του John Ford
κείμενο του Κωστή Σκαλιόρα
«Ο άνθρωπος που σκότωσε τον Λίμπερτυ Βάλανς» είναι ένα ακόμα επεισόδιο αυτής της ανεξάρτητης ιστορίας που διηγείται εδώ και χρόνια ο Τζών Φόρντ/ John Ford και που αποτελεί την Ιλιάδα και την Οδύσσεια της Αμερικής. Γι’ αυτήν την απέραντη και άγουρη χώρα που αντικατέστησε το βάδισμα με το άλμα και που χρειάστηκε, όπως λένε, να κάνει τις μπουκιές διπλές για ν’ αποκτήσει γρήγορα έναν παρελθόν, το «Ουέστ» είναι μαζί και η Τροία και η Ιθάκη. Στον ίδιο τόπο ανάβει και ο πόλεμος και η φωτιά της εστίας. Συντοπίτες είναι και οι εχθροί και οι φίλοι. Και υπάρχει χώρος για κάθε λογής παλικαριά και τη μυαλωμένη και την άμυαλη, για κάθε λογής ανανδρία, και τη βάναυση και την ύπουλη.
Η εποχή που διαλέγει ο Φόρντ είναι εκείνη όπου η τρομοκρατία των επιδρομέων οπλίζει τελικά το χέρι των αδυνάτων. Ο άνθρωπος του νόμου, γενναίος και απόλεμος, θα ριψοκινδυνεύσει την αναμέτρηση με το ληστή. Δεν θα φανερώσουμε τι ακολουθεί για να μην αφαιρέσουμε από το θεατή τη χαρά της δεύτερης εκκίνησης του έργου, θα πούμε μονάχα πως η αφηγηματική ευτυχία του εβδομηντάχρονου σκηνοθέτη εκδηλώνεται πια λιγότερο με το θυμό του Αχιλλέα και περισσότερο με τη θυμοσοφία του Οδυσσέα. Ο θρύλος κάνει πάντα τη διαδρομή του. Αλλά ο παραμυθάς τον συνταιριάζει με το χιούμορ «εκείνου που έχει δει πολλά» και που ξέρει πως για να κερδηθεί μια νίκη, ο ηρωισμός δεν φτάνει. Χρειάζεται ανάμεσα στ’ άλλα και η συμπαράσταση του δυνατού που έχει την ίδια πολεμική σοφία με τον άρπαγα, χωρίς να ‘χει και την ηθική του ευτέλεια.
Το έργο είναι ιστορημένο με μια ηγεμονική αδιαφορία για τα τερτίπια της κινηματογραφικής τεχνικής. Υπάρχουν σκηνές με αξιοθαύμαστη λακωνικότητα δίπλα σε άλλες, στις οποίες θα ‘λεγε κανείς ότι ο σκηνοθέτης κρίνει τη στιγμή κατάλληλη για να πάρει την αναπνοή του. Ο Τζών Γουαίην/ John Wayne παίζει το ρόλο του με την πολυσήμαντη λιτότητα στην οποία μας έχει συνηθίσει και που αρμόζει σ’ αυτόν που ενσαρκώνει την αγαθή δύναμη. Ο Τζαίημς Στιούαρτ/ James Stewart ξεφεύγει λίγο από τον τόνο του Φόρντ και φέρνει στην ταινία κάτι από το κλίμα των ηρώων του Φράνκ Κάπρα/ Frank Capra, δίνοντας στο θεατή κάμποσες ευκαιρίες να θυμηθεί το : «Ο κ. Σμίθ πάει στην Ουάσιγκτον»/ Mr. Smith Goes to Washington. Έκτατος ο Έντμοντ Ο’ Μπράιαν/ Edmond O'Brien στο ρόλο ενός μέθυσου δημοσιογράφου και γραφικός ο Άντυ Ντηβάιν/ Andy Devine που υποδύεται τον πανικόβλητο σερίφη. Με χαρά ξαναβρίσκουμε έναν παλιό ηθοποιό του Φόρντ, τον Τζών Κάρανταϊν/ John Carradine που δανείζει την ισχνή του σιλουέτα σ’ έναν στομφώδη δημοκόπο.
Κωστής Σκαλιόρας
[Δημοσιεύτηκε στην εφ. Το Βήμα, 27/11/1962.
Στη μορφή που δημοσιεύεται έχουν ληφθεί υπ’ όψη οι διορθώσεις του συγγραφέα.
Το κείμενο ανέσυρε από τη λήθη ο κριτικός κινηματογράφου Αχιλλέας Ντελλής.]
