Αν και πολύ συχνά ο Sergei Loznitsa θέτει στο κέντρο της προσοχής μας τον κόσμο της εργασίας, ωστόσο γρήγορα θα εμπλουτίσει τη θεματολογία του τοποθετώντας την συχνά σ’ ένα ασύνηθες φόντο, με εικόνες που εντάσσονται σ’ ένα πιο ευρύ πλαίσιο. Σ’ όλες τις ταινίες του υπάρχει ένας κοινός τόπος: το σινεμά-ντοκιμαντέρ του κατασκευάζει νέους χώρους. Απομακρυνόμενος από τον εγγενή ρεαλισμό του είδους ο Sergei Loznitsa μετασχηματίζει μια υπάρχουσα πραγματικότητα σ’ ένα νέο και πολλές φορές αχαρτογράφητο, ανεξερεύνητο και ανοίκειο τόπο.
Το συνολικό έργο του Sergei Loznitsa χωρίζεται σε τρεις μάλλον ευδιάκριτους θεματικούς κύκλους. Ο πρώτος ο οποίος είναι και ο πολυπληθέστερος θα μπορούσε να έχει τον τίτλο Εικόνες και πρόσωπα της αγροτικής ζωής. Περιλαμβάνει ταινίες που εστιάζουν σε απομονωμένες αγροτικές κοινότητες της ρωσικής ενδοχώρα -ή καλύτερα της πρώην σοβιετικής- και στα πρόσωπα που διαβιούν σ’ αυτές: κτηνοτρόφους, αγρότες, ψαράδες, υλοτόμους, απόμαχους της ζωής. Σ’ αυτόν τον κύκλο που κορύφωσή του θα πρέπει να θεωρηθεί η μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας My Joy (2010), ανήκουν τα Life, Autumn/ Το φθινόπωρο της ζωής (1998), The Settlement/ Ο οικισμός (2001), Portrait/ Πορτραίτο (2002), Artel/ Αρτέλ (2006), Northern Light/ Το φως του Βορρά (2009). Ιχνογραφίες της αγροτικής ζωής που κάποιες φορές ανακαλούν τους πίνακες του Pieter Bruegel του Πρεσβύτερου, περιπλανήσεις στην αχανή και απομονωμένη από τον πολιτισμό ύπαιθρο, στιγμιότυπα από μια ατελείωτη ταινία δρόμου όπου η αφετηρία και το τέρμα δεν υπάρχουν, στατικά πορτρέτα προσώπων, εικόνες λυρισμού μιας φύσης άλλοτε σε πλήρη άνθηση και άλλοτε νεκρής: ένας κόσμος όπου ο χρόνος είναι είτε στατικός είτε κυκλικός και επαναλαμβανόμενος -ο χρόνος των τεσσάρων εποχών.
Στον δεύτερο θεματικό κύκλο ανήκουν τα «ντοκιμαντέρ εποχής» όπως είναι οι ταινίες Revue/ Επισκόπηση (2008) και Blockade/ Αποκλεισμός (2005). Σ’ αυτές οι εικόνες είναι παλιές, είτε ήδη ιδωμένες είτε προσφάτως ανακαλυφθείσες, και οπωσδήποτε όχι κινηματογραφημένες από το σκηνοθέτη: εικόνες από παλιά ειδησεογραφικά επίκαιρα ή ταινίες ντοκιμαντέρ που επαναξιολογούνται και επανεκτιμώνται από τον Sergei Loznitsa. Με μία διάθεση κατά περίσταση νοσταλγική και κατά περίσταση ειρωνική, χρησιμοποιώντας ως οικοδομικό υλικό αυτά τα συντρίμμια και απομεινάρια των παλαιών εικόνων, δημιουργείται μια νέα σύνθεση –ταινία, μια νέα κατασκευή όπου το παλαιό μετασχηματίζεται σε μια νέα μορφή.
Τέλος ως τρίτος θεματικός κύκλος θα πρέπει να θεωρηθούν οι σπουδές σε χώρους –τόπους που διαθέτουν ένα είδος ιδιοτυπίας, συνδέονται με ή φιλοξενούν κάποια ανθρώπινη δραστηριότητα και όπου η ανθρώπινη παρουσία καθορίζεται απ’ αυτούς. Εδώ ανήκουν σ’ ένα βαθμό το Northern Light/ Το φως του Βορρά (2009) –λόγω της εκτεταμένης χρήσης των εσωτερικών χώρων μιας αγροικίας- αλλά κυρίως τα The Train Stop/ Ο σταθμός του τρένου (2000), όπου ο χώρος είναι η αίθουσα αναμονής ενός απομονωμένου επαρχιακού σιδηροδρομικού σταθμού, το Landscape/ Τοπίο (2003) -εδώ ο χώρος είναι η στάση ενός υπεραστικού λεωφορείου σ’ ένα χωριό-, Factory/ Η φάμπρικα (2004) που διαδραματίζεται μέσα σ’ ένα εργοστάσιο και τέλος το Today We Are Going to Build a House/ Σήμερα κτίζουμε ένα σπίτι (1996) που επικεντρώνεται σ’ ένα εργοτάξιο –γιαπί οικοδομής. Αυτές οι ταινίες κάποιες φορές με μια ιμπρεσσιονιστική διάθεση και άλλες με εξπρεσιονιστική (Factory/ Η φάμπρικα), καταγραφούν την ανθρώπινη παρουσία μέσα στις μάλλον περιορισμένες συντεταγμένες του χώρου, το πώς κινείται, τοποθετείται, λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα, πώς ο χώρος επιδρά, καθορίζει την ανθρώπινη παρουσία.

Δημήτρης Μπάμπας

(απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύεται στην αφιερωμένη στο σκηνοθέτη έκδοση του 13oυ Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσ/νίκης)