(Μία ταινία με 22 ιστορίες πάνω σε 6 θέματα)

της Καλλιόπης Πουτούρογλου
[Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]

Η σπονδυλωτή ταινία «Stories on Human Rights» είναι το πρώτο κινηματογραφικό project που ένωσε 25 μεγάλους σκηνοθέτες και βίντεο- καλλιτέχνες στη δημιουργία ενός ενιαίου κινηματογραφικού έργου με θέμα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Αποτελείται από 22 αυτόνομες ταινίες μικρού μήκους εμπνευσμένες από 6 θεματικές της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: πολιτισμός, ανάπτυξη, αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη, περιβάλλον, φύλο και συμμετοχή. Με αφορμή την 60η επέτειο της υπογραφής της Διακήρυξης (Δεκ.2008) και με πρωτοβουλία του Ανώτατου Επιτρόπου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η μη κυβερνητική οργάνωση Art for the World προχώρησε στην παραγωγή του project, που εκτός από την ταινία περιλαμβάνει και την έκδοση βιβλίου με συνεντεύξεις, φωτογραφίες αλλά και κείμενα διεθνώς αναγνωρισμένων συγγραφέων.
Οι τρίλεπτες ταινίες του project προβάλλονται με έναν αντισυμβατικό τρόπο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, έως τις 30-1-2010 , η κάθε μία σε διαφορετικό χώρο και σε «διάλογο» με τα αρχαιολογικά εκθέματα. Ο επισκέπτης θα πρέπει να τις αναζητήσει ανάμεσα στις μόνιμες εκθέσεις του Μουσείου και στις αντίστοιχες θεματικές υποενότητες. Έτσι το «Dangerous games» της Marina Abramovic συνομιλεί με τα αρχαία όπλα των Μακεδόνων, ενώ το «What about me?» των Keret&Geffen με το εμπόριο και τις μετακινήσεις. Αν και οι ταυτίσεις δεν είναι πάντα ευδιάκριτες, η ανορθόδοξη αυτή σύνδεση παρελθόντος- παρόντος και η ένταξή της σε ένα παγκόσμιο ιστορικογεωγραφικό περιβάλλον καθιστά ενδιαφέρουσα τη συγκεκριμένη εκθεσιακή πρόταση.

Όταν η κινηματογραφική τέχνη συναντά τις παγκόσμιες ανθρωπιστικές αξίες.
«Τι σημαίνει αξιοπρέπεια;» ρωτάει ο Μαυριτανός σκηνοθέτης Abderrahmane Sissako στην ταινία του « What does Dignity mean?», αλλά κανένα από τα ερωτηθέντα πρόσωπα δεν μπορεί να του δώσει μια απάντηση. Ή μήπως σε έναν κόσμο ανισοτήτων και στέρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η απάντηση βρίσκεται στα ίδια τα πρόσωπα, στην εικόνα που καλύπτει την αμηχανία του λόγου ; Με παρόμοιο τρόπο αλλά με διαφορετικά μέσα ο καθένας, κινηματογραφικοί δημιουργοί από διαφορετικές γωνιές του πλανήτη δίνουν τη δική τους απάντηση σε βασικά ζητήματα που αφορούν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και την παραβίασή τους. Με κυρίαρχο εκφραστικό μέσο την εικόνα και τη χρήση συχνά μιας εικαστικής γλώσσας, καταθέτει ο καθένας τους τη δική του κριτική ματιά και ευαισθησία, ανάγοντας την αφηγηματική δύναμη της κινηματογραφικής τέχνης σε ιδανικό μέσο προώθησης των ανθρωπιστικών αξιών.

Voyage, Walter Salles & Daniela Thomas (Βραζιλία)
Το μακρύ ταξίδι ενός νέου κατά τη διάρκεια μιας μέρας, από τη φτώχεια των φαβέλων του Ρίο ντε Τζανέιρο σε ένα πλούσιο αστικό προάστιο, ξένο ως προς τη φυλετική και κοινωνική του ταυτότητα, ξεκινά σαν μια σκοτεινή ιστορία . Ο φακός εστιάζει στο σκούρο δέρμα του σώματος και στο πρόσωπο του νεαρού και τον ακολουθεί στο μισοσκόταδο μιας παραγκούπολης που ξυπνάει. Στα χέρια του μια θήκη που το περιεχόμενό της μας είναι άγνωστο. Το πέρασμά του από τα στενά σοκάκια της φτωχογειτονιάς προκαλεί την περιέργεια όσων τον συναντούν. Αργότερα, όταν ο νεαρός ταξιδεύει με το λεωφορείο ή το τρένο , η παρουσία του εγείρει βλέμματα καχυποψίας και ανασφάλειας. Ο ίδιος, στη διάρκεια αυτής της διαδρομής, σταδιακά βυθίζεται στο σκοτεινό κόσμο των σκέψεων και της κούρασης. Μέχρι που η θήκη ανοίγει και αποκαλύπτεται ένα κλαρινέτο. Το σκηνικό αλλάζει εντελώς, φωτισμένο από τη μαγεία της μουσικής και την ομορφιά της νεαρής ορχήστρας. Μέσα από την απρόβλεπτη εξέλιξη αυτού του ταξιδιού αναδεικνύεται ένα επικίνδυνο πλέγμα προκαταλήψεων και κοινωνικών στερεοτύπων.

Impasse , Bram Schouw (Oλλανδία)
Μια αναπάντεχη νυχτερινή συνάντηση στο βαγόνι ενός τρένου, ανάμεσα σε ένα νεαρό ναζί και μια γοητευτική έγχρωμη γυναίκα. Ένα παιχνίδι βλεμμάτων, αμήχανο αλλά τολμηρό. Λόγος που δεν τολμά να εκφραστεί. Απόπειρα επικοινωνίας που δεν ολοκληρώνεται. Αδιέξοδο. Όταν η κοπέλα κατεβαίνει, η απότομη στροφή του άντρα θα αποκαλύψει το απεχθές σύμβολο, τεράστιο τατουάζ στο πίσω μέρος του ξυρισμένου κεφαλιού. Η εξαιρετική φωτογραφία και η οπτική γωνία της κάμερας, τα κοντινά πλάνα των προσώπων και η διασταύρωση βλεμμάτων που διακόπτεται από την ταχύτητα της νυχτερινής διαδρομής, δημιουργούν μια επικίνδυνα λεπτή ισορροπία, μια αμφιταλάντευση ανάμεσα στο φαινομενικό και το ανομολόγητο. Η μετάβαση από την εικόνα του αρχικού πλάνου, με το ψυχρό προφίλ του άντρα μπροστά από την αφίσα, στο σιωπηλό «διάλογο» της επόμενης σκηνής διαγράφει το πέρασμα από μια επικίνδυνη ιδεολογική κατασκευή σε μια εμπειρία βαθύτατα αληθινή και ανθρώπινη. Μια ανεπαίσθητη σωματική επαφή θα στιγματίσει το τέλος αυτής της συνάντησης. Επαφή που βάζει σε δοκιμασία και καταργεί για λίγο την επιβεβλημένη απόσταση. Η ταινία βραβεύτηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ του Άμστερνταμ με ειδική μνεία για την καλύτερη μικρού μήκους ταινία. (Special Mention for the Best International Short Film)

Black Breakfast, Jia Zhang-Ke (Κίνα)
Η περιπλάνηση μιας φωτογράφου σε μια βιομηχανική περιοχή της Κίνας, που θυσιάζει το φυσικό και πολιτισμικό της περιβάλλον στο βωμό της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης. Η γυναίκα γίνεται μάρτυρας μιας καταστροφής που συνθλίβει την ανθρώπινη ύπαρξη και δηλητηριάζει το ζωτικό της χώρο. Η συνεχής καύση του άνθρακα τυλίγει σε ένα μαύρο σύννεφο καπνού πρόσωπα και κτήρια, ενώ οι συνωστισμένοι εργάτες φαίνεται να έχουν αποδεχτεί τις άθλιες συνθήκες σαν αναπόφευκτη μοίρα. Η τοξικότητα διαβρώνει τα σώματα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Μια απέραντη ερημιά κάτω από ασπίδες προστασίας, που προσπαθεί να βρει διέξοδο στη συντροφικότητα. Το νεαρό ζευγάρι που αφαιρεί τις μάσκες προστασίας για να φιληθεί, η οικογένεια στο ποδήλατο με τα καλυμμένα πρόσωπα, οι άντρες στο δρόμο με τις τρομακτικές αντιασφυξιογόνες μάσκες αερίων, το «μαύρο» πρωινό των εργατών, συνθέτουν το σκηνικό που καταγράφει η κάμερα και στο οποίο εντάσσεται τελικά και η φωτογράφος. Εικόνες ποιητικές , που μέσα από αργά πλάνα, τελετουργικές κινήσεις και χρωματικές αντιθέσεις σκιαγραφούν μια εφιαλτική πραγματικότητα , η οποία απειλεί άμεσα τα βασικότερα ανθρώπινα δικαιώματα.

Garish Sun, Charles de Meaux ( Γαλλία)
Μια νεαρή Ασιάτισσα κινείται αργά στο χώρο ενός ανώνυμου θεματικού πάρκου, διαβάζοντας από το πρωτότυπο ένα γνωστό απόσπασμα από το «Ρωμαίο και Ιουλιέττα» του Σαίξπηρ. Με ανοιχτό το βιβλίο στα χέρια της φαίνεται απόλυτα απορροφημένη από την ανάγνωση. Γύρω της αντίγραφα μνημείων πρόχειρης κατασκευής φωτογραφίζονται από τουρίστες. Ένας ψεύτικος κόσμος, μια μακρινή πραγματικότητα σε φτηνή μικρογραφία. Η χαμηλόφωνη, μελωδική εκφορά του ποιητικού λόγου από την αναγνώστρια -με όχημα τη φαντασία της - δοκιμάζει να κατασκευάσει ένα περιβάλλον, να ενεργοποιήσει την κακόγουστη αναπαράσταση ενός αναγεννησιακού σκηνικού. Η επίκληση της στη νύχτα-ως άλλη Ιουλιέττα- εντείνει τη μελαγχολία που γεννάει αυτό το φανταστικό ταξίδι. Ένα σχόλιο πάνω στην αδυναμία υπέρβασης των συνόρων, στους περιορισμούς των επιθυμητών περιπλανήσεων, της ενεργητικής συμμετοχής και επικοινωνίας.

Ένας επίλογος...
Τελικά πόσο εφικτό είναι να αναπτυχθεί ένας στοιχειώδης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να εξασφαλιστεί η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους;
Ο Ινδός σκηνοθέτης Murali Nair στην ταινία του «The crossing» επισημαίνει έναν κίνδυνο, ιδιαίτερα ορατό στη χώρα του ,αυτόν της ομογενοποίησης και της απώλειας της εθνικής ταυτότητας που γεννά ο παγκοσμιοποιημένος νεοκαπιταλισμός.
Σε διαφορετικό πεδίο κινούνται οι προβληματισμοί των Ισραηλινών Etgar Keret και Shira Geffen, που καυτηριάζουν το παράλογο των συνόρων και την αυθαιρεσία της στρατιωτικής εξουσίας.
Όποια όμως κι αν είναι η πηγή έμπνευσης των δημιουργών ή το κινηματογραφικό είδος που επιλέγουν για να μορφοποιήσουν το όραμά τους, η δύναμη των εικόνων τους με το διεισδυτικό και δριμύ πνεύμα που τις διαπνέει καταφέρνει να μας υπενθυμίζει το πραγματικό νόημα και την ουσία της Οικουμενικής Διακήρυξης.