της Καλλιόπης Πουτούρογλου
[Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]

Alamar, Pedro Gonzalez-Rubio
Ένας πατέρας, ο γιος του και η θάλασσα αλλά και η επίγνωση του επικείμενου χωρισμού τους, με φόντο τον τόπο καταγωγής του πατέρα, ένα παραδεισένιο φυσικό τοπίο ανέγγιχτης ομορφιάς κάπου στη μεξικάνικη Καραϊβική. Το Alamar καταγράφει με ελάχιστη αφηγηματική πλοκή τη διαδικασία μιας μύησης σε έναν κόσμο που τείνει να εξαφανιστεί. Αλλά και την προετοιμασία για έναν αποχωρισμό λιγότερο επώδυνο, εφόσον θα κουβαλάει για πάντα μια σειρά από μοναδικές εμπειρίες ως πολύτιμη κληρονομιά. Ένας απλός και ανεπιτήδευτος τρόπος ζωής, με ρίζες πρωτόγονες, ξετυλίγεται μπροστά στην κάμερα ακολουθώντας αργούς και φυσικούς ρυθμούς. Οι καταδύσεις, το ψάρεμα, η σκληρή δουλειά για την επιβίωση αλλά και συναισθήματα αυθεντικά και ειλικρινή, που πηγάζουν από την αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον. Η συναρπαστική αποκάλυψη του καινούριου μέσα από τα μάτια του παιδιού, το πλησίασμα και η τρυφερότητα στη σχέση πατέρα-γιού αλλά και η μελαγχολία για το αναπόφευκτο τέλος απεικονίζονται με μια ευρύτητα κινηματογραφικών λήψεων, από την κοντινή εστίαση στη λεπτομέρεια ως τα μακρινά πλάνα του ανοιχτού ουρανού. Αν και η ταινία χαρακτηρίζεται από το ύφος των ταινιών τεκμηρίωσης παρακολουθώντας τις πραγματικές ζωές των ηρώων, εμπλουτίζεται από έντονα μυθοπλαστικά στοιχεία, που την τοποθετούν σε μια ζώνη ενδιάμεση. Στο ζωγραφισμένο από το παιδί χαρτάκι που θα ταξιδέψει στη θάλασσα μέσα σε ένα μπουκάλι προς το τέλος της ταινίας, θα είναι σχεδιασμένα τα όσα έζησε στο ταξίδι του αυτό: ένα πουλί, ένα ψάρι και μια κάμερα.
Το Alamar κέρδισε τη χρυσή τίγρη στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ.

Poetry, Lee Chang- dong
Τρία χρόνια μετά το Secret Sunshine o Κορεάτης σκηνοθέτης Lee Chang-Dong αφηγείται και πάλι μια ιστορία που βασίζεται στην απώλεια και την αναζήτηση προσωπικών διεξόδων. Εδώ η ηρωίδα του, αν και προχωρημένης ηλικίας, ξεκινάει μια προσπάθεια επαναθεώρησης του κόσμου μέσα από την ποίηση, παρακινημένη από τις προσωπικές της ευαισθησίες. Έρχεται όμως αντιμέτωπη με το φάσμα της άνοιας και με ένα δραματικό γεγονός που αφορά τον εγγονό της , την ανατροφή του οποίου έχει αναλάβει η ίδια. Το γεγονός αυτό, το οποίο αποκαλύπτεται σταδιακά με το γνωστό δεξιοτεχνικό τρόπο του σκηνοθέτη, αιωρείται διαρκώς πάνω από την ηρωίδα σαν ένα ηθικό δίλημμα που την καθιστά τελικά τραγικό πρόσωπο. Κάτω από τη χαρούμενη έως και αφελή επιφάνεια της δυσερμήνευτης αισιοδοξίας της κρύβεται η επιμονή και η ψυχική δύναμη της ηρωίδας της «Κρυφής Ηλιαχτίδας». Μικρότερης δραματικής έντασης αλλά αφηγηματικά πιο ολοκληρωμένη η τελευταία ταινία του Lee απεικονίζει με τη χαρακτηριστική λιτή και ρεαλιστική του γραφή μια ηθικά διαβρωμένη κοινωνία, η οποία προσπαθεί με κάθε μέσο να καλύψει τα εγκλήματά της. Για το σκηνοθέτη όμως αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι «η ανάδειξη του όμορφου που αντιστέκεται στην ασχήμια του κόσμου». Γι αυτό και οι χαρακτήρες του φέρουν πάντα το ηθικό βάρος ενός αγίου, τόσο όμως γήινου, ώστε να μη γίνονται ποτέ μελοδραματικοί. Η ηρωίδα της ταινίας καταφέρνει στο τέλος να γράψει το πολυπόθητο μοναδικό της ποίημα αλλά και να πάρει μια ηρωική απόφαση που αποτελεί την αρχή μιας νέας συνείδησης.
Η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο σεναρίου στο τελευταίο Φεστιβάλ των Καννών.

Svet-Ake, Aktan Arym Kubat
Ένας ρομαντικός «Ρομπέν των στεπών» είναι ο καλοπροαίρετος ήρωας της ταινίας . Οι συγχωριανοί του τον αποκαλούν Svet-Ake, δηλαδή κύριο του φωτός, αφού στο χωριό του, κάπου στις λοφώδεις στέπες του Κιργιστάν, είναι ο ηλεκτρολόγος που ρυθμίζει τα πάντα. Από βλάβες μέχρι και κλοπές ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος των φτωχών. Αρκεί να φέρνει το φως παντού. Ένας απλοϊκός και μεγαλόψυχος τοπικός ήρωας που σπεύδει να βοηθήσει τους πάντες, με έναν τρόπο αστείο αλλά και συγκινητικό. Όνειρό του, εκτός από την απόκτηση ενός γιου, είναι η εξάπλωση της αιολικής ενέργειας στην περιοχή με ανεμογεννήτριες που κατασκευάζει ο ίδιος. Στη μετασοβιετική όμως πλέον εποχή η χώρα του γίνεται θύμα ενός άγριου καπιταλισμού και κλυδωνίζεται από σοβαρές πολιτικές αναταραχές που ο απόηχος τους φτάνει μέχρι το απομακρυσμένο του χωριό.
Σε ένα τραχύ γεωπολιτικό τοπίο που δοκιμάζεται από τη φτώχεια, τις πολιτικές ανατροπές και τους ανέμους, ο Aktan Arym Kubat, σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής της ταινίας, στήνει με κωμικοτραγικό τρόπο το σκηνικό μιας παραδοσιακής κοινωνίας κατά τη διαδικασία μετάβασής της σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Οι αυταρχικές συμπεριφορές της εξουσίας, η διαφθορά, το ξεπούλημα της γης αποτελούν σταθερές απειλές. Η φωτεινή όμως παρουσία του ήρωα αντιστέκεται με όσες δυνάμεις διαθέτει. Με εμφανή τον αλληγορικό τόνο ο σκηνοθέτης δηλώνει: « Νομίζω ότι ο καθένας μας γίνεται ένας κλέφτης φωτός, όταν αυτό είναι αναγκαίο».

Octubre, Daniel & Diego Vega
«Τον Οκτώβριο γίνονται θαύματα», ο υπότιτλος της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας των Daniel και Diego Vega, ίσως να προϊδεάζει για το τέλος, δεν αποκαλύπτει όμως τα πολλαπλά επίπεδα στα οποία κινείται η ταινία των περουβιανών αδελφών. Με κάδρα αυστηρά σχεδιασμένα ως προς τη συμμετρία και την επιλογή των χρωματικών τόνων, αλλά και μια ακραία μινιμαλιστική διάθεση στην αφήγηση και τη σκηνοθεσία, ξετυλίγεται η ιστορία ενός ψυχρού ενεχυροδανειστή, στη ζωή του οποίου οι ισορροπίες ξαφνικά ανατρέπονται από την απροσδόκητη έλευση ενός μωρού. Στον ερμητικά κλειστό κόσμο του ήρωα, όπου οι μοναδικές συναλλαγές φαίνονται να είναι οι χρηματικές, θα εισχωρήσει αναγκαστικά μια γυναίκα, που αν και συνιστά τον ηθικό του αντίποδα, είναι το ίδιο μόνη με αυτόν. Ένας ηλικιωμένος άστεγος, ανυπότακτος κυνηγός της ευτυχίας, είναι ο τρίτος απρόσκλητος επισκέπτης, που θα συμβάλει στη σύνθεση ενός γκροτέσκου σκηνικού. Η θρησκευτική πίστη και η καταπιεσμένη ερωτική επιθυμία , η εγκράτεια και η κρυμμένη απόγνωση, η αδυναμία προσέγγισης του άλλου και η τελική πορεία προς τη λύτρωση -που γίνεται ιδιαίτερα ορατή στην εξαιρετική σκηνή του τέλους- αποτελούν τους άξονες γύρω από τους οποίους κινείται η ταινία. Μέσα από τη λακωνικότητα των διαλόγων, τη διακριτική χρήση συμβόλων αλλά και ένα ιδιαίτερα μαύρο χιούμορ που θυμίζει Kaurismaki, αναδύονται πτυχές μιας κοινωνίας που αγωνίζεται να επιβιώσει οικονομικά και ηθικά με κάθε τρόπο. Η ταινία, η οποία σύμφωνα με τους δημιουργούς της «προέκυψε μέσα από την ίδια την περουβιανή ψυχή» τιμήθηκε με το βραβείο της Επιτροπής στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα» του Φεστιβάλ των Καννών.

Ovsyanki, Alexei Fedorchenk
Μια ιστορία που αρχικά εκτυλίσσεται γύρω από έναν ήρωα-αφηγητή, εκπρόσωπο της ξεχασμένης φιννο-ουγγρικής φυλής των Merya, εξελίσσεται σε ένα παράξενο road movie, ένα μελαγχολικό ταξίδι στην προσωπική και φυλετική μνήμη. Δύο φίλοι, ο κεντρικός ήρωας και το αφεντικό του, θα συνοδεύσουν στο στερνό της ταξίδι τη νεκρή πολυαγαπημένη γυναίκα του τελευταίου μέσα από μια έρημη και παγωμένη Ρωσία. Τελικός προορισμός τους η κοιτίδα του πολιτισμού των Merya, η ιερή λίμνη Nero, στα νερά της οποίας θα γίνει με τελετουργικό τρόπο η αποτέφρωση της νεκρής. Στην πορεία αυτής της μοιραίας για τους δύο άνδρες διαδρομής ζωντανεύουν μέσα από υπνωτικής δύναμης εικόνες εξωτερικά και εσωτερικά τοπία, άλλοτε σκοτεινά και μυστηριώδη κι άλλοτε φωτεινά και διαυγή. Η αναδρομή στην παιδική ηλικία του αφηγητή, η λανθάνουσα ερωτική σχέση του με τη νεκρή αλλά και οι γεμάτες πάθος στιγμές του συζυγικού της βίου αναμειγνύονται με εθνογραφικές σκηνές υψηλής εικαστικής αξίας που παραπέμπουν σε πίνακες ζωγραφικής. Το ελεγειακών τόνων κινηματογραφικό αυτό ποίημα, αν και εστιάζει κυρίως στην απώλεια και το θάνατο και καταπιάνεται με θέματα όπως αυτά της ταυτότητας και της μνήμης, εξελίσσεται τελικά σε έναν ύμνο προς την αγάπη και την αιωνιότητά της. Σημαντική η συμβολή της μουσικής του Karasyov στη δημιουργία ενός μυστηριακού, σχεδόν αρχαϊκού μουσικού τοπίου καθώς και της εξαιρετικής φωτογραφίας του Krichman στην κατασκευή της ονειρικής ατμόσφαιρας που διατρέχει την ταινία. Ο λιτός και ποιητικός τέλος λόγος της εξωτερικής φωνής του αφηγητή δίνει στην ταινία ένα στοχαστικό τόνο.
Το Ovsyanki τιμήθηκε με το βραβείο Fipresci στο 67ο Φεστιβάλ Βενετίας.

Kosmos, Reha Erdem
Ένας απρόσμενος επισκέπτης εμφανίζεται από το πουθενά σε μια χιονισμένη συνοριακή κωμόπολη. Από την πρώτη στιγμή μια σειρά ανεξήγητων γεγονότων συνοδεύουν την εμφάνισή του, προκαλώντας το θαυμασμό αλλά και την καχυποψία της τοπικής κλειστής κοινότητας. Σωτήρας ή κλέφτης; Προφήτης ή απατεώνας; Ο ξένος, ως «τρελός άγιος», υπακούει στους δικούς του κανόνες που υπερβαίνουν την ανθρώπινη φύση και λογική. Κάνει θαύματα, καταργεί το νόμο της βαρύτητας, μεταμορφώνεται σε ένα πλάσμα ζωώδες. Περιπλανώμενος ασκητής αλλά και απεγνωσμένος κυνηγός της αγάπης, φαίνεται τελικά να την ανακαλύπτει στο πρόσωπο μιας εξίσου παράξενης ύπαρξης . Μέσα σε ένα παραμύθι μαγικού σχεδόν ρεαλισμού , με διαρκή επαναφορά συμβόλων, -όπως το γεμάτο φεγγάρι, το ρολόι, το μάτι του ζώου πριν από τη σφαγή-, αλλά και ανεξήγητων φαινομένων, οι ήρωες της τελευταίας ταινίας του Reha Erdem κινούνται σαν υπνωτισμένοι χωρίς να αποκαλύπτουν τις πραγματικές τους διαθέσεις. Εκτός από το ότι φοβούνται το ξένο, αυτό που προέρχεται από τη γείτονα χώρα. Ο μυστηριώδης θαυματοποιός που τους επισκέπτεται σαν κομήτης, αν και προσωρινά τους προσφέρει μια ψευδαίσθηση αθανασίας, τους φέρνει τελικά αντιμέτωπους με τους πιο ενδόμυχους φόβους τους. Γι αυτό όταν η κοσμική τάξη διασαλεύεται, ο αλλόκοτος επισκέπτης πρέπει να αποχωρήσει, ακριβώς όπως εμφανίστηκε. Κυνηγημένος θα χαθεί στο χιονισμένο τοπίο, μια μικρή μαύρη κουκίδα στο λευκό παγωμένο ορίζοντα.

If I want to whistle, I whistle, Florin Serbian
Μέσα στο πνεύμα του σύγχρονου ρουμανικού ρεύματος, που έχει δώσει τα τελευταία χρόνια εξαιρετικά δείγματα ρεαλιστικής κινηματογραφικής γραφής κινείται και η ταινία του πρωτοεμφανιζόμενου Florin Serbian. Διασκευάζοντας -μαζί με τον παραγωγό του- το ομώνυμο θεατρικό έργο της Andreea Valean ο σκηνοθέτης μας μεταφέρει σε μία φυλακή ανηλίκων, όπου με την κάμερα συχνά στο χέρι κινηματογραφεί πραγματικούς τρόφιμους ενός αναμορφωτηρίου. Την ενέργεια και την παγιδευμένη σωματική τους δύναμη, τη δίψα για ζωή, τη λανθάνουσα επιθετικότητα. Ο φακός του όμως εστιάζει σε ένα νεαρό έγκλειστο. Ύστερα από τετράχρονη κράτηση και πέντε μόλις μέρες πριν την αποφυλάκισή του ο ήρωας προβαίνει σε μία απεγνωσμένη ενέργεια. Η αγάπη του για τον μικρό του αδελφό, το μίσος για την απούσα μητέρα και το ενδιαφέρον του για μια κοπέλα θα τον ωθήσουν στην ανυπακοή, στην περιφρόνηση του νόμου, στη βίαιη εξέγερση. Κι αφού η επιλογή μέχρι το τέλος του δράματος θα είναι δική του, η βίαιη και εκδικητική του αντίδραση, όσο κι αν θυμίζει την ενστικτώδη συμπεριφορά πληγωμένου ζώου, είναι κατά βάθος απόλυτα συνειδητή. Αλλά μαζί και τραγική, αφού εμπεριέχει την έννοια της θυσίας. Η φυσικότητα των ερμηνειών, η δραματική κλιμάκωση και η αυθεντικότητα στην απόδοση της διπλής σύγκρουσης του δεκαοχτάχρονου με τη μητέρα του και με το αστυνομικό καθεστώς αποτελούν βασικές αρετές της ταινίας, η οποία κέρδισε την Αργυρή Άρκτο (Μεγάλο βραβείο της Επιτροπής) καθώς και το βραβείο Alfred Bauer στο Φεστιβάλ Βερολίνου.

A somewhat Gentle Man, Hans Petter Moland
Ένας πρώην κατάδικος με χαρακτηριστικά gentleman. Αξιοπρεπής, ευγενικός, συνεργάσιμος. Πλαισιωμένος από μια συνοδεία απίστευτων τύπων που επιθυμούν να τον βοηθήσουν με το δικό τους ιδιόρρυθμο τρόπο. Σε μια καταθλιπτική βιομηχανική περιοχή του Oslo τα απροσδόκητα διαδέχονται το ένα το άλλο και το κωμικό σπάει την γκρίζα επιφάνεια του πάγου και αναβλύζει από κάθε γωνία με τον πιο καυστικό τρόπο. Ένα χιούμορ πολύ κοντά σε αυτό των πρώιμων αδελφών Coen στη σκανδιναβική του όμως εκδοχή. Πικρό, τραχύ, ωμό αλλά συχνά και διασκεδαστικό. Η τελευταία ταινία του Νορβηγού σκηνοθέτη Moland είναι μια μαύρη κωμωδία για έναν πρώην εγκληματία που θέλει να αφήσει πίσω του το παρελθόν και να ζήσει μια ήσυχη ζωή. Μόνο που αυτό αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο λόγω της αδυναμίας του ήρωα να απογοητεύει τους άλλους : το πρώην αφεντικό του, έναν ξεπεσμένο γκάγκστερ συνοδευόμενο από ένα ηλίθιο πρωτοπαλίκαρο, την παραγινωμένη και σεξουαλικά πεινασμένη σπιτονοικοκυρά του, το νυν αφεντικό του με τον εξοντωτικό μηχανισμό λογοδιάρροιας. Παρατηρητής χαμηλών τόνων, ο κεντρικός ήρωας αποσύρεται στην ουσία δίνοντας χώρο σε δευτερεύοντες χαρακτήρες να ξεδιπλώσουν τη δράση τους και τις ακόρεστες συχνά ορέξεις τους . Τα πράγματα αλλάζουν, όταν ο εξαιρετικός στο ρόλο του γιγαντόσωμου ήρωα Stellan Skarsgard αρχίσει να γεύεται τα πρώτα δείγματα της πραγματικής και προπάντων φρέσκιας ευτυχίας, απορρίπτοντας τις μπαγιάτικες προσφορές του παρηκμασμένου υπόκοσμου. Η επανεύρεση με το γιο, ο ερχομός ενός εγγονού και μια ερωτική σχέση ξυπνάνε μέσα του μηχανισμούς αντίστασης και οδηγούν στην ανατροπή της τελευταίας σκηνής. Βαθύτατα ανθρώπινη και γλυκιά παρά την υπερβολή και το γκροτέσκο που τη χαρακτηρίζουν, η ταινία βλέπει με συμπάθεια τους χαρακτήρες της, ακόμα και τους πιο εξεζητημένους. Χωρίς βιασύνη και μέσα από μια σειρά κωμικών παράδοξων αναδεικνύει τελικά στο πρόσωπο ενός πρώην εγκληματία, έναν άνθρωπο με αρχές, έναν πραγματικό gentleman.

Submarino, Thomas Vinterberg
Το «Submarino» είναι ένα είδος βασανιστηρίου, ένας εικονικός πνιγμός που εμποδίζει το κεφάλι να βγει στην επιφάνεια. Οι ήρωες της ομώνυμης ταινίας είναι θύματα μιας ανάλογης βασανιστικής διαδικασίας, σταθερά επαναλαμβανόμενης. Φτώχεια, εγκληματική παραμέληση παιδιών, κακοποίηση, εξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, εξαθλίωση. Και η απεγνωσμένη κατά διαστήματα προσπάθεια των ηρώων να ανεβούν στην επιφάνεια, να επιβιώσουν. Η ταινία κινείται γύρω από τη σχέση δύο αδελφών, την τραυματική παιδική τους ηλικία, τη διαφορετική πορεία τους, την προσπάθεια προσέγγισης και τον οριστικό τους χωρισμό. Κι όλα αυτά μέσα σε μια θλιβερή Κοπεγχάγη που μας δείχνει την πιο σκοτεινή της πλευρά. Ερείπια ανθρώπων, σκληρών αλλά και ευάλωτων, που κουβαλάνε το παρελθόν σαν αναπόφευκτη μοίρα. Μέσα από τον κυκεώνα των συμφορών που πλήττουν τους ήρωες του ο Vinterberg δεν αφήνει ούτε ένα παραθυράκι ανοιχτό, ούτε μια σχισμάδα ελπίδας. Και παρόλο που πρόθεσή του ήταν- βασισμένος στο μυθιστόρημα του Jonas Bengtsson- να μιλήσει για τη γονική ευθύνη, το φόβο και την ανασφάλεια των γονιών όσον αφορά την επάρκειά τους, καταλήγει στο να δώσει ένα καταθλιπτικό μελόδραμα, μονότονο και με προδιαγεγραμμένο τέλος.