του Grigori Kozintsev
κείμενο του Βασίλη Ραφαηλίδη

Ένας λαϊκός ήρωας βγαλμένος κατ’ ευθείαν από τη δημοτική παράδοση και το κωμικό έπος
Παρά τις μύριες επιφυλάξεις των καρτεσιανών κεντροευρωπαίων, εμείς πιστεύουμε ότι ο κοζιντσεφικός Δον Κιχώτης/ Don Kikhot είναι μια τέλεια μεταφορά του πνεύματος (και όχι του γράμματος) του μεγάλου Θερβάντες. Αντί κριτικής, θα αντιγράψουμε ένα απόσπασμα από συνέντευξη του Κόζιντσεφ, όπου εκθέτει τις προθέσεις του. Κατά την άποψή μας, αυτές οι προθέσεις βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το αποτέλεσμα:
«Δεν ήταν στις προθέσεις μας να φτιάξουμε έναν Δον Κιχώτη που βρίσκεται σε αντίθεση με τον γύρω του κόσμο. Διαφωνώ με τις ερμηνείες που αντιμετωπίζουν τον Σάντσο Πάντσα σαν το αντίθετο του Δον Κιχώτη, που αντιμετωπίζουν, δηλαδή, τον Δον σαν ονειροπαρμένο και τον Σάντσο σαν χωριάτη κοιλαρά. Το μυθιστόρημα του Θερβάντες έχει έναν μόνο ήρωα που εμφανίζεται κάτω από τρεις μορφές: ο Δον, ο Σάντσο και η Δουλτσινέα δεν είναι παρά οι τρεις πλευρές του ισπανικού χαρακτήρα: ονειροπόλος –πρακτικός -εξημμένος. Ήθελα να γυρίσω ένα κωμικό λαϊκό έπος για έναν άνθρωπο γεμάτο οράματα που ωστόσο δεν πετυχαίνει τίποτα με όπλο μια σπασμένη λόγχη κι ένα κοκαλιάρικο άλογο. Ο θεατής τον συμπαθεί γιατί είναι καλός, αλλά γελάει κιόλας διότι προσπαθεί να επιβάλει την κοινωνική δικαιοσύνη μ’ αυτά τα αστεία μέσα που διάλεξε. Ο Δον είναι ένας λαϊκός ήρωας βγαλμένος κατ’ ευθείαν από τη δημοτική παράδοση και το κωμικό έπος. Γι’ αυτό ακριβώς θελήσαμε να φτιάξουμε μια κωμωδία άλλοτε χαρούμενη κι άλλοτε λυπητερή, για έναν καλό άνθρωπο που προσπάθησε να φέρει στη γη την κοινωνική δικαιοσύνη, και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία η δικαιοσύνη μόνο αντικείμενο χλευασμού θα μπορούσε να είναι».
Με μια καίρια επιλογή μερικών μόνο απ’ την πληθώρα των επεισοδίων του βιβλίου (είναι κι αυτό ένα είδος μοντάζ), με τη βοήθεια ενός μεγάλου φωτογράφου, του Αντρέ Μοσκβίν (είναι ο φωτογράφος του Ιβάν ο Τρομερός) και κυρίως με την αξεπέραστη τέχνη ενός απ’ τους μεγαλύτερους ηθοποιούς στην ιστορία του κινηματογράφου, του αγαπημένου του Αϊζενστάιν, Νικολάι Τσερκάσοφ, ο Κόζιντσεφ ζωντανεύει έναν «ιδαλγό του μεγάλου ονείρου», σοβαρό και θλιμμένο σαν φιγούρα του Βελάσκεθ και αστεία μεγαλόπρεπο σαν παλατιανό του Γκόγια.

(Δημοσιεύθηκε στην εφ. Το Βήμα, 2-12-1975)