Στην εισαγωγή του (ανέκδοτου) σεναρίου, το οποίο έγραψε το 1977 μαζί με τη Σίλβια ντ’ Αμίκο Μπεντίκο, ο Ρομπέρτο Ροσελίνι/ Roberto Rossellini, επισημαίνει πως θέλει να κάνει μια ταινία που να μιλάει για το Μαρξ/  Karl Marx, το περιβάλλον του, τους έρωτες του, τη ζωή του στη διάρκεια των ετών 1835-1848. Μια ταινία η οποία δείχνει τα χρόνια που διαμορφωνόταν ο χαρακτήρας του: «Πώς έγινε Καρλ Μαρξ». Όσο για τον τίτλο του σεναρίου «Lavorare per l'umanità». «Να εργαστούμε για την ανθρωπότητα», ήταν η φιλοδοξία του Καρλ Μαρξ από τα πολύ νεανικά χρόνια του.
Ένα μικρό μέρος του σεναρίου δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό «Magazine Litteraire».

Σκηνή 36, ο Μαρξ και ο Έγκελς συναντιούνται για πρώτη φορά στη διάρκεια μιας κοσμικής βραδιάς στο σαλόνι της Μπετίνα φον Άρνιμ. Ο Ές πρόκειται να παρουσιάσει έναν από τους νέους συνεργάτες του, στη Μπετίνα, τον δόκτορα Μαρξ, «νέο μου είδωλο… Ρουσσώ, Βολταίρος, Χόλμπαχ, Λέσιγκ και Χέγκελ ενωμένοι σε μια και μόνη προσωπικότητα….».
Το μικρό σαλόνι είναι γεμάτο κόσμο. Παρόντες ο Ές και ο Μαρξ. Η Μπετίνα φον Άρνιμ και πάνω από δέκα άνθρωποι (είναι εκείνοι τους οποίους θα ξαναβρούμε και θα αναγνωρίσουμε στην σύνταξη της Rheinische Zeitung, δηλαδή τους Τούτεμπεργκ, Χέρβενγκ, Οπενχάιμ, Γιουνγκ κ.ά.) είναι παρόντες.

Ο Μαρξ με πάθος ετοιμάζεται να μιλήσει, όρθιος, στον κέντρο του μικρού σαλονιού.

ΜΑΡΞ
Οι νόμοι δεν είναι μέτρα περιορισμού ενάντιο στη ελευθερία με τον ίδιο τρόπο που ο νόμος της παγκόσμιας έλξης, δεν είναι ένα μέτρο περιορισμού ενάντιο στην κίνηση και αυτό ισχύει σε τέτοιο βαθμό ώστε, παρά τα βαρύτητα, να επιτρέπεται η αιώνια κίνηση των ουρανίων σωμάτων, αλλά και ο ίδιος φυσικός νόμος να είναι εκείνος που θα με σκοτώσει αν το παραβώ και υποκριθώ πως χορεύω στον αέρα.
Οι νόμοι είναι κυρίως κανόνες σταθεροί, ξεκάθαροι και παγκόσμιοι στους οποίους η έννοια της ελευθερίας απέκτησε μια απρόσωπη ύπαρξη, θεωρητική, ανεξάρτητη από την προσωπική εκτίμηση του ανθρώπου. Ένας κώδικας νόμων είναι η Βίβλος της Ελευθερίας ενός λαού. Επομένως, ένας νόμος για τον τύπο είναι η νόμιμη αναγνώριση της ελευθερίας του τύπου...

Ένα δυνατό γέλιο που ακούγεται εκτός κάδρου διακόπτει το θερμό λόγο του Μαρξ...Είναι μια νέα γυναίκα, η οποία συνοδεύεται από τον νεαρό Έγκελς γελάει ασυγκράτητα.

Η ΝΕΑ ΓΥΝΑΙΚΑ (συνεχίζει να γελάει).
Ω! Συγχωρήστε με, σας παρακαλώ… συγχωρήστε με…αλλά είναι τόσο αστείο. Ω! Είναι απίστευτο.

Και χωρίς να προσπαθήσει να σταματήσει, η νέα γυναίκα, πάλι ξεσπά σε γέλια. Ο Φρήντριχ Έγκελς σπεύδει να τη βοηθήσει. Πολύ σοβαρά λέει:

ΕΓΚΕΛΣ
Το λάθος, είναι δικό μου… ήμουν έτοιμος να διηγηθώ στη νεαρή βαρόνη το τελευταίο ανδραγάθημα του θαυμαστού λογοκριτή της Αυτού Μεγαλειότητας.
Ο Χερ Λώρενς Ντόλενσαλ ξεπέρασε σήμερα τον εαυτό του. Απαγόρευσε την έκδοση της μετάφρασης της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη στην εφημερίδα «Kolnische Zeitung» με τη δικαιολογία ότι «δεν επιτρέπεται να κάνουμε κωμωδίες με θεϊκές καταστάσεις».

Όλοι οι παρευρισκόμενοι γελούν.

ΕΓΚΕΛΣ
Και εκείνο που είναι ακόμη πιο κωμικό, είναι πως ο μεταφραστής είναι ο πρίγκιπας  Jean de Saxe.

Ακούγονται γέλια και σχόλια στο μικρό σαλόνι. Ο Μαρξ μοιάζει να μην προσέχει.
Ο Έγκελς συνεχίζει.

ΕΓΚΕΛΣ
Και μεθαύριο ένα άλλο διαμάντι της προσωπικής κοσμηματοθήκης της Αυτού Μεγαλειότητας θα στολίσει την πρωτεύουσα:  Φρήντριχ  Βίλχελμ Σέλιγκ, ο θεωρητικός της φιλοσοφίας της αποκάλυψης, ο αντίθετος με κάθε θεωρία του Χέγκελ. Ο διάσημος οπαδός του αστυνομικού κράτους, το οποίο με ακρίβεια επιβεβαιώνει τη μεταφυσική πλευρά της «αποκάλυψης».

Ο Έγκελς σοβαρεύει τον τόνο της φωνής του.

ΕΓΚΕΛΣ
Κύριοι σαν καλώ όλους να μην χάσετε, μεθαύριο, το εναρκτήριο μάθημα του καθηγητή Σέλιγκ ο οποίος, εξουσιοδοτημένος από τον βασιλιά έρχεται για να μας μάθει πώς να υπακούμε σαν υπηρέτες!

Ο Μαρξ ξαφνικά, απευθύνεται στο Έγκελς.

ΜΑΡΞ
Τι σκέφτεστε να κάνετε μεθαύριο;

ΕΓΚΕΛΣ (γελώντας)
Ω! Με λίγη καλή θέληση, πιστεύω πως μπορούμε ακόμη και να τον εμποδίσουμε να μιλήσει!

Ο Μαρξ διασχίζει το σαλόνι με διεύθυνση προς την πόρτα και με ηρεμία, γελώντας, λέει στον νεαρό αξιωματικό.

ΜΑΡΞ
Κάνετε λάθος. Πιστέψτε με: πρέπει να τους αφήσουμε να μιλήσουν και μετά να τους εξηγήσουμε, όπως, σ’ ένα ακροατήριο ότι έχουν άδικο. Αλλά για να τους αποδείξουμε ότι έχουν άδικο, ένα μόνο πράγμα μπορούμε να κάνουμε, να τους αφήσουμε να μιλήσουν.

Και χωρίς να περιμένει απάντηση, ο Μαρξ πάει να βγει από το μικρό σαλόνι.
Ο Έγκελς τον κοιτάζει για μια στιγμή και μετά ρωτάει τον Ες.

ΕΓΚΕΛΣ
Ποιος είναι αυτός ο τύπος;

Ο Ές τον κρατά από το μπράτσο.

ΕΣ
Δεν τον ξέρεις; Είναι ο πιο μεγάλος και ίσως ο μόνος πραγματικός φιλόσοφος που ζει σήμερα. Είναι ο Μαρξ. Για την ώρα συνεργάζεται με την Rheinische, αλλά δεν θα μου κάνει εντύπωση αν φτάσει να γίνει διευθυντής της….

Μισο- σοβαρά, μισό –ειρωνικά, ο πολύ νεαρός Έγκελς χτυπάει τα τακούνια του σηκώνοντας το ποτήρι της σαμπάνιας, για να κάνει μια πρόποση, προς την πόρτα από την οποία, ακριβώς εκείνη την στιγμή, βγαίνει ο Μαρξ.

(δημοσιεύτηκε στο Magazine Littéraire. N° 324, Septembre 1994. Απόδοση από τα γαλλικά Νίκος Καλτσάς. Η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στην εφ. Η Εποχή,  Κυριακή 23 Οκτωβρίου 1994)