του Kazim Öz
Ταξίδι αναζήτησης ενός παλιού παραδοσιακού τραγουδιού αλλά και μιας θαμμένης ταυτότητας, το Zer είναι το οδοιπορικό ενός νέου άντρα από την αμερικανική μητρόπολη της Νέας Υόρκης στα ορεινά υψίπεδα της Ανατολίας. Βασισμένη στη γνωστή γενοκτονία του κουρδικού πληθυσμού του Ντερσίμ στα 1938 , η ταινία του Κούρδου σκηνοθέτη Kazim Öz είναι περισσότερο μια γοητευτική ιστορία νόστου, μια περιπλάνηση στο γεωγραφικό και πολιτισμικό χάρτη του τουρκικού Κουρδιστάν, που φέρει ωστόσο τη διακριτική υπενθύμιση των τραγικών γεγονότων και της σύγχρονης ταραγμένης πολιτικής κατάστασης στην περιοχή.
Έχοντας σταθερά στο επίκεντρο το νεαρό της ήρωα, ένα λιγομίλητο φοιτητή μουσικής τουρκικής καταγωγής, η ταινία χωρίζεται στην ουσία σε δύο ενότητες που διαφοροποιούνται ως προς την τοπογραφία και το κινηματογραφικό τους ύφος. Στο πρώτο της εισαγωγικό μέρος η κάμερα τον παρακολουθεί σε ένα συναισθηματικά αδιάφορο αστικό τοπίο -που κινηματογραφείται έξοχα- κινούμενη στο ύφος ταινιών του αμερικάνικου ανεξάρτητου σινεμά. Η έλευση ενός προσώπου-καταλύτη από την μακρινή πατρίδα, θα προετοιμάσει το έδαφος για το σημαντικότερο δεύτερο μέρος. Το όνειρο και κυρίως το τραγούδι που θα σιγοτραγουδήσει η γιαγιά του ήρωα λίγο πριν πεθάνει θα του δώσουν το έναυσμα για ένα ταξίδι επιστροφής στις απωθημένες από την οικογένεια ρίζες, κυρίως όμως για μια πιο προσωπική αναμέτρηση με τον ίδιο του τον εαυτό.
Σε αυτό το ταξίδι η κινηματογραφική αφήγηση εξελίσσεται με βάση τους σταθμούς του πρωταγωνιστής της. Ακολουθώντας μια απλή ιστορία και με μοναδική οπτική αυτή του ήρωα εγκαταλείπει σε κάποια σημεία τη χρονική της γραμμικότητα για να προβάλει, χωρίς να διακόπτει τη ροή της- σκηνές από το παρελθόν. Το τραυματικό ιστορικό παρελθόν της οικογένειας εγκιβωτίζεται έτσι στο παρόν του ήρωα και τον στοιχειώνει. Παράλληλα οι διαδρομές αυτές που έχουν ένα σταθερό στόχο και γίνονται με διάφορα μεταφορικά μέσα δίνουν την ευκαιρία στον Öz να απεικονίσει με έναν τρόπο που γνωρίζει καλά, αυτόν του ντοκιμαντέρ, το φυσικό και εθνογραφικό τοπίο της περιοχής. Ο πλάνητας ήρωας μέσα από μια σειρά εύθυμων συχνά συναντήσεων γίνεται συλλέκτης συγκεχυμένων πληροφοριών αλλά κυρίως εμπειριών σε μια terra incognita, μια χώρα ξένη αλλά φιλόξενη, που σταδιακά τον κερδίζει. Η γεωμορφολογία της που του επιβάλλεται με τρόπο πρωτόγνωρο, οι ιεροί της τόποι, οι μύθοι, οι μικρές αλλά και οι μεγάλες της ιστορίες γίνονται σταδιακά ο πραγματικός πρωταγωνιστής της ταινίας.
Έχοντας μια εξαιρετική αίσθηση του χώρου που προβάλλεται μέσα από τα υψηλής αισθητικής γενικά πλάνα, αλλά και της ιστορίας του τόπου που αναδεικνύεται μέσα από μια σειρά συνδηλωτικών αναφορών στα όρια πάντα της λογοκρισίας, ο Kazim Öz στο Zer, με αφορμή ένα τραγούδι, υφαίνει ένα πολύχρωμο παραμύθι. Και μπορεί τα πορτρέτα του, αν και άψογα φωτογραφημένα, να μένουν στο επίπεδο της επιφάνειας, ο κόσμος τους ωστόσο συναντιέται με τρόπο σχεδόν μεταφυσικό καταργώντας τα όρια παρελθόντος-παρόντος. Κάτι που φαίνεται πιο έντονα στην τελευταία μαγική σκηνή της επιστροφής. Ο σκηνοθέτης εξάλλου προετοιμάζει με πληθώρα συμβόλων, είτε λεκτικών είτε οπτικών, ( η ιστορία με το γλαροπούλι, το κόκκινο κεφαλομάντηλο) το θεατή για αυτή την κυκλική ή καλύτερα ολιστική αντίληψη για τη ζωή. Μια φιλοσοφική προσέγγιση που υπάρχει με διαφορετική δυναμική στον κινηματογράφο του Reha Erdem και που εδώ τη συναντάμε περισσότερο σε επίπεδο σημειολογικών αναφορών.
της Καλλιόπης Πουτούρογλου [ Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]
