(Η περιπέτεια)
του Michelangelo Antonioni
(η κριτική της Καλλιόπης Πουτούρογλου )

Η «Περιπέτεια» (1960) αποτελεί σταθμό στη φιλμογραφία του Αντονιόνι αλλά και τομή στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Πρωτοποριακή ως προς το περιεχόμενο και τη φόρμα της διαμόρφωσε μια νέα κινηματογραφική γλώσσα, επηρεάζοντας πολλούς μεταγενέστερους σκηνοθέτες. Είναι όμως και μια από τις πιο διαχρονικές του ταινίες, που διατηρεί τη φρεσκάδα και το ενδιαφέρον της μέχρι σήμερα.
Η ιστορία είναι απλή. Στη διάρκεια μιας κρουαζιέρας στα Αιολικά νησιά, βόρεια της Σικελίας, μια γυναίκα, η Άννα, εξαφανίζεται μυστηριωδώς χωρίς να αφήσει ίχνη. Ο εραστής της, ο Σάντρο, με τον οποίο επρόκειτο να παντρευτούν, και η καλύτερη της φίλη, η Κλαούντια, (την υποδύεται η Μόνικα Βίτι) ξεκινούν μια διαδρομή αναζήτησής της στα χωριά της Σικελίας, αλλά καταλήγουν στο να την ξεχάσουν, καθώς μεταξύ τους αναπτύσσεται μια παθιασμένη ερωτική σχέση.
Η ταινία -που εξελίχθηκε σε πραγματική περιπέτεια και για τον ίδιο το σκηνοθέτη, αφού τα γυρίσματά της τον ταλαιπώρησαν πολύ - εγκαινιάζει την κύρια θεματολογία της περίφημης «τριλογίας της αλλοτρίωσης» (κατά πολλούς τετραλογίας), που διερευνά την «αρρώστια των συναισθημάτων», όπως επικράτησε να λέγεται, τη μοναξιά και την αποξένωση, τη δυσκολία επικοινωνίας του ανθρώπου με το περιβάλλον του αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Ακολουθούν η «Νύχτα» και η «Έκλειψη» και σαν προέκταση των ίδιων προβληματισμών η «Κόκκινη Έρημος», η πρώτη έγχρωμη ταινία του σκηνοθέτη.
Η ανία της μεγαλοαστικής τάξης συνιστά το φόντο της «Περιπέτειας», στο κέντρο της οποίας βρίσκεται μια γυναίκα σε κρίση. Κυρίαρχο είναι και εδώ -όπως και στις επόμενες ταινίες της τριλογίας- το πρόβλημα επικοινωνίας των δύο φύλων μέσα σε μία σχέση, η διαρκής αμφισβήτηση και αναθεώρηση από τη μεριά της γυναίκας, η ανεπάρκεια και η ηθική αδυναμία από τη μεριά του άντρα. Όλη εξάλλου η τριλογία θεωρήθηκε ως μια μελέτη για τη γυναίκα, που στον Αντονιόνι εμφανίζεται ως ισχυρότερη από τον άντρα. Στην ταινία του αυτή βλέπουμε για πρώτη φορά και ένα θέμα που θα τον απασχολήσει αργότερα. Την επιθυμία να δραπετεύσει κανείς από το περιβάλλον του, να αλλάξει ταυτότητα ή να εξαφανιστεί. Κι όλα αυτά σε μια συγκεκριμένη εποχή, αυτή του μεταπολεμικού ιταλικού οικονομικού θαύματος που έφερε βαθιές αλλαγές στην ιταλική κοινωνία.
Στην «Περιπέτεια» πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει ο χώρος, ως φυσικό τοπίο ή αρχιτεκτονική κατασκευή. Τα καθαρά κινηματογραφικά κάδρα γυμνών και απομονωμένων αφαιρετικών τοπίων και τα πλάνα με μεγάλο βάθος πεδίου και διπλούς χώρους δράσης δεν έχουν μόνο αισθητική αξία αλλά και κομβική λειτουργία. Μέσα σε αυτό το χώρο οι χαρακτήρες βρίσκονται σε συνεχή εξέλιξη, η παραδοσιακή αφήγηση καταργείται και καθώς ο σκηνοθέτης κινείται ανάμεσα στα γεγονότα, οι αφηγηματικές ρωγμές και τα χάσματα οδηγούν το θεατή σε μια περιοχή αβεβαιότητας και απροσδιοριστίας. Σε αυτό οφείλεται και η μόνιμη ακαθόριστη ανησυχία που πλανάται στην ταινία. Ο Αντονιόνι απεικονίζει τις στάσεις, τις διαθέσεις και τα συναισθήματα των ηρώων του με τρόπο ελλειπτικό. Οι συμπεριφορές των ηρώων φαίνονται περίεργες, οι κινήσεις τους απρόβλεπτες και συχνά αντιφατικές, ενώ σκηνές φαινομενικά ασύνδετες-που έχουν όμως τη σημασία τους- παρεισδύουν στο σώμα της ταινίας, γεννώντας ερωτηματικά στο θεατή. Ίσως γι αυτό η ταινία προκάλεσε τόση αμηχανία στο κοινό του 1960, όταν προβλήθηκε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ των Καννών. Το κοινό του 60 δεν την κατάλαβε και την αποδοκίμασε έντονα. Οι κριτικοί όμως έδειξαν από την αρχή τη συμπαράστασή τους. Και έδωσαν στην ταινία το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής. Η «Περιπέτεια» γνώρισε με τα χρόνια και την αποδοχή του κοινού, για να γίνει όχι μόνο μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές του δημιουργού αλλά και ένα από τα πιο καινοτόμα έργα στην ιστορία του κινηματογράφου.
Ένας από τους σκηνοθέτες που δέχτηκε άμεσα την επιρροή της ταινίας ήταν και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. Όταν ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης συνάντησε τον Αντονιόνι- με τον οποίο τον συνέδεε μια μεγάλη αγάπη- την εποχή που ο τελευταίος έκανε το ντουμπλάζ στην «Ταυτότητα μιας γυναίκας», του είπε χαμογελώντας «Έχω μαζί μου το 13ο εισιτήριο της "Περιπέτειας"»...