(δηλώσεις και σχόλια)

Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ: Όταν ήμουν ακόμα σπουδαστής άρχισε να με απασχολεί ο κινηματογράφος. Αυτό έγινε αφού είδα δύο ταινίες στην Ταινιοθήκη: ήταν το ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ (σ.τ.μ. του Αϊζενστάιν) και ο ΑΝΔΑΛΟΥΣΙΑΝΟΣ ΣΚΥΛΟΣ (σ.τ.μ. του Μπουνιούελ). Συγκλονισμένος από την εκφραστικότητα αυτών των ταινιών, άρχισα να σκέφτομαι για πρώτη φορά για τη δομή των ταινιών. Τότε έγραψα το πρώτο μου κείμενο για ταινία, με τον τίτλο «ΤΑΙΝΙΕΣ ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΑ». Καθώς έγραφα για ταινίες μεγάλωσε τόσο το ενδιαφέρον μου για την κινηματογραφική βιομηχανία στη Γιουγκοσλαβία, όσο και η επιθυμία να δοκιμάσω τον εαυτό μου στις ερασιτεχνικές ταινίες. Καθώς τέλειωνα τις σπουδές μου έγραφα όλο και περισσότερο για το σινεμά, και σαν κριτικός και σαν δοκιμιογράφος.
Στον κινηματογράφο της Γιουγκοσλαβίας εκείνη την εποχή υπήρχε μία επανάσταση από νέους παθιασμένους σινεφίλ, και σίγουρα εγώ ήμουν ένας από αυτούς.

Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΣΑΜΠΡΟΛ: Το γαλλικό «Νέο Κύμα» μας έδωσε εκείνη την εποχή ηθική υποστήριξη -αν και εμείς είχαμε διαφορετικές απόψεις για συγκεκριμένες ταινίες. Κάποιοι έλεγαν ότι ο Γκοντάρ ήταν η πεμπτουσία της πρωτοπορίας, άλλοι ότι ήταν ο Τρυφώ. Όμως εγώ προτιμούσα τις ταινίες του Σαμπρόλ.
Έκανα μια συνέντευξη με τον Σαμπρόλ όταν ήμουν στο Παρίσι στην διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας ΤΟ ΤΡΙΟ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ (A DOUBLE TOUR). Όταν επισκέφτηκα το πλατό δύο πράγματα που είχαν σχέση με τον Σαμπρόλ μου φάνηκαν εξαιρετικά σημαντικά.
Πρώτον η ίδια η παρουσία του στον χώρο των γυρισμάτων δεν εμπόδιζε το γύρισμα. Περισσότερο δημιουργούσε μία ατμόσφαιρα ηρεμίας, με το χαμηλό τόνο της φωνής του, με τα αστεία που έκανε και με τις όχι περιπλοκές οδηγίες που έδινε στους ηθοποιούς.
Από την άλλη πλευρά αυτό που με εντυπωσίασε στην διάρκειας της συζήτησης που είχα μαζί του, ήταν το ευρύ φάσμα των γνώσεων του, η πολυμάθεια του, ειδικότερα οι γνώσεις του σχετικά με την Ιστορία του κινηματογράφου και τον γερμανικό Εξπρεσιονισμό. Αυτό ήταν και το θέμα για το οποίο συζητήσαμε περισσότερο.

ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΣΤΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ: Το σινεμά των δημιουργών στην Γιουγκοσλαβία ξεκίνησε με τη γενιά μου. Πριν υπήρχαν απλώς μόνο κάποιες σκοτεινές εμπορικές παραγωγές, χωρίς όμως καμία αληθινή αίσθηση εμπορικότητας.

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΩΣ ΤΕΧΝΗ: Μερικοί λένε ότι το σινεμά είναι πιο κοντά ως τέχνη με το θέατρο παρά με την ζωγραφική. Εγώ νομίζω ότι το σινεμά είναι κοντύτερα στην λογοτεχνία παρά στο θέατρο. Όμως είναι σίγουρο ότι ο κινηματογράφος είναι μια αυτόνομη τέχνη. Υπάρχει ακόμα προκατάληψη στον κόσμο: ότι το σινεμά είναι μια υποβαθμισμένη τέχνη συγκρινόμενη με τις κλασσικές ή παραδοσιακές μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης. Αυτό συμβαίνει γιατί το σινεμά έχει, σε σχέση με τις άλλες τέχνες, πολύ λίγα μεγάλα επιτεύγματα να επιδείξει. Ενώ οι άλλες τέχνες έχουν πίσω τους μία μεγάλη παράδοση καλλιτεχνικών δημιουργιών.

ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΙΣ: Έκανα τις δύο ταινίες [ΤΟ ΞΥΠΝΗΜΑ ΤΟΥ ΑΡΟΥΡΑΙΟΥ και ΟΤΑΝ ΘΑ ‘ΜΑΙ ΠΙΑ ΝΕΚΡΟΣ] βασισμένος σε σενάρια των Gordan Mihic και Ljubisa Kozomara. Δουλεύοντας μαζί τους κατάλαβα τη σημασία που έχει το σενάριο στη διαδικασία της δημιουργίας, της ψευδαίσθησης για τη ζωή -η οποία ψευδαίσθηση υποτίθεται ότι διαρκεί μία ώρα και τριάντα λεπτά..
Για να μπορέσεις να κρατήσεις την προσοχή ενός ανθρώπου ή μίας ομάδας ανθρώπων, πρέπει να ενορχηστρώσεις το υλικό σου με ένα πολύ περίπλοκο τρόπο, αν και όλες οι μεγάλες ταινίες φαίνονται ότι είναι εξαιρετικά απλές.
Στο ΤΟ ΞΥΠΝΗΜΑ ΤΟΥ ΑΡΟΥΡΑΙΟΥ, χρησιμοποίησα λιγότερο μεταφορές και συμβολισμούς και προσπάθησα η ίδια η εκπληκτική ψευδαίσθηση της ζωής να έχει τον ρόλο μίας μεταφοράς. Δεν ήθελα εγώ συνειδητά να κατασκευάσω και να προγραμματίσω μία μεταφορά ή ένα συμβολισμό.

ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ: Ενδιαφέρομαι περισσότερο για τη θέση του ατόμου. Όταν η συλλογική αντίληψη της ζωής ιδεολογικοποιείται, μέσα από συλλογικά ιδεολογικά πρότυπα, τότε η θέση του ατόμου γίνεται περισσότερο τραγική, γιατί ανεξάρτητα από το τι είναι αυτός –στρατιώτης ή ένας αιρετικός- συγκρούεται με τον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας, η οποία πάντα χαρακτηρίζεται από την μετριότητα και την συμβατικότητα.

ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: Δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια. Υπάρχει η υποκειμενική αλήθεια, ένας μικρός ή ένας μεγάλος αριθμός από υποκειμενικές αλήθειες. Η αυταπάτη της λεγόμενης αντικειμενικής αλήθειας δημιουργείται από τις υποκειμενικές αλήθειες. Το κύριο καθήκον ενός δημιουργού είναι να ακολουθήσει την δική του υποκειμενική αλήθεια. Να την καταθέσει.

Η ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΡΟΥΣΑ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Η σκηνοθεσία είναι παρούσα παντού τόσο στα ρούχα που φοράνε οι φελάχοι, όσο και στο Beaubourg στο Παρίσι, -όπου συμπιέζονται σε πέντε η περισσότερα πατώματα διάδρομοι, αίθουσες κινηματογράφου, καταστήματα και μάζες ανθρώπων. Η εμπειρία της κίνησης σ’ αυτό το κτήριο έχει καθοριστεί από αυτόν που σκέφτηκε όλη αυτήν τη ιστορία [του κτηρίου].
Η σκηνοθεσία είναι η μετατροπή του χάους σε ένα μυθοποιημένο κόσμο.

ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ: Όσο ονειρεύομαι και γράφω καινούρια βιβλία, δεν θέλω να διαβάζω τα παλιά μου βιβλία ή δεν θέλω να βλέπω τις παλιές μου ταινίες.. Φοβάμαι να κοιτάξω πίσω στο τι έχω κάνει γιατί φοβάμαι ότι θα χάσω το βήμα μου προς το μέλλον.

 (Αποσπάσματα από συνέντευξη σε αγγλόφωνη τιμητική έκδοση, που εκδόθηκε την ευκαιρία του αφιερώματος του 38ου Φεστιβάλ Θεσ/νίκης (1998). Επιλογή αποσπασμάτων και απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)