπαθήσω να εντοπίσω τις υπόλοιπες ταινίες που ανέφερε (μεταξύ αυτών έργα των Σιόμπεργκ, Κουροσάβα, Φελίνι, Τσάπλιν, Ντάιερ, Ουάιλντερ…) και να εντοπίσω τι άλλο τον συγκίνησε και τον ενέπνευσε στις ταινίες αυτές. Στο ντοκιμαντέρ χρησιμοποιώ αποσπάσματα ταινιών μου («Marianne and Juliane», «Love and Fear», «Sisters, or the Balance of Happiness», «Vision»)για να καταδείξω πόσο πολύ με επηρέασε.
Ένα βασικό στοιχείο που επανέρχεται συνέχεια του Μπέργκμαν είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο, γι’ αυτό και θεωρείται Ο σκηνοθέτης των γυναικών. Θα δώσω ιδιαίτερη προσοχή στους πολλούς γυναικείους χαρακτήρες του έργου του καθώς πάντα επέλεγε τις ομορφότερες και τις καλύτερες γυναίκες ηθοποιούς της Σουηδίας: Εύα Ντάλμπεκ, Χάριετ Άντερσον, Μπίμπι Άντερσον, Ίνγκριντ Τούλιν, Γκούνελ Λίντμπλομ, Λιβ Ούλμαν και Λένα Όλιν. Μίλησα με την Γκούνελ Λίντμπλομ και την Λιβ Ούλμαν όχι μόνο για τη συνεργασία τους με τον Μπέργκμαν, αλλά και για τη δική τους σκηνοθετική πορεία, καθώς ο Μπέργκμαν τις ενθάρρυνε και τις βοήθησε πολύ να κάνουν δικές τους ταινίες. Όπως μου εκμυστηρεύτηκε η Γκούνελ Λίντμπλομ «Ήταν ένας από τους ελάχιστους άνδρες σκηνοθέτες που ενδιαφερόταν ειλικρινά για το τι συμβαίνει στους γυναικείους χαρακτήρες».
Ο Μπέργκμαν πάντα παρατηρούσε σε βάθος τις γυναίκες και με βάση τις παραμέτρους του τεστ Μπέχντελ (υπάρχουν τουλάχιστον δύο γυναικείοι χαρακτήρες; Αυτές οι γυναίκες έχουν κοινές σκηνές και αν ναι, μιλάνε για κάτι άλλο πέρα από άνδρες;) ο Μπέργκμαν θα αρίστευε στο εν λόγω τεστ πολλές δεκαετίες πριν…

Δραματουργική Δομή της Ταινίας
Θα καθοδηγώ το κοινό μέσω αφήγησης, τοποθεσιών όπου γυρίστηκαν οι ταινίες του Μπέργκμαν και όπου έζησε κάποιες περιόδους της ζωής του. Θα συναντήσω τους φίλους του, κάποια από τα παιδιά του και ανθρώπους που τον συντρόφευσαν στη διάρκεια της ζωής του, ενώ μέσα από συζητήσεις με άλλους σκηνοθέτες θα μάθω τι τους ενέπνεε στον Μπέργκμαν.
Θα ξεκινήσω από το Παρίσι, όπου ζω τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά θα ακολουθήσει το Μόναχο, όπου έζησε ο Μπέργκμαν για πολλά χρόνια. Έτσι θα συνδυάσω τη σχέση του Μπέργκμαν με τη Γαλλία και τον γαλλικό κινηματογράφο με τα χρόνια του στη Γερμανία.
Μέσα από το ταξίδι μου στη φιλμογραφία του και προκειμένου να «επισκεφθώ» ους γυναικείους χαρακτήρες των έργων του, τις γυναίκες –της μεγάλης οθόνης, αλλά και της προσωπικής του ζωής- και για να διερευνήσω την επιρροή που έχει σήμερα, θα μιλήσω για τον Μπέργκμαν της μεγάλης οθόνης και της αληθινής ζωής.
Θα συνομιλήσω με συναδέλφους μου για να μου πουν τον αντίκτυπο που είχε σε εκείνους και στο έργο τους ο Μπέργκμαν. Μεταξύ αυτών θα μιλήσουμε με την Λιβ Ούλμαν, τον Κάρλος Σάουρα, τον Μπίλι Ογκόστ, τον Φρανσουά Οζόν, τη Μία Χάνσεν-Λόβε, τον Πέδρο Αλμοδόβαρ, τον Βιμ Βέντερς, τον Ρούμπεν Όστλουντ και άλλους Ευρωπαίους δημιουργούς. Οι συναντήσεις θα λάβουν χώρα στο Παρίσι, αλλά και σε διάφορες τοποθεσίες της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Γαλλίας, της Γερμανία, της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Και κάτι για να έχουμε σε προσμονή: σε μία από τις προβολές κάλεσα τον Μαξ Φον Σίντοφ, που ζει στη Γαλλία. Έχει αρνηθεί για χρόνια να μιλήσει για τον Μπέργκμαν. Άραγε θα έρθει; Αυτό το ερώτημα θα τεθεί στην αρχή της ταινίας… Αν έρθει, θα τον ρωτούσα πώς βλέπει σήμερα τις ταινίες του Μπέργκμαν και το δικό του ρόλο σε αυτές; Και ακόμα, τι τον συνδέει με τον Μπέργκμαν σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο κινηματογραφικής ιστορίας.

(πηγή σημειώσεις για την παραγωγή)