"Βλέπω στους νέους κινηματογραφιστές την υποχρέωση να ικανοποιήσουν το κοινό γούστο, το οποίο υποβαθμίζει τα πάντα λίγο -λίγο. Ο θεατής υπαγορεύει στον παραγωγό, ο οποίος υπαγορεύει με τη σειρά του στον κινηματογραφιστή. Το σινεμά δεν προσδιορίζει την παρόρμηση της ζωής μας μέσα στον κόσμο, όμως φοβάμαι μήπως μια γενιά κινηματογραφιστών έχει θυσιαστεί".
Otar Iosseliani

Ο Otar Iosseliani γεννήθηκε το 1934 στο Tbilisi της Γεωργίας. Σπούδασε μαθηματικά στο πανεπιστήμιο της Μόσχας και συνέχισε τις σπουδές του στην VGIK την σημαντικότερη κινηματογραφική σχολή της Σοβιετικής Ένωσης. Σπούδασε σκηνοθεσία και καθηγητής του ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Σοβιετικούς σκηνοθέτες ο Αλεξάντερ Ντοβζένκο. Κατά την διάρκεια των σπουδών το υπήρξε συμφοιτητής των αργότερα πολύ σημαντικών σκηνοθετών του σοβιετικού σινεμά όπως ο Αντρει Ταρκόφσκι, Αντρέι Κοντσαλόφσκι και Νικήτα Μιχαλκόφ. Η θέση που κατέχει μέσα στο Σοβιετικό σινεμά είναι σημαντική αφού ανήκει στην γενιά που απελευθερώνεται από τους περιορισμούς του σοσιαλιστικού νεορεαλισμού ανακαλύπτοντας ένα νέο σινεμά.

Τέτοια είναι η περίπτωση της πρώτης τον μεσαίου μήκους ταινίας ο Απρίλης (1961) ένα παραμύθι "πάνω στην αρχή της ηλιθιότητας που κυριαρχεί στη ζωή μας πάνω σ' αυτή τη Γη", ταινία που οι γραφειοκράτες του τότε καθεστώς θα θεωρήσουν ως αντισοβιετική και θα την απαγορεύσουν. Απογοητευμένος από την απαγόρευση ο Iosseliani θα απομακρυνθεί για δύο χρόνια από το σινεμά κάνοντας άλλες δουλειές και το 1964 θα καταγράψει την εμπειρία του ως βιομηχανικού εργάτη στην ταινία Χυτήριο. Το 1967 θα γυρίσει την ταινία Φυλλορόη με ήρωα ένα πρόσωπο ανυπότακτο και ανυποχώρητο που μάχεται την σοβιετική γραφειοκρατία. Το 1971 η ταινία του Ήταν ένας τραγουδιστής κότσυφας, μια ανάλαφρη ταινία ακατάλληλη όμως σύμφωνα με τους τότε ιθύνοντες, θα του δημιουργήσει πάλι προβλήματα αφού θα απαγορευτεί. Ο ίδιος θα δηλώσει σχετικά "έκανα μια ταινία για τα κοινωνικά ήθη παρά μια ηθική ταινία". Η ταινία έχει ως ήρωα ένα τυμπανιστή συμφωνική ορχήστρας ο οποίος διατηρεί μια χαλαρή σχέση με την δουλειά του. Η επόμενη του ταινία Παστοράλε, που γυρίζει το 1976, απεικονίζει την ζωή σ' ένα χωριό, έχοντας στο κέντρο ένα κουαρτέτο εγχόρδων που φθάνει εκεί για να κάνει πρόβες.

Αρχές δεκαετίας του 80 ο Otar Iosseliani απογοητευμένος από την κατάσταση στην Σοβιετική Ένωση μεταναστεύει στην Γαλλία. Εκεί θα ξεκινήσει μια νέα καριέρα με ταινίες όπως το Επτά κομμάτια για ασπρόμαυρο κινηματογράφο (1982), ένα πορτρέτο της αστικής ζωής στο Παρίσι και τους Ευνοούμενους του φεγγαριού (1984) μια ταινία αφιερωμένη στο περίπλοκο της ζωής, στο χάος και τις διασταυρούμενες διαδρομές της καθημερινότητας. Στο Εγένετο φως που γυρίστηκε το 1989 κινηματογραφεί την ζωή σ' ένα χωριό της Σενεγάλης και επικεντρώνεται στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, σ' ένα διαφορετικό από τον δυτικό ρυθμό και ύφος ζωής. Το 1992 γυρίζει το Κυνήγι της Πεταλούδας όπου με ηρωίδες δύο ηλικιωμένες κυρίες και φόντο ένα σπίτι στην γαλλική επαρχία θα αντιπαραθέσει στην βαρβαρότητα του σύγχρονου κόσμου τη εκλέπτυνση και το ήθος μια άλλης εποχής.
Συγκλονισμένος από την ηθική έκπτωση και την διάλυση που προκλήθηκε από την κατάρρευση του καθεστώτος θα γυρίσει στην πατρίδα του την Γεωργία το Κλέφτες και αμαρτωλοί (1996) με πρόσωπα που ζουν μέσα στην κρίση της νέας εποχής, αλλά και δύο επεισόδια από την μεσαιωνική και σοβιετική περίοδο. Οι δύο πρόσφατες ταινίες που γύρισε ο Iosseliani είναι γλυκόπικρες κωμωδίες που υφαίνονται πάνω στις πολλαπλές εκδοχές της ανθρώπινης μοίρας: Έχε γεια, γλυκιά στεριά (1999) και Δεύτερα πρωί (2002). Χιούμορ, ευγένεια, εμμονή στην λεπτομέρεια και ένα γαλήνιο σκηνοθετικό ύφος είναι τα χαρακτηριστικά των πρόσφατων ταινιών του.

Όπως σημειώνει σ' ένα κείμενό του ο Θωμάς Λιναράς: "Στην εποχή του ομιλούντος, ο Iosseliani είχε την τόλμη να κάνει "βουβές" ταινίες, και δεν είναι τυχαίος ο μεγάλος του θαυμασμός για τον Jacques Tati. Οι ταινίες του έχουν την "παλιά δύναμη" και μοιάζουν με ασύμμετρα σχήματα μιας άγνωστης γεωμετρίας, με παραλλαγές μιας ανολοκλήρωτης μουσικής φούγκας, με σουρεαλιστικό παζλ, η τελική εικόνα του οποίου δεν φανερώνεται ποτέ. Η δουλειά του πάνω στην αντίστιξη ήχου -εικόνας, ο τρόπος του να κινηματογραφεί μέσα από την εγγύτητα της απόστασης και να εξαφανίζει τα σύνορα ανάμεσα στην μυθοπλασία και στο ντοκιμαντέρ είναι μοναδικά στον σύγχρονο κινηματογράφο, με κορυφαία του στιγμή το Παστοράλε: μια ταινία απόλυτης μαγείας, θαμμένη απ' αυτούς σοβιετικούς γραφειοκράτες για έξι χρόνια, όπου δεν υπάρχει θέμα, ιστορία "ήρωες", δεν υπάρχει τίποτα παρά μονάχα ήχοι και εικόνες του χρόνου που περνά και χάνεται. Σε ότι δε αφορά στους "ήρωες", μπαίνουν σε εισαγωγικά γιατί δεν υπάρχουν στις ταινίες του ήρωες, όπως δεν υπάρχει και δραματουργία με την κλασσική έννοια του όρου: κλιμάκωση, κορύφωση, κάθαρση κ.λ.π. Είναι πιο δόκιμο να μιλάμε για φαινόμενα, τύπους ή ρόλους, έξοχα ερμηνευμένους αποκλειστικά από ερασιτέχνες και όχι από επαγγελματίες ηθοποιούς. Τον Iosseliani ενδιαφέρει πρωτίστως η κρυστάλλινη διαύγεια και η αλήθεια του ρόλου, και όχι η ψυχολογία του ήρωα. Από το έργο του απουσιάζει κάθε μορφή ψυχολογικής εμβάθυνσης στο χαρακτήρα, γιατί ο Iosseliani θεωρεί ότι "είναι αδύνατον να διεισδύσεις στον ψυχισμό του άλλου" -στις ταινίες του δεν υπάρχει ούτε ένα γκρο πλάνο. Ο θεατής πρέπει να βλέπει (παρατηρεί) και όχι να συμμετέχει, να συμπάσχει η να συμπονάει: "Αν επιτρέψουμε στο θεατή να ταυτιστεί με τον ήρωα, του δίνουμε την δυνατότητα να μπορεί να προβλέψει τις κινήσεις του, κι αυτό θα καθιστούσε τη θέαση της ταινίας μια ανιαρή υπόθεση"."

 (δ.τ.)