(Επάγγελμα ρεπόρτερ)
του Michelangelo Antonioni

Γυρισμένη το 1975, η ταινία είναι το αποκορύφωμα της διεθνούς καριέρας του σκηνοθέτη, και μέρος μιας περιπλάνησης του σε τόπους εμβληματικούς της εποχής : έχουν προηγηθεί οι ταινίες – Blowup (1966) που διαδραματίζεται στο Λονδίνο, το Zabriskie Point (1970) στο Δυτική ακτή των ΗΠΑ, και το Chung Kuo, Cina (1972) στη μαοϊκή Κίνα. Γι’ αυτό μάλλον από τους δύο ξενόγλωσσους τίτλους της ταινίας -Professione: Reporter και The Passenger (1975)- είναι μάλλον ο δεύτερος (Ο επιβάτης) που την περιγράφει καλύτερα: η ταινία σφραγίζεται από τη διάθεση για περιπλάνηση του ήρωα της (και εντέλει του σκηνοθέτη της).
Κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας είναι ένας δημοσιογράφος, ο David Locke (τον ρόλο υποδύεται Jack Nicholson που μόλις έχει γυρίσει την ταινία Chinatown του Roman Polanski και στη συνέχεια θα γυρίσει το Στη φωλιά του κούκου/One Flew Over the Cuckoo's Nest του Miloš Forman). Βρίσκεται στην Αφρική και καλύπτει δημοσιογραφικά τις πολιτικές αναταραχές και τις εμφύλιες συγκρούσεις. Σ’ ένα ξενοδοχείο θα γνωριστεί μ’ έναν έμπορο όπλο, και όταν αυτός θα πεθάνει από καρδιακή προσβολή θα πάρει την ταυτότητα του νεκρού και θα ζήσει τη ζωή του….
Η ταινία είναι μια περιπέτεια καταδίωξης, αλλά μια περιπέτεια με το σκηνοθετικό τρόπο και τους αφηγηματικούς ρυθμούς του Michelangelo Antonioni: δηλαδή μια ταινία που εμπεριέχει τις εμμονές του -τις σχετικές με την ταυτότητα, την αλλοτρίωση, την αποξένωση, την περιπέτεια ως μια μορφή υπαρξιακής αναζήτησης. Ο ήρωας (και μαζί του ο σκηνοθέτης) έχει βιώσει την αλλοτρίωση, την αποξένωση, την «αρρώστια των συναισθημάτων», και βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα υπαρξιακής τάξης κενό.
Κεντρικό στοιχείο στην ταινία είναι η περιπλάνηση και το ταξίδι: η αφήγηση παρακολουθεί τον ανήσυχο ήρωα από την Αφρική, στο Λονδίνο, το Μόναχο και τη Βαρκελώνη –και στο Palau Guell Παλάτι Guell) κτίριο που σχεδίασε ο Antoni Gaudi,- και καταλήγει στην επαρχία της Σεβίλλης. Το ταξίδι του ήρωα είναι μια μορφή απόδρασης του ήρωα από τον παλιό του εαυτό, αλλά ένα ταξίδι αναζήτησης ενός νέου εαυτού, εξερεύνηση μιας νέας ταυτότητας, ανακάλυψης ενός νέου τόπου όπου μπορεί αυτός να υπάρξει: και τελικά αυτός ο τόπος δεν θα είναι παρά το δωμάτιο ενός επαρχιακού ξενοδοχείου…
Αν και σε κάθε πλάνο της ταινίας διακρίνουμε το ενδιαφέρον του Michelangelo Antonioni για τους χώρους και για το πώς αυτοί σχετίζονται τα πρόσωπα, είναι σε μόνο σε δύο που φαίνεται να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα: στην αφρικάνικη έρημο και την πλατεία του μικρού ισπανικού χωριού στην τελευταία σκηνή της ταινίας. Σ’ αυτές δύο σκηνές, ο χώρος μοιάζει να αποτελεί αντανάκλαση του εσωτερικού τοπίου της ψυχής του ήρωα και της πνευματικής- ψυχολογικής κατάστασης του. «Η έρημος λοιπόν,», σημειώνει ο Pascal Bonitzer σε μια κριτική του «η έρημος δεν είναι διάκοσμος αλλά εντάσσεται μες στο βασικό θέμα της ταινίας: στην έρημο, η κενότητα, η απογύμνωση της ύπαρξης, η αφαίρεση, η απάτη, ο άσκοπος θάνατος».
Στην αφήγηση της ταινίας, η επιθυμία του ήρωα να είναι κάποιος άλλος, να αποδράσει από τον εαυτό του, έχει ως συνέπεια κάτι πολύ πιο βαθύ: την επιθυμία θανάτου ή αυτό που οι ψυχαναλυτές ονομάζουν «ενόρμηση θανάτου». Αυτό το ταξίδι απόδρασης και αναζήτησης αποκτά νόημα μόνο στην τελευταία σκηνή της ταινίας, με το διαρκείας 7 λεπτών μονόπλανο –ένα αληθινό κινηματογραφικό επίτευγμα: είναι τότε που ο ήρωας -δηλαδή το βλέμμα του- θα αποδράσει οριστικά από αυτόν τον κόσμο…
Αυτό το πλάνο είναι και μοιάζει να είναι και η κινηματογραφική του διαθήκη, το αποκορύφωμα της λαμπρής παρουσίας στο σινεμά του Michelangelo Antonioni. Το Professione: Reporter είναι ουσιαστικά η τελευταία μεγάλη ταινία του σκηνοθέτη, αφού μετά απ΄ αυτήν θα γυρίσει μόνο τις ταινίες Το μυστήριο του Ομπερβαλντ (Il mistero di Oberwald, 1981), Η ταυτότητα μιας γυναίκας (Identificazione di una donna, 1982) και το σπονδυλωτό Πέρα από τα σύννεφα (Al di là delle nuvole, 1995) με τον Wim Wenders.

Δημήτρης Μπάμπας