(Οι αρμονίες του Werckmeister)
του Béla Tarr

Στην κεντρική πλατεία μιας επαρχιακής πόλης, μέσα στην παγωνιά, εκατοντάδες ανθρώπων στέκονται γύρω από μια σκηνή τσίρκου και περιμένουν να δουν την κεντρική ατραξιόν: το βαλσαμωμένο κουφάρι μιας αληθινής φάλαινας. Κόσμος συνεχίζει να έρχεται από όλα τα σημεία της πεδιάδας. Η άφιξη του κήτους, η ανθρωποπλημμύρα και το τσουχτερό κρύο πυροδοτούν μια αλυσίδα από ανεξέλεγκτα πάθη, μίση, αντιπαλότητες και φιλοδοξίες και όλοι αυτοί οι άνθρωποι αναίτια εξεγείρονται. Μόνος, μέσα στο ανώνυμο και επιθετικό πλήθος, ο Γιάνος Βάλουσκα, ένας αλαφροίσκιωτος και ονειροπαρμένος ταχυδρομικός υπάλληλος, μοιάζει να είναι ο τελευταίος υπερασπιστής μια ανθρωπότητας που βαίνει ολοταχώς προς το χείλος της αβύσσου.
Ο Θωμάς Λιναράς στον Ετήσιος οδηγός της ΠΕΚΚ -Κινηματογράφος (2003) σημειώνει: "Όταν ένας κινηματογραφικός δημιουργός όπως ο Τζιμ Τζάρμους, δηλώνει στοιχειωμένος από τη θέαση της ταινίας Οι αρμονίες του Werckmeister του Μπέλα Ταρ/ Béla Tarr (βασισμένη στο μυθιστόρημα «Η μελαγχολία της αντίστασης», του στενού του συνεργάτη, συγγραφέα Λάσλο Κραζναχορκάι),το μόνο που μπορεί να «πάθει» ο μέσος θεατής είναι να μείνει άναυδος: για το ασπρόμαυρο ενορατικό της βλέμμα σ’ έναν έσω κόσμο, όπου τα πάντα τραμπαλίζονται στο χείλος μιας άγνωστης αβύσσου• για την επιμήκυνση του κινηματογραφικού της χρόνου που «χύνεται» στο άπειρο, πίσω και πέρα από την εικόνα• για την εναγώνια αναμονή μιας πραγματικότητας σε αποσύνθεση, που ψυχορραγεί στο κατώφλι μιας αποκάλυψης που ποτέ δεν έρχεται• για το μυστικό της τοπίο που κρύβεται στο μάτι της βαλσαμωμένης φάλαινας (αλληγορία ενός απονεκρωμένου, αλλά με παράξενο τρόπο, ακόμα ζωντανού και ενεργητικού παλιού κόσμου)• για την οριστικά και αμετάκλητα χαμένη αρμονία των πλανητών που ορίζουν την τύχη του Σύμπαντος και τη μοίρα αυτών που το κατοικούν. Ακραία μετά-κινηματογραφική εμπειρία Οι αρμονίες του Werckmeister, χωρίς να ανήκουν σε οποιαδήποτε μορφή πρωτοπορίας, έρχονται από ένα δυσοίωνο μέλλον και πέφτουν σαν συμπαγής μετεωρίτης ενός άγνωστου πλανήτη, μουδιάζοντας το βλέμμα του ανυποψίαστου θεατή• ένα άλυτο αισθητικό αίνιγμα, που με μια ανησυχαστική αίσθηση του Αλλότριου, τραβά το χαλί κάτω από τα πόδια του, απ’ τη στιγμή που κάθε αναφορά στους συμβατούς ή ασύμβατους κινηματογραφικούς κώδικες είναι ανύπαρκτη. (Η μόνη ίσως αναγωγή στoν κόσμο της τέχνης είναι στον Ιερώνυμο Μπος, το ζωγράφο που απεικόνισε στο έργο του την κόλαση). Ταινία που θέτει επιτακτικά το πρόβλημα της αναγνωσιμότητας και της αναγνωρισιμότητας, δηλαδή των ορίων και του επέκεινα της κινηματογραφικής εικόνας, Οι αρμονίες του Werckmeister όπως και το υπόλοιπο έργο του Ούγγρου οραματιστή Μπέλα Ταρ (που προβλήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας στο 43ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης), διαπερνούν τη μαύρη κουρτίνα (ύστατο σύνορο του βλέμματος) και μας δείχνουν αυτό που δεν φαντάζεται ότι μπορεί να δει κανείς."

Οι αρμονίες του Werckmeister / Werckmeister harmoniak /Werckmeister Harmonies (Ουγγαρία – Γερμανία – Γαλλία, 2000)
Σκηνοθεσία: Μπέλα Ταρ / Béla Tarr. Με τους: Lars Rudolf, Peter Fitz, Hanna Schygulla. Ασπρόμαυρη, 145’.
 
(δ.τ.)