(Η συνωμοσία του Καΐρου)
του Tarik Saleh
(η κριτική της Ζωής- Μυρτώς Ρηγοπούλου)
Στην αιγυπτιακή Αλ Αζχάρ, την σπουδαιότερη θεολογική σχολή του σουνιτικού Ισλάμ ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης, Μεγάλος Ιμάμης, πεθαίνει. Το ιερατείο της σχολής ετοιμάζεται να επιλέξει το διάδοχό του, κρατικοί αξιωματούχοι, όμως, θέλουν να επέμβουν υπόγεια στην απόφαση προς χάριν κάποιου που θα υπακούει στην εξουσία τους περισσότερο απ’ ότι στο Θεό του. Η Γενική Ασφάλεια αναλαμβάνει την αποστολή, ο κρυφός τους πληροφοριοδότης, όμως, δολοφονείται κι ο Τυφλός Σεΐχης, άνθρωπος άγιος κι επικρατέστερος υποψήφιος του ιερατείου ομολογεί ένα φόνο που προφανώς δεν έχει κάνει. Τις εξελίξεις εκβιάζεται απ’ τη Γενική Ασφάλεια να επηρεάσει ο νεαρός σπουδαστής Άνταμ, που ήρθε απ’ το ταπεινό του χωριό στην Αλ Αζχάρ χάρη σε μια ανέλπιστη υποτροφία. Τι ελπίδες έχει να βγει αλώβητος απ’ αυτή την τιτανομαχία δυνάμεων αδίστακτων, που δεν σέβονται ούτε καν την αγιοσύνη, ένας ασήμαντος γιός ψαρά που έχει για μόνο στήριγμα την πίστη του κι ίσως και λίγη εξυπνάδα;
Σχεδόν απ’ την εποχή του Ονόματος του Ρόδου του Ανό είχαμε να δούμε ένα τόσο αξιόλογο και πολυεπίπεδο πολιτικό-θρησκευτικό θρίλερ όσο τη Συνωμοσία του Καΐρου του Ταρίκ Σαλέχ, που να αυξάνει το σασπένς του και να είναι απολαυστικό στη θέαση, ανατρέποντας τα προγνωστικά μέχρι τελευταία στιγμή, ενώ ταυτόχρονα να προσθέτει προς τέρψη του θεατή συνεχώς κι άλλα διακυβεύματα στην πλοκή του. Μέσα απ’ τις συνομωσίες και τις αντιμαχίες της θρησκευτικής με την κοσμική εξουσία της ταινίας, εκφράζεται ένας αγώνας πανανθρώπινος και συχνά ταξικός, έτσι όπως ο Δαβίδ παλεύει ξανά και ξανά εναντίον του Γολιάθ αναζητώντας μια χαραμάδα αδυναμίας στην εξουσία του ισχυρού για να επιζήσει. Οι σαφείς πολιτικό-κοινωνικό-θρησκευτικές αυτές συνιστώσες που αποδίδονται μυθοπλαστικά μέσα απ’ τις δυναμικές ενός πολύ συγκεκριμένου χώρου που τα τελευταία χρόνια μαστίζεται και στ’ αλήθεια απ’ τις έριδες, βοηθούν την ταινία να βάλει μ’ αμεσότητα ως θέματα επιτακτικά στο τραπέζι ζητήματα ανθρώπινης φύσης, εσωτερικών συγκρούσεων και επιλογών, τόσο μέσα απ’ την εξέλιξη της δράσης της, όσο και μέσα απ’ τη διαφορετικότητα των χαρακτήρων που συνιστούν ο καθένας και μια άλλη στάση, τόσο πιστευτά μεταβολισμένη που να φαίνονται όλοι -καλοί και κακοί- σχεδόν απτοί στα μάτια του θεατή. Το κοινό θα συμπονέσει τον Ραίντ, θ’ αναρωτηθεί για τις προθέσεις του τυφλού Σεΐχη, θα ταυτιστεί με το πείσμα και τις προσπάθειες του Άνταμ -από τους πιο συμπαθητικούς ήρωες που έχουμε δει τελευταία στην μεγάλη οθόνη-, και θα προσπαθήσει ίσως να ξεχάσει πως ίσως μοιάζει περισσότερο με τον Ιμπραήμ που δικαιολογεί τον εαυτό του για τις πράξεις του, αφήνοντας το καλό να ελπίζει πως ίσως μπορεί να μπει στην ψυχή του.
Κι είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό πως ο Σαλέχ τα κατορθώνει όλα αυτά χωρίς να έχει ένα βιβλίο-λογοτεχνικό ογκόλιθο σαν αυτό του Έκο για να στηριχτεί, αλλά μ’ ένα εξαιρετικό δικό του σενάριο, με πολύ καλή επιλογή ηθοποιών σ’ όλους τους ρόλους, και χάρη στην μεγάλη του σκηνοθετική δεξιότητα πάνω στο είδος που υπηρετεί -ας μην ξεχνάμε και το πολύ καλό Κάϊρο Εμπιστευτικό- έτσι που να μπορεί να παίζει με τις συμβάσεις του και να τις υπερβαίνει τρόπους που δεν περιμένει κανείς, συγκινητικούς ανακουφιστικούς και στενάχωρους, με νίκες και ήττες που έχουν διαφορετικό πρόσημο η κάθε μια, υπενθυμίζοντάς μας ταυτόχρονα πως υπάρχει ακόμα κι αυτή η πιθανότητα: να σέβεσαι στ’ αλήθεια αυτά που λες πως εκπροσωπείς και να κάνεις πίσω για κάποιον άλλο. Κατ’ αυτή την έννοια η Συνωμοσία του Καΐρου είναι και ταινία ενηλικίωσης μαζί οπότε ο δάσκαλος αποχωρεί αφήνοντας την ευθύνη των μελλοντικών επιλογών στο μαθητή του. Το τέλος της ταινίας γίνεται έτσι αρχή στοχασμών στο μυαλό του θεατή που είναι αδύνατον να μην προβληματιστεί και σκεφτεί πάνω σ’ αυτό που είδε.
* Η ταινία κέρδισε το βραβείο καλύτερου σεναρίου στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Καννών 2022 και είναι η σουηδική υποψηφιότητα για τα Όσκαρ 2023.
