Ο σκηνοθέτης Joao Cesar Monteiro το 1998 γράφει το βιογραφικό του: "Λένε ότι γεννήθηκα την 2η Φεβρουαρίου του 1939, στην Figueira da Foz, από μια οικογένεια μεγαλοακτημόνων η οποία εμφορείτο υπό ιδεών αντι-κληρικών και αντι-Σαλαζαρικών, στο πνεύμα της Πρώτης Δημοκρατίας και πιθανόν με διασυνδέσεις με τους ελευθεροτέκτονες.
Στην ηλικία των 15, με σκοπό να ολοκληρώσω την κάπως περιπετειώδη μέση εκπαίδευση -η οποία ευτυχώς ποτέ δεν ολοκληρώθηκε- μετακόμισα στην Λισσαβόνα, "την Πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας", όπου ο πατέρας ανάλωσε μέχρι τελευταίας δεκάρας το εναπομείναν ελάχιστο χρηματικό ποσό της περιουσίας του.
Ο ελεήμων θεός τον πήρε κοντά του μετά από μια καρδιακή προσβολή, η οποία ήταν το επακόλουθο μίας γελοίας απόπειρας αυτοκτονίας, όταν μία δίκανη καραμπίνα εκπυρσοκρότησε μέσα στο στόμα του.
Περιπλανήθηκα σε μέρη πολλά και διάφορα και σήμερα ζω εν ειρήνη στην Λισσαβόνα- τα περνάω έτσι και έτσι - και με μια σύζυγο και ένα γιο στην ηλικία των 5 χρόνων: δύο υπέροχα πλάσματα τα οποία, με τον δικό μου τρόπο, λατρεύω.
Για πολλούς και διαφόρους λόγους, ανάμεσα σε άλλα πράγματα, έκανα και ορισμένες ταινίες: Quem Espera Por Sapatos De Defunto Morre Descalco (1971), Veredas (1977), Silvestre (1981), A Flor Do Mar (1986), Recordarcoes Da Casa Amarela (1989), O Ultimo Mergulho (1992), A Comedia De Deus (1995), Le Bassin De J.W (1997), As Bodas De Deus (1998)"

Ο Joao Cesar Monteiro κάνει ένα σινεμά το οποίο παρόλο φαίνεται εκ πρώτης όψεως ως μυθοπλαστικό, είναι στο βάθος ντοκιμαντερίστικο: παίζει ο ίδιος στις περισσότερες ταινίες του ("αυτές είναι και οι καλύτερες του"), διηγείται τις απόψεις του για την ζωή, κινηματογραφεί στα μέρη που ζει τα πρόσωπα που γνωρίζει -οι ταινίες του έχουν μια έντονη προσωπική σφραγίδα.
Η σκηνοθετική πορεία του Joao Cesar Monteiro είναι σταθερά προσανατολισμένη, προς ένα σινεμά γεμάτο λυρισμός και χιούμορ, σουρεαλισμός και σαρκασμό, παραβολές και νοσηρή λαγνεία, ηθικούς στοχασμούς και φιλοσοφικούς αφορισμούς. Το σινεμά του Joao Cesar Monteiro είναι βαθύτητα ειρωνικό και στοχαστικό, πλούσιο σε νοήματα και συναρπαστικές ιδέες -είναι γεμάτο από γοητευτικές εικόνες.
Το κινηματογραφικό του ύφος συνίσταται από πλάνα μεγάλης χρονικής διάρκειας, αφηγηματική ρευστότητα, λιτότητα στην μορφή, σινεφιλικές αναφορές, εμμονή στους διάλογους- και πάντα στο επίκεντρο η μοναχική κινηματογραφική περσόνα που δημιούργησε. Στις ταινίες Recordarcoes Da Casa Amarelia, A Comedia De Deus, As Boda De Deus ο ήρωας είναι πάντα ο ίδιος: ένας μεσήλικας, φτωχός, φιλάσθενος και ταλαιπωρημένος από την ζωή. Όμως αυτό το πρόσωπο, που υποδύεται πάντα ο Monteiro, υπερβαίνει με τις πράξεις και τις σκέψεις του την δυστυχία και μιζέρια του, εξυψώνεται. Σάτυρος; διεστραμμένος; ο ήρωας είναι σίγουρα ένας κυνικός φιλόσοφος, ένας ασκητής διανοούμενος που προβάλλει στον περίγυρό του τις πιο σκοτεινές και πιο απόκρυφες επιθυμίες του. Όντας η επιτομή της ευγένειας, καθώς εκφράζει το πάθος του για τις νεαρές γυναίκες με αναμφισβήτητη λεπτότητα και ανεξήγητη σαγήνη, ο ήρωας του, ένας δάνδης περασμένων εποχών, διακρίνεται για την σχεδόν διαστροφική, σαδική, σεξουαλικότητα του: είναι αυτός απλώς ένας διαχρονικός λάτρης του ωραίου, ένας θαυμαστής των νεαρών γυναικών, ένας λεπτολόγος μελετητής των γυναικείων ανατομικών λεπτομερειών. Ένα πρόσωπο που θα λάτρευε ο Φρόιντ.
Κατά μια έννοια ο Joao Cesar Monteiro κατάγεται από την επικράτεια των κωμικών του βωβού κινηματογράφου: αν κωμικοί όπως ο Keaton ή ο Chaplin πάλευαν με τα αντικείμενα και αυτό προκαλούσε το οπτικό gag, έτσι και ο Monteiro παλεύει με τις ιδέες, τις σκέψεις, τις επιθυμίες και αυτό παράγει ένα διανοητικό gag, αυτό είναι που προκαλεί το λεπτό χιούμορ. Το λεπτό του σώμα, η ασκητική του μορφή καθώς κινείται νωχελικά είναι η πεμπτουσία της κινηματογραφικής του τέχνης: φορέας των ιδεών και των πόθων του, τόπος όπου κατοικούν τα πάθη του, αλλά και ο στίβος μάχης για τις συγκρούσεις ανάμεσα στο απαγορευμένο και στο ηθικό.
Η κινηματογραφική του περσόνα, ο Joao de Deus δεν είναι παρά ο Νοσφεράτου του Murnau στον σύγχρονο κόσμο των ιδεών, ένας προβοκάτορας άγγελος που υπηρετεί και τον Θεό και τον Διάβολο, ένας βλάσφημος άγιος. Το ύφος του, γνωστό ως "le monterisme", εικονοποιείται στο σώμα του: η ιδιαίτερη αίσθηση χιούμορ και η λαγνεία του, η διαστροφή και η χωρίς ηθικά όρια φαντασία του, συνθέτουν αυτό το εύθραυστό αλλά γεμάτο δύναμη σώμα.
"Ανήκω στην γενιά των καθολικών σκηνοθετών", δηλώνει. Ίσως. Μάλλον όμως ανήκει στην γενιά των αιωνίως και αενάως αιρετικών σκηνοθετών, παρέα με τον Bunuel, ένας σαρκαστής και υπονομευτής του ιερού, ένας βέβηλος φιλόσοφος εικονοκλάστης…
Ο Joao Cesar Monteiro έφυγε τον Φεβρουάριο του 2003.
Δ.Μ.