(Υπέροχες μέρες)
του Wim Wenders
(κριτική: Μαρία Γαβαλά)

WENDERS  in den Städten, im lauf der zeit. Ο Βέντερς στις πόλεις, στο πέρασμα του χρόνου. Για την ταινία  «Perfect Days- Υπέροχες μέρες», 2023.
 Ταινία-επιστροφή στο θέμα-εμμονή ενός κινηματογραφικού δημιουργού, εκείνο της αφήγησης κινηματογραφικών ιστοριών (σε συνέχειες φυσικά) που ξετυλίγονται στις σύγχρονες πόλεις…Ταινία-επιστροφή, επίσης, σε μια συγκεκριμένη πόλη, το Τόκιο, που αποτελεί και ένα είδος επαναφοράς στον τόπο και στους χώρους που στοιχειώνει, κυρίως, ένας ιερός θησαυρός, το έργο του Όζου, όπως ακριβώς το αντιλαμβάνεται ένας νεότερος, Γερμανός, κινηματογραφικός δημιουργός : «Tokyo-Ga», 1985, ταινία-ημερολόγιο για όσα μας κληροδότησε ο Ozu, μέσα από μια πολύμορφη ξενάγηση στο σύγχρονο Τόκιο, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατο του Όζου. Με τα λόγια του ίδιου του Βέντερς. «Με μια απόλυτη οικονομία μέσων, ο Όζου αφηγείται την ίδια πάντα απλή ιστορία, με ήρωες τους ίδιους πάντα ανθρώπους, στην ίδια πάντα πόλη, το Τόκιο. Οι ιστορίες του, αυθεντικά ιαπωνικές, συγχρόνως είναι και παγκόσμιες». Κάτι όμως αλλάζει, αναπόφευκτα, μες στο πέρασμα του χρόνου. Κι αυτό κυρίως έχει σχέση με το ήθος μιας πόλης, όπως διαμορφώνεται, είκοσι δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Όζου (στο «Tokyo-Ga»), εξήντα μετά τον θάνατο του Ιάπωνα δημιουργού (στο «Perfect Days»). Συνεπώς, επιστρέφοντας  μέσα στη νέα χιλιετία σε μια πόλη/έμβλημα –με όχημα τόσο τις μνήμες που την διατηρούν ζωντανή μέσα μας, κυρίως όμως με πλοηγό την τρέχουσα πραγματικότητα, που την αναδεικνύει σε όλες τις αναπόφευκτες μεταμορφώσεις της – , εκείνο που αναφαίνεται με πηγαία δύναμη είναι ό, τι διαφυλάττεται, ως ιερό κειμήλιο, αλλά και ό,τι έχει χαθεί εξαιτίας της λήθης και διά μέσου της φθοράς που επιφέρει ο χρόνος.
Ο τωρινός ήρωας του Βέντερς, γύρω από τον οποίο περιστρέφεται όλη η θεματική που προαναφέραμε, ο συμπαθέστατος κύριος Χιραγιάμα, είναι συγχρόνως και ένα αλλόκοτο «πλάσμα», ως χαρακτήρας – τουλάχιστον για τα δυτικά δεδομένα. Η καθημερινή εργασία του είναι να καθαρίζει δημόσιες τουαλέτες, κάτι που ο ίδιος το κάνει με απόλυτη συνέπεια και τακτικότητα, με όλους τους κανόνες μιας άψογης τυπολατρίας made in Japan. Ένας ώριμος άντρας, ούτε πολύ νέος, ούτε πολύ ηλικιωμένος, που προτού κοιμηθεί διαβάζει Φώκνερ και Πατρίτσια Χάισμιθ, που πηγαίνει στη δουλειά του ακούγοντας ροκ μουσική, αυθεντική παλιά ροκ μουσική, αυτή που ρέει σαν πεντακάθαρο νεράκι απ’ τις βουνίσιες πηγές του χρόνου…Και την ακούει μέσα από ένα  παρωχημένο είδος αναμετάδοσης μουσικής, εκείνο των κασετών, στο ραδιόφωνο του αυτοκινήτου του… Εξηγώντας στη Νκό, την έφηβη ανιψούλα του, ότι «αυτό το πράγμα», οι κασέτες δηλαδή, ήταν κάτι το οποίο χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι πολύ παλιά… Τυπολάτρης, αναχρονιστής, φυσιολάτρης, μανιακός με την αποτύπωση της δροσιάς και της ομορφιάς της φύσης μέσα στο άστυ (βλέπε τις φωτογραφίες που τραβά, στις ανάπαυλες της εργασίας του), μανιακός με την καθαριότητα και την τάξη παντού όπου πατά το πόδι κι αγγίζει το χέρι του…Εραστής του ποδηλάτου του για τις μετακινήσεις του μες στην πόλη, λιτοδίαιτος, προσηνής, λιγομίλητος πάνω απ’ όλα… Αλλά διαθέτοντας και μια ολόσωμη πανοπλία σύγχρονου ιππότη των αποχωρητηρίων (τη φόρμα εργασίας του), μέσα στην οποία δείχνει πλήρως οχυρωμένος και ήσυχος, ασφαλής, κουβαλώντας και τον υπόλοιπο απαραίτητο εξοπλισμό του (τα απαραίτητα συμπράγκαλα και απορρυπαντικά κατατρόπωσης της ακαθαρσίας)… Ο άνθρωπος δείχνει να μη φοβάται απολύτως τίποτα, μήτε τον ίδιο το Χάρο, απ’ τη στιγμή μάλιστα που μέσα σε τέτοια, σχεδόν υπνωτιστική κατάσταση Ζεν, επιδίδεται, με απόλυτη συγκέντρωση νοικοκυροσύνης, στη εξάλειψη της ανθρώπινης βρομιάς και την αποκατάσταση της καθαριότητας, αλλά και των κανόνων υγιεινής… Άρα, ο κύριος Χιραγιάμα, δεν είναι ένας απλός καθαριστής δημόσιων τουαλετών, αλλά κάτι σαν «ιατρός», ένας που αποκαθιστά την υγιεινή, διαφυλάσσοντας  την υγεία των συμπολιτών του, ένας υπέροχος φροντιστής που παραστέκεται τους συνανθρώπους του, ένας ευεργέτης ουρανόσταλτος  άγγελος…Και φυσικά γνωρίζουμε, πολύ καλά, τη συμπάθεια του σκηνοθέτη Βέντερς για τους αγαθούς αγγέλους… Όμως, κανένας κανόνας, καμιά υλική ή συναισθηματική πανοπλία, καμιά άσκηση Ζεν, καμιά επιστροφή στο αληθινό μας εαυτό και στην  πνευματική ή  φυσική κατάσταση ύπαρξης που σημαίνει «απλά να είσαι, αυτό που είσαι», θα προφυλάξει τον κύριο Χιραγιάμα από κάτι αναπόφευκτο –  παρά τα όσα θα πει στην ανιψούλα του ή θα αποφύγει να πει στην αδελφή του, απ’ την οποία δείχνει να είναι πλήρως αποκομμένος (αμφισβητώντας με τον τρόπο του την αγιοσύνη της οικογένειας, όσο και τους δεσμούς συγγένειας εξ αίματος). Η μοναχικότητα, η ταπεινότητα, η απόλυτη άρνηση της ανωτερότητας ή αριστείου, η διαφορετικότητα, η απόλυτη πιστότητα στην ιδιαιτερότητα του εαυτού, δεν μπορούν να υπερβούν, πολύ περισσότερο να σβήσουν τα όρια του προκαθορισμένου κύκλου της ζωής και του θανάτου: η ικανοποίηση πορεύεται αντάμα με τη μη ικανοποίηση, η γαλήνη δεν ευσταθεί χωρίς την αναταραχή, η χαρά θα ήταν τίποτα χωρίς τη λύπη, το χαμόγελο δεν θα χάραζε ποτέ ανθρώπινα χείλια αν δεν γνώριζαν και τι θα πει ρωγμή δακρύων. Ο κύριος Χιραγιάμα, όσο κι αν παριστάνει τον άτρωτο μέσα απ’ την τακτικότητά του, την εργατικότητά του, γνωρίζει καλά την ατομική του τρωτότητα, την αδυναμία και τη γύμνια του ως ανθρώπου, αμφισβητώντας και τις θαυματουργές επεμβάσεις των κάθε είδους ευεργετών αρχαγγέλων (έστω κι αν κατεβαίνουν απ’ τον ουρανό, μόνο και μόνο για ατομική διάσωση και ικανοποίηση του Εαυτού), όπως άλλωστε μαρτυρά η χαρμολύπη του προσώπου του στο τέλος της ταινίας. Όσο για τον Βέντερς, νομίζω ότι επανέρχεται, επιτυχώς, ως αλύτρωτος πάντα εικονοπλάστης και εικονολάτρης, που είναι, και ως σημαντικός φιλόσοφος μέσω του σινεμά, που επίσης είναι,  στα ίδια μονοπάτια, όπου με τόση υπομονή, επιμονή, αγάπη και σεβασμό απέναντι στο αντικείμενό του, περπάτησε κι αγάπησε με πάθος, ακόμη και όταν κάποιες φορές παραπάτησε. Εύχομαι λαμπρή συνέχεια!

(Πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο facebook)