(Διάβολοι στο κατώφλι)
του Jiang Wen
(οι δηλώσεις του σκηνοθέτη)

ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΟ
Μου φαινόταν απόλυτα φυσιολογικό να γυρίσω την ταινία αυτή σε ασπρόμαυρο φιλμ, ίσως επειδή οι παιδικές μας φωτογραφίες είναι ασπρόμαυρες. Προσθέσαμε χρώμα μόνο στην τελευταία σκηνή, γιατί θέλαμε να εκμεταλλευτούμε το φως της δύσης του ηλίου. Μελετήσαμε πολεμικά ντοκουμέντα, αρχειακό υλικό και ιστορικές φωτογραφίες: τα πάντα ήταν ασπρόμαυρα. Η ιστορία έμοιαζε με έναν μικρόκοσμο, με μία κοντινή λεπτομέρεια. Κατά συνέπεια, ελαχιστοποιήσαμε και το χρωματικό φάσμα.

Η ΙΑΠΩΝΙΑ
Πρωτοδιάβασα το μυθιστόρημα Shengcun του Γιου Φένγκγουεϊ, μόλις δημοσιεύτηκε. Στην αρχή, δεν με ενθουσίασε, αλλά μου δημιούργησε κάποια ερωτήματα. Αυτά κατέληξαν στη συγγραφή του πρωτότυπου σεναρίου.
Μέχρι τα έξι μου χρόνια, ζούσα σε ένα μικρό χωριό που δεν είχε ηλεκτρικό. Τα βράδια, το μόνο που είχες να κάνεις ήταν να συναντήσεις κόσμο, να πιεις και να κουβεντιάσεις. Τα σπίτια φωτίζονταν από λάμπες πετρελαίου που έριχναν τεράστιες σκιές στους τοίχους. Τα πάντα έμοιαζαν διαφορετικά τη νύχτα. Αυτές είναι οι έντονες αναμνήσεις που έχω από την παιδική μου ηλικία. Θυμάμαι, λοιπόν, τα προσφιλή θέματα της κουβέντας: φαντάσματα, ερωτικές περιπέτειες, οι Ιάπωνες εισβολείς... Τα πάντα λέγονταν χωρίς περιορισμούς στο χλωμό και παράξενο αυτό φως. Στο παιδικό αυτί, οι ‘διάβολοι’ από τις ιστορίες φαντασμάτων μπερδεύονταν και γίνονταν ένα με τους Ιάπωνες ‘διαβόλους’.
Πρωτογνώρισα Γιαπωνέζους όταν πήγα στο Πανεπιστήμιο. Μου έκανε έκπληξη πόσο ήσυχος και ευγενικός λαός ήταν, παρόλο που μιλούσαν την ίδια γλώσσα με εκείνους. Έτσι, μου δημιουργήθηκε το σπουδαίο αυτό ερώτημα: ‘Πώς και γιατί αλλάζουν οι άνθρωποι; Υπάρχουν, άραγε, δύο διαφορετικοί τύποι ανθρώπων, ή μπορεί οποιοσδήποτε να μεταμορφωθεί σε ‘διάβολο’; Από το 1991, έχω επισκεφτεί αρκετές φορές την Ιαπωνία. Έχω, πλέον, συνειδητοποιήσει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι. Το αληθινό πρόβλημα είναι ο ίδιος ο πόλεμος. Ο πόλεμος είναι εκείνος που μας αλλάζει. Σε κάθε πόλεμο, υπάρχουν οι δυνατοί και οι αδύναμοι. Και αυτό που τρέφει τον πόλεμο δεν είναι απαραίτητα η δύναμη της μιας πλευράς. Μπορεί εξίσου να είναι και η αδυναμία της άλλης. Θυμίζει λιγάκι το φαινόμενο γιν-γιανγκ.

ΜΙΑ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ
Η ταινία κινείται στην κινεζική παράδοση των αντι-ιαπωνικών πολεμικών ταινιών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο γιαπωνέζικος στρατός προξένησε πολύ κακό στην Κίνα. Τα ντοκουμέντα το αποδεικνύουν. Αληθεύει, επίσης, το γεγονός ότι η Κίνα έχει δεχτεί πολλούς επιθετικούς εισβολείς επί σειρά αιώνων, οπότε οι Κινέζοι έχουν δίκιο να παραπονιούνται.
Από την άλλη, όμως, είναι χαρακτηριστικό του λαού μας να κατηγορούμε τους άλλους για τη δική μας καταστροφή. Πάντα κάποιος άλλος φταίει, όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Σήμερα, οι ‘διάβολοι’ έχουν φύγει, τα προβλήματα όμως παραμένουν. Οπότε, αρχίζουμε τώρα να κατηγορούμε άλλους Κινέζους, όπως συμβαίνει ακόμα από τον θάνατο του Μάο το 1976 και μετά.

Η ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ
Μέχρι στιγμής, δεν έχω αισθανθεί ότι είμαι επαγγελματίας σκηνοθέτης. Δεν έχω καν τη φιλοδοξία να γίνω. Το ‘στυλ’ δεν με προβληματίζει ιδιαίτερα. Καθώς γράφω, φτιάχνω στο μυαλό μου και τις σκηνές. Το γύρισμα της ταινίας είναι απλώς η διαδικασία υλοποίησης της εικόνας που έχω.
Αρκετοί ηθοποιοί στην ταινία είναι ερασιτέχνες. Μερικοί, μάλιστα, ήταν μέλη του συνεργείου. Κάναμε πολλές πρόβες πριν από τα γυρίσματα, προκειμένου να απομνημονεύσουν τα λόγια τους. Πιστεύω ότι βασικό προσόν ενός σκηνοθέτη είναι η ικανότητα να κάνει σωστή επιλογή ηθοποιών. Ανέκαθεν θεωρούσα ότι οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει ηθοποιός, αρκεί να βρει τον σωστό ρόλο.
Ομολογώ ότι στην αρχή οι Ιάπωνες – μέλη του καστ δεν αισθάνονταν πολύ άνετα με το κομμάτι της ταινίας που αναφέρεται στα εγκλήματα πολέμου. Ευτυχώς, ήταν όλοι μορφωμένοι και πείστηκαν ότι βασιζόμουν στην αλήθεια των ντοκουμέντων. Η εμπειρία των γυρισμάτων τούς μαλάκωσε και έδιωξε κάθε αμφιβολία τους. Άλλωστε, τους τόνισα συχνά ότι δεν έπαιζαν τους κακούς της υπόθεσης. Έβλεπαν ότι αυτό που με ενδιέφερε ήταν ο τρόπος με τον οποίον το περιβάλλον και οι συγκυρίες επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Και μια φράση για τον ήρωα, τον Μα Ντασάν: "Δεν ξέρω πώς είναι να πεθαίνεις, γνωρίζω όμως καλά τί σημαίνει να πραγματοποιείς ένα όνειρο, μια μεγάλη επιθυμία".

(Η συνέντευξη προέρχεται από τις σημειώσεις για την παραγωγή της ταινίας και δόθηκε στον Tony Rayns στις 17 Απριλίου 2000)

Jiang Wen
Γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1963.
Από μικρός έδειξε ενδιαφέρον για την ηθοποιία. Άρχισε να εμφανίζεται στο θέατρο και τον κινηματογράφο από το 1984 (‘Keep Cool / Μείνε Ψύχραιμος’, ‘The Emperor’s Shadow’, ‘Κόκκινοι Αγροί).
Το 1994 έγραψε και σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία, το ‘In the Heat of the Sun’, που τιμήθηκε σε διάφορα Φεστιβάλ. Το 1995, θεωρήθηκε από το περιοδικό ‘Time’ η καλύτερη ταινία της χρονιάς.