του Ulrich Seidl
Το δεύτερο μέρος της τριλογίας πορτραίτων, με τον παραπλανητικό τίτλο Paradies, εστιάζει στη θρησκευτική πίστη (και τις παρεκτροπές της;): η ταινία χαρτογραφεί το τοπίο μιας παθολογίας, όχι μόνο κοινωνικής.
Η Άννα, μια 50χρονη ακτινολόγος, είναι μια φανατική χριστιανή. Ζει με βάση τις διδαχές της θρησκευτικής της πίστης και προσπαθεί, εκτελώντας έργο ιεραποστολικό, να τη διαδώσει. Όμως η επίσκεψη ενός άνδρα στο σπίτι της θα διαταράξει τη ηρεμία της ζωής και θα τη φέρει αντιμέτωπη με το παρελθόν της…
Στο δεύτερο πορτραίτο χαρακτήρα της σειράς, ο αυστριακός Ulrich Seidl, επικεντρώνεται σ’ ένα πρόσωπο που χαρακτηρίζεται, σ’ ένα υπέρτερο των άλλων βαθμό, από μια ακραία εμμονή: τη θρησκευτική πίστη. Τοποθετώντας αυτό το πρόσωπο -στο ρόλο η Maria Hofstätter- μέσα σ’ ένα περιβάλλον σχεδόν αποστειρωμένο –το σπίτι της παρουσιάζεται τακτοποιημένο και καθαρό- και απεικονίζοντας το με γραμμές αδρές και τρόπους σαφείς, η σκηνοθεσία δημιουργεί μια αντίθεση: ανάμεσα σε μια επιφάνεια ήρεμη -οι ευδιάκριτες οριζόντιες και κάθετες γραμμές τέμνουν το κάδρο- και σε κάτι που κρύβεται και χαρακτηρίζεται από ένταση και πάθος. Και είναι αυτό ένα στοιχείο που κάνει το χαρακτήρα της Άννα δραματικό, σχεδόν τραγικό. Η προσωπική ισορροπία της ηρωίδας –αλλά και όχι μόνο αυτής- είμαι μια ισορροπία του τρόμου, των άκρων, όπου ανά πάσα στιγμή το οικοδόμημα που με κόπο έχει κτίσει κινδυνεύει να καταρρεύσει.
Όπως και στα άλλα πορτραίτα της τριλογίας έτσι και εδώ, ο κεντρικός χαρακτήρας στιγματίζεται από ένα συναισθηματικού τύπου κενό, από μια έλλειψη, μια απουσία. Και γι' αυτό η θρησκευτική πίστη της ηρωίδας δεν είναι χωρίς ερωτικές παραδηλώσεις (κυρίως μαζοχιστικού χαρακτήρα), κάτι που κάνει το θρησκευτικό της πάθος ένα πλούσιο σε ψυχαναλυτικές αναγνώσεις τοπίο. Η παρουσία του άνδρα μέσα στο σπίτι της, αν και θα μπορούσε να θεωρηθεί μια δοκιμασία για τη πίστη της, είναι κυρίως μια υπόμνηση ότι πίσω από κάθε λαμπερή επιφάνεια κρύβεται πάντα μια σκοτεινή, περίπλοκη και εντέλει αντιφατική πραγματικότητα.
Επιπλέον, αυτή η παρουσία του άνδρα είναι και μια επισήμανση ότι ίσως το κεντρικό ζήτημα στο σύγχρονο κόσμο είναι η σχέση με τον Αλλον, τον ξένο. Αυτό εξάλλου ήταν στο κέντρο και της πρώτης ταινίας της τριλογίας...
Δημήτρης Μπάμπας
