του Λάκη Παπαστάθη

Την τελευταία νύχτα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης είδα στον ύπνο μου εφιαλτικές εικόνες. Καθώς οι καθαρίστριες σκούπιζαν τις αίθουσες, καθώς γκρεμίζονταν τα πανό, έβγαιναν οι αφίσες και διαλύονταν οι πρόχειρες κατασκευές με τα γραφεία και τις τηλεοράσεις, έβλεπα τα κομμένα κεφάλια να συνεχίζουν να μιλάνε απευθυνόμενα στις άδειες αίθουσες, στο πουθενά. Ελεγαν την ιστορία τους, έπλεκαν το φωτοστέφανο της ζωής τους και κανείς δεν μπορούσε να τα σταματήσει!
Οι μηχανές προβολής φώτιζαν τις οθόνες παίζοντας μόνες τους, τα μεγάφωνα γέμιζαν φωνές, τα μόνιτορ ξέφευγαν από κάθε έλεγχο, λες και μια αόρατη δύναμη επέβαλε αυτή την ιδιότυπη εικονογραφία μέσα στον άδειο χώρο.
Το πρωί σκέφτηκα πως στον τόπο μας λες και δεν προϋπήρξε ο Φλάερτι, ο Βιγκό, ο Βέρτοφ, ο Ρούτμαν, ο Ιβενς, ο Ρους, το σινεμά βεριτέ και οι σύγχρονες τάσεις του ντοκιμαντέρ. Είμαστε κολλημένοι, όλοι σχεδόν, στην τηλεοπτικογενή εικόνα του κομμένου κεφαλιού και στον λόγο του. Λες και δεν υπάρχει ο Λόγος του κινηματογραφιστή, η σκέψη του, το βλέμμα του, η συνάντησή του με τη ζωή και τους ανθρώπους. Παρακολουθούμε απλώς την αφήγηση του κομμένου κεφαλιού, υπηρετούμε τον λόγο του που συνήθως είναι έμμεσο υμνολόγιο για την αφεντιά του, η αγιογραφία του -επειδή όσο πιο ηρωική φαίνεται η ζωή του, όσο πιο δύσκολη, όσο πιο συναισθηματική, τόσο περισσότερο «πουλάει» το φιλμ. Γι' αυτό και κάθε σκηνοθέτης μεγεθύνει το συναίσθημα με γκρο πλαν και μουσικές υποκρούσεις. Ετσι, το κομμένο κεφάλι που μιλάει μοιάζει με τις εικόνες στην εκκλησία που προσκυνάμε!
Προτείνω εκτός από τη μελέτη των μεγάλων δασκάλων -το ντοκιμαντέρ είναι διεθνές μέσο έκφρασης- οι Ελληνες κινηματογραφιστές να μελετήσουν τους σπουδαίους συγγραφείς μας, αυτούς που παρά την εντελώς προσωπική τους αφήγηση δεν αλλοιώνουν την ταυτότητα της πραγματικότητας και την υλική της υπόσταση. Διαβάστε Ηλία Παπαδημητρακόπουλο του «Οβολού», Θανάση Βαλτινό της «Καθόδου των εννιά», Σωτήρη Δημητρίου της «Φλέβας του λαιμού», Βασίλη Τσιαμπούση της «Βέσπας», και επανέλθετε ξανά και ξανά στον Μιχαήλ Μητσάκη, τον μέγιστο Ελληνα ντοκιμαντερίστα πριν από την ανακάλυψη του κινηματογράφου! Ολοι τους μας μαθαίνουν πως το υλικό της πραγματικότητας μπορεί να γίνει αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος χωρίς να χάσει τον παλμό και το αίμα του.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 20/04/2005